Διαταραχοποίηση της συμπεριφοράς

Ο όρος “αποκλίνουσα συμπεριφορά” απασχολεί την ψυχιατρική κοινότητα εδώ και πολλά χρόνια, ιδιαίτερα μετά την έκδοση ειδικών εγχειριδίων για την ψυχική υγεία (DSM, ICD) τα οποία προσπάθησαν να δώσουν επαρκείς ορισμούς για την αποκλίνουσα συμπεριφορά.
Παρόλο που οι ορισμοί αυτοί χρησιμοποιούνται κατά κόρον μέχρι σήμερα- με διάφορες προσθαφαιρέσεις- ακόμη παραμένουν στο επίκεντρο της προσοχής τόσο των ειδικών ψυχικής υγείας, όσο και διάφορων κοινωνικών φορέων, λόγω της κοινωνικής διάστασης του θέματος.

Όλα τα ευρέως γνωστά εγχειρίδια ψυχικής υγείας συμφωνούν πάνω-κάτω πως ως αποκλίνουσα συμπεριφορά (ψυχική διαταραχή) ορίζεται η συμπεριφορά που:

1. αποκλίνει από την αναμενόμενη συμπεριφορά της κοινωνικής ομάδας του ατόμου
2. δημιουργεί προσωπική δυσφορία ή ανικανότητα στο άτομο (π.χ. δεν μπορεί να αυτοεξυπηρετηθεί για τις βασικές του ανάγκες).
3. θέτει σε κίνδυνο είτε την ψυχική ή σωματική υγεία του ατόμου, είτε των γύρω του.

Για να οριστεί μια συμπεριφορά (σε κλινικό επίπεδο) ως αποκλίνουσα θα πρέπει να παρουσιάζει όλα (ή σχεδόν όλα) τα παραπάνω χαρακτηριστικά. Τα κριτήρια αυτά φαίνεται πως είναι αρκετά καλοί οδηγοί για να φτάσουμε σε κάποιο σχετικά ασφαλές συμπέρασμα για την συμπεριφορά ενός ατόμου. Αλλά σε καμία περίπτωση δεν μπορούμε να τα θεωρήσουμε ως τους ασφαλείς οδηγούς με τους οποίους θα φτάσουμε σε 100% ασφαλή συμπεράσματα, μιας και μπορούν να προκύψουν διάφορα ερωτήματα γύρω από αυτά.
Το μεγαλύτερο πρόβλημα με την ετικέτα “αποκλίνουσα συμπεριφορά” ή “ψυχική διαταραχή” είναι οι κοινωνικές προεκτάσεις που έχει για την ζωή του ατόμου που στιγματίζεται με αυτή, αλλά και η αμφιλεγόμενη χρήση του όρου για να χαρακτηρίσει άτομα και συμπεριφορές που απλά είναι διαφορετικές.

Για παράδειγμα, η ομοφυλοφιλία μέχρι και πριν από 30 περίπου χρόνια ήταν μια ψυχική διαταραχή, ενώ σήμερα η συντριπτική πλειοψηφία των λειτουργών ψυχικής υγείας δεν δέχονται κάτι τέτοιο. Τα άτομα όμως που τότε χαρακτηρίζονταν από αυτή την “ψυχική διαταραχή” είχαν τα ίδια ακριβώς χαρακτηριστικά με τους ομοφυλόφιλους του σήμερα. Αλλά είχαν εντελώς διαφορετική αντιμετώπιση τόσο από ψυχιατρικής απόψεως (ψυχοθεραπεία, φαρμακευτική αγωγή κτλ), όσο και από την κοινωνία. Η μόνη διαφορά είναι το χρονικό πλαίσιο της ομοφυλοφιλικής συμπεριφοράς.

Αυτό βεβαίως σημαίνει ότι κάτι που σήμερα χαρακτηρίζεται ως “αποκλίνουσα συμπεριφορά”, αύριο μπορεί να αποτελεί συνηθισμένη συμπεριφορά. Φυσικά όμως μπορεί να ισχύσει και το αντίθετο, δηλαδή συμπεριφορές που σήμερα θεωρούνται κανονικές, μπορεί αύριο να περάσουν τα όρια της “αποκλίνουσας συμπεριφοράς” και να φτάσουν να γίνουν ακόμη και ανεξάρτητες διαταραχές. Αυτό το φαινόμενο συνηθίζεται να ονομάζεται “διαταραχοποίηση της συμπεριφοράς” και αποτελεί βασικό προβληματισμό μεταξύ των ειδικών.

[πιο εκτενής ανάλυση: Ψυχολογείν]

Ποια είναι η άποψη σας για την διαταραχοποίηση της συμπεριφοράς; Το θεωρείτε ουσιαστικό πρόβλημα; Πιστεύετε πως κατά καιρούς η αποκλίνουσα συμπεριφορά έχει χρησιμοποιηθεί για δόλιους σκοπούς (π.χ. οικονομικά συμφέροντα, πολιτικά συμφέροντα κτλ); Ποιες είναι οι πιθανές διαστάσεις που μπορεί να πάρει αυτό το φαινόμενο στην σύγχρονη εποχή; Μήπως τελικά η "τρέλα" είναι κάτι πολύ πιο υποκειμενικό από ότι νομίζουμε;