Ομιλείτε Ελληνικά

Η λέξη ορθοπαιδική θα πρέπει να γράφεται με -αι-, γιατί δημιουργήθηκε με βάση τα ελλην. ορθόν και παιδίον τον 18ο αι. από τον καθηγητή της Ιατρικής Σχολής των Παρισίων Nicolas Andry και χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά σε έργο του, εκδοθέν το 1741, που αφορούσε στις σωματικές δυσμορφίες των παιδιών. Απόδειξη ότι η σωστή γραφή της εν λόγω λέξης είναι με -αι- αποτελεί η δήλωση του ίδιου του Andry, που περιλαμβάνεται στο βιβλίο του (την παραθέτει σε άρθρο του ο καθηγητής Ιατρικής Ι. Πουρνάρας, βλ. την πολύ ενδιαφέρουσα ιστοσελίδα): «quant au titre en question, Orthopédie, je l'ai formé de deux mots grecs, à savoir d'Orthos, qui veut dire Droit, et Paidίon, qui signifie Enfant» [«ως προς τον εν λόγω τίτλο, ορθοπαιδική, τον δημιούργησα από δύο ελληνικές λέξεις, δηλ. ορθός και παιδίον »]. Αξιοσημείωτο μάλιστα είναι και αυτό που αναφέρει εν συνεχεία ο Πουρνάρας: «για να τιμήσουν δε την ελληνική προέλευση της ονομασίας, η Αμερικανική Ορθοπεδική Εταιρεία και η Αμερικανική Ακαδημία Ορθοπεδικών Χειρουργών, που είναι και ο πολυπληθέστερος φορέας της ορθοπεδικής επιστήμης παγκοσμίως, περιλαμβάνουν τις δύο ελληνικές λέξεις [ ορθόν, παιδίον ] στο λογότυπό τους».

Η εσφαλμένη γραφή του όρου με -ε- (ορθοπεδική) μπορεί να οφείλεται στην παρετυμολογική του σύνδεση:

α) με το λατ. pes, pedis «πόδι» (πβ. το ελλην. ορθοποδώ).
β) με το β΄ συνθετικό πέδη λέξεων όπως τροχοπέδη (άρα ορθοπεδική είναι «η όρθωση (των οστών) με πέδες», δηλ. δεσμά, επιδέσμους κ.λπ.).
γ) με το πέδον «έδαφος» (πβ. οικόπεδον).
Την πρώτη άποψη υποστηρίζει σε επιστολή του στην εφημερίδα Ελευθεροτυπία (31.1.2001) ο Βρασίδας Παπαδόπουλος. Ο επιστολογράφος αποφαίνεται δογματικά ότι η λέξη είναι ελληνολατινική, σύνθετη από τα ορθός και pes.

Τη δεύτερη άποψη διατυπώνει ο Απόστολος Τζαφερόπουλος ( Ελληνική Αγωγή, φύλλο Μαρτίου 2000), χωρίς όμως κανένα στοιχείο που να τεκμηριώνει τη σύνδεση του όρου ορθοπαιδική με την πέδη. O φιλόλογος μεταφέρει μάλιστα αυτό που διάβασε σε γνωστό λεξικό, ότι δηλ. ορθότερη θα ήταν η μορφή παιδορθωτική αντί του ορθοπαιδική. Ωστόσο, η παρατήρηση αυτή αφορά στη μορφολογική δομή του τύπου και δεν έχει σχέση με το συζητούμενο ορθογραφικό θέμα. Είτε ορθοπαιδική είτε παιδορθωτική είναι η μορφή της λέξης, δηλ. όποια κι αν είναι η σειρά των συνθετικών της μερών, το -αι- δεν επηρεάζεται, εφόσον έχει ετυμολογική βάση. Επίσης, ο Απ. Τζ. παραθέτει τον ορισμό της ορθοπαιδικής από τον Ανδριώτη, όπου «δεν γίνεται διάκρισι ηλικίας του ασθενούς». Ο ορισμός που περιλαμβάνεται όμως σε ένα συγχρονικό νεοελληνικό λεξικό, όπως αυτό του Ανδριώτη, αποτυπώνει τη σημερινή σημασία της λέξης, ενώ η ετυμολογική ορθογραφία μπορεί να ρυθμίζεται από μια προγενέστερη σημασία, την αρχική σημασία της λέξης στην προκειμένη περίπτωση. Εκείνο που μας ενδιαφέρει εδώ είναι ότι ο όρος αρχικά χρησιμοποιήθηκε για θεραπεία παιδιών, γι' αυτό και πρέπει να γραφεί ακόμη και σήμερα με -αι-. Αλλιώς, δεν εφαρμόζεται ετυμολογική ορθογραφία, αναιρείται η ουσία της ιστορικής ορθογραφίας.

Την τρίτη άποψη εκφράζει ο επιστολογράφος της Ελευθεροτυπίας Χριστόφορος Μπενέκος, φιλόλογος (25.1.2003). Ο τελευταίος επιχειρεί μια τεχνητή, εκ των υστέρων ετυμολογική σύνδεση του όρου ορθοπαιδική με το αρχ. πέδον «έδαφος», που, μολονότι αληθοφανής, δεν είναι έγκυρη, αφού αναιρείται από την ίδια την ιστορία της λέξης. Τι θα πει ότι «η λέξη έχει διαμορφώσει ένα εννοιολογικό περιεχόμενο ως σύνθεση των λέξεων ορθό + πέδον»; Η ιστορία της λέξης αποδεικνύει ότι είναι αυθαίρετη, αν και αληθοφανής, η ετυμολόγησή της από το πέδον «έδαφος» και η ερμηνεία της ορθοπαιδικής ως επιστήμης που «θέλει να βοηθήσει τον πάσχοντα να σταθεί όρθιος στο έδαφος». Τέλος, η ύπαρξη επιμέρους κλάδων όπως η ορθοπαιδική για παιδιά ή για ζώα δεν μπορεί να αναιρέσει σε καμιά περίπτωση τη γραφή με -αι-, όπως πιστεύει ο Χριστόφ. Μπεν. Σήμερα, βεβαίως, ο συγκεκριμένος όρος έχει επεκταθεί σημασιολογικά, αφού δεν χρησιμοποιείται μόνο για παιδιά. Ωστόσο, η αρχική του σημασία, που αφορούσε μόνο σε παιδιά, επιβάλλει την ορθογράφησή του με -αι-. Όσο κι αν δεν είναι πια άμεσα αισθητή η σύνδεση της λέξης ορθοπαιδική με το παιδί, η γραφή της με -αι- (ορθοπαιδική) είναι η ετυμολογικά δικαιολογημένη και πάντως προτιμότερη από την αντίστοιχη με -ε- (ορθοπεδική), που βασίζεται σε καθαρή παρετυμολογία.

Click για ανάπτυξη...

Η λέξη Ορθοπαιδική, αποτελεί έναν νεολογισμό. Πατέρας της είναι ο Γάλλος Nicolas Andry (1658 - 1742), καθηγητής της Χειρουργικής στο Πανεπιστήμιο του Παρισιού, ο οποίος το 1741, σε ηλικία 81 ετών δημοσίευσε κάτω από την επίδραση των προοδευτικών πνευματικών κινημάτων της εποχής του την θρυλική πραγματεία με τίτλο:
"Trai-te d' orthopedie ou I'art de prevenir et corriger dans les enfants les difformites du corps" ήτοι "Πραγματεία περί ορθοπαιδικής ή τέχνη της προλήψεως και διορθώσεως των σωματικών δυσπλασιών (ή παραμορφώσεων) στα παιδιά". Η ακριβής αναφορά στο βιβλίο αυτό για το όνομα έχει ως εξής: "Quant au titre en question, Orthopedie, je I'ai forrru de deux mots grecs α savoir d' Orthos, qui verit dire Droix, et paidion, qui signifie Enfant".

Η λέξη λοιπόν Ορθοπαιδική προέρχεται από τις ελληνικές λέξεις "Ορθός" και "Παιδίον" και αποτέλεσε μια πρώτη ιατρική προσπάθεια στην αποκατάσταση των παραμορφωμένων από τον ραχιτισμό και τις συγγενείς ανωμαλίες μικρών ασθενών της εποχής. Το όνομα αυτό έγινε αποδεκτό προοδευτικά από όλα σχεδόν τα κράτη για το σύνολο της ειδικότητας (παιδιά και ενήλικες).

Click για ανάπτυξη...

Βέβαια το πρόβλημα της ορθής γραφής της λέξης είναι τελικά μικρότερο από το πρόβλημα του ότι μία Γενική Συνέλευση με την όποια σύνθεση και συσχετισμούς, αλλά και πάλι αδιάφορο κι αυτό, καλείται να αποφασίσει για την ορθή γραφή μιας λέξης της γλώσσας μας! Αντί να απευθυνθούν σε έγκριτους γλωσσολόγους και φιλολόγους ή και στην Ακαδημία Αθηνών γιατί όχι, αλλά όχι ως εισηγητές και συμβούλους αλλά για να λάβουν οριστική απάντηση στο ερώτημά τους, υποβίβασαν τον ρόλο των καθηγητών σε συμβουλευτικό και αποφάσισαν να πάρουν την τύχη τους στα χέρια τους
Λαμπρά Λαμπρότατα!
Το ζήτημα που τίθεται είναι εάν η συγκεκριμένη λέξη θα πρέπει να διατηρήσει την ορθογραφία με την οποία δημιουργήθηκε όντας νεολογισμός, και η οποία ορθογραφία ανταποκρινόταν στη θέση της λέξης στην πραγματικότητα της εποχής της και σε αυτό που θέλησε να εκφράσει ο δημιουργός της, ή αν θα πρέπει να την αλλάξει ανταποκρινόμενη στα νέα δεδομένα δηλ. στην εξάπλωση των εφαρμογών της συγκεκριμένης ειδικότητας έξω και πέρα από την παιδική ηλικία.
Αυτό όμως δεν το αποφασίζουν γιατροί, όσο κι αν τους αφορά άμεσα. Αυτό είναι κάτι που θα πρέπει να εξετάσουν γλωσσολόγοι και φιλόλογοι που είναι σε θέση να εκτιμήσουν τη σημασία της αρχικής γραφής μιας λέξης και την θέση της έννοιας που εκφράζει στη σύγχρονη πραγματικότητα.