Μετάνοια και Μεταμόρφωση

Η περιπέτεια μίας αμοιβάδας ( σχέδιο εισαγωγής στο Θέμα: Μετάνοια και Μεταμόρφωση )

Το όνομά της το χρωστάει στην ελληνική λέξη «αμοιβή», που σημαίνει βασικά την αλλαγή. Η αμοιβάδα δηλαδή πήρε το όνομά της, αφʼ ης στιγμής θεωρήθηκε από τους φυσιοδίφες, ως μορφή ζωής, που πριν απʼ αυτή δεν υπήρχε η ζωή σε εξελίξιμη μορφή, αλλά ίσως απλά, ως μία κατάσταση πραγμάτων του ευρύτερου χάους, χωρίς αρχή και σκοπό, αναδευόμενη και περιρρέουσα πάνω στα αδιάφορα κύματα ενός κάποιου απόκοσμου (ή άκοσμου ωκεανού.
Η αμοιβάδα ανήκει στους μονοκύτταρους οργανισμούς και είναι ίσως το χαρακτηριστικότερο από τα πρωτόζωα που κινείται με ψεύτικα πόδια. Γιʼ αυτό ως αμοιβάδες (αμοιβαδοειδή) εκλαμβάνονται κι όλα τα άλλα πρωτόζωα που είναι ίδια με αυτήν και επίσης κινούνται με τον ίδιο τρόπο. Αλλά εδώ μιλάμε για εκείνην που έχει το στέμμα, τη βασίλισσα του κόσμου όλων των αμοιβαδοειδών, για την Amoeba proteus.
Υπάγεται στην οικογένεια των Γυμναμοιβαδίδων- είναι γυμνή και η βασίλισσά μας! Ζουν, οι γυμνιστές αυτοί της μεταχαοϊκής εποχής, μέσα σε γλυκά νερά, έλη και λίμνες. Καθώς αντιδρούν (πλησιάζουν ή απομακρύνονται), φαίνονται σα να αντιδρούν με ικανή δόση οργής, τόση που της κάνει να λογίζονται ζωντανές από το υπόλοιπο περιβάλλον τους. Για την ευκολία μάλιστα που υπάρχει να βρεθούν και να διατηρηθούν στη ζωή, χρησιμοποιούνται από επιστήμονες ως πειραματόζωα. Αποτελείται από ένα κυτταρόπλασμα που είναι διαφανές στην περιφέρεια (πλάσμα περιφερικό ή «εξώπλασμα») και στο εσωτερικό έχει κοκκώδη μορφή και περιλαμβάνει τον πυρήνα. Το τελευταίο είναι και το κυρίως κυτταρόπλασμα, που καλείται «ενδόπλασμα». Εκεί μαζεύονται όλοι οι χυμοί της.
Η αμοιβάδα τρέφεται με άλλους μικροοργανισμούς, πρωτόζωα, αλλά και με βακτήρια και πρωτόφυτα. Η σύλληψη της τροφής γίνεται με τα ψευδοπόδια της. Κλείνει την τροφή σε ένα πεπτικό χυμοτόπιο. Στη συνέχεια γίνεται πέψη της τροφής, οπότε και διαλύεται με πεπτικά υγρά. Όλο το σώμα της αμοιβάδας μπορεί να μετατραπεί σε στόμα αλλά και στομάχι. Η αποβολή των άχρηστων προϊόντων γίνεται από οποιοδήποτε μέρος της κυτταρικής μεμβράνης. Αξίζει επίσης να σημειωθεί ότι εξαιτίας της ώσμωσης στο σώμα της, εισέρχεται στην αμοιβάδα νερό από το εξωτερικό περιβάλλον. Αυτό συμβαίνει επειδή η σύσταση του περιβάλλοντος είναι αραιότερη από τη σύσταση του σώματος της αμοιβάδας. Το νερό που περισσεύει συγκεντρώνεται σε κύστεις, που λέγονται σφυγμώδη κενοτόπια, ώστε να μην καταστραφεί το σώμα της αμοιβάδας από τις συνεχείς διογκώσεις του. Από τα κενοτόπια, το νερό που περισσεύει αποβάλλεται στο περιβάλλον και ο μηχανισμός αυτός είναι κοινός σε όλα τα πρωτόζωα που ζουν σε γλυκά νερά.
Ο τρόπος με τον οποίο το πρωτόζωο κινείται ονομάζεται αμοιβαδοειδής κίνηση. Με τον ίδιο τρόπο κινούνται και τα φαγοκύτταρα, που αποτελούν μια κατηγορία λευκών αιμοσφαιρίων. Τα κύτταρα αυτά δημιουργούν προεξοχές (τα ψευδοπόδια) του κυτταροπλάσματός τους προς μια κατεύθυνση από την οποία προέρχεται κάποιο ερέθισμα, όπως η τροφή. Το κυτταρόπλασμα κινείται προς τα ψευδοπόδια και από την πίσω πλευρά του κυττάρου τα ήδη υπάρχοντα ψευδοπόδια συρρικνώνονται. Έτσι συντελείται η μετακίνηση του μικροοργανισμού, ο οποίος αλλάζει συνεχώς σχήμα., εξ ου και «Amoeba».
Ο μικροοργανισμός πολλαπλασιάζεται με διαίρεση (διχοτόμηση). Αρχικά ο πυρήνας της χωρίζεται σε δύο άλλους, θυγατρικούς, και έπειτα το κυτταρόπλασμά της επίσης διαιρείται στο κέντρο, με περίσφιξη. Πολλά είδη αμοιβάδας αποτελούν απειλή για τον άνθρωπο. Μερικά παρασιτούν στο παχύ έντερο, όπου προκαλεί παθολογικές καταστάσεις, καθώς καταστρέφει τα τοιχώματα του εντέρου. Η παρασίτωση αυτή λέγεται αμοιβάδωση. Τα συμπτώματα της παρασίτωσης είναι έντονοι πόνοι στην κοιλιά και μπόλικη διάρροια, η οποία συνοδεύεται από έκκριση αίματος Η εν λόγω παρασίτωση διακρίνεται σε οξεία ή χρόνια και υπό ορισμένες συνθήκες μπορεί να μετατραπεί σε σοβαρή μολυσματική νόσο. Ιδιαίτερα σοβαρή είναι η περίπτωση της αμοιβάδωσης στην οποία το πρωτόζωο έχει κάνει μετάσταση σε διάφορα όργανα του ανθρώπινου οργανισμού και δημιουργεί διάφορα αποστήματα.
Το περιστατικό της «Εύας», ας πούμε, της συγκεκριμένης αμοιβάδας που μας απασχολεί εδώ, μπορεί να συνέβη πριν από τρία και περισσότερο δισεκατομμύρια ηλιακά έτη από σήμερα, αλλά ο ιστορικός της απόηχος φαίνεται πως τείνει να σβήσει, στο εγγύς μέλλον.
Στρογγυλοκαθισμένη πάνω σʼ ένα υποβρύχιο λοφάκι από ασβεστούχα περιττώματα αμέτρητων πρωτοζώων, στοιβαγμένων πάνω σε υπόστρωμα μερικών εκατοντάδων εκατομμυρίων απολιθωμένων ήδη νεκρών συγγενών της, κι εκείνο το πρωινό θα περίμενε εναγώνια μία αχτίδα του ήλιου, να θερμάνει λιγουλάκι το κορμί της και το περιβάλλον γύρω της. Γιατί εκείνα τα χρόνια ο πρωινός καφές, δεν πινόταν ακόμη με παγάκια. Και η Εύα μας ετούτη, ήταν κορίτσι( βασικά οι αμοιβάδες είναι αγενείς) πιστό στις παραδόσεις και τα ειωθότα των καιρών: συντηρητική και στάσιμη, όπως θα τη χαρακτήριζε τη σήμερον ημέρα κάποιος αυτοαποκαλούμενος «προοδευτικός»!
Εκείνο το πρωινό όμως έμελλε να συμβεί το κοσμικό ατύχημα, που θα έδινε στη ζωή- του Πλανήτη και, καθώς φαίνεται, όχι μόνον!- νέα ώθηση, από την αταξία του χάους, προς την τάξη των μορφών. Ο ήλιος είχε να φανεί, μέχρι εκείνο το πρωινό, τρεις μέρες και τέσσερις νύχτες. Η Εύα μας, πέραν που ήδη ανησυχούσε που δεν είχε κατορθώσει ακόμη να αυτοδιχοτομηθεί- μισός εαυτός, μισή τροφή!-ήτανε σίγουρη πως δεν είχε πια τα κότσια, για άλλη μία μέρα ανήλια. Θα πλάνταζε, φοβόταν, νεκρή, πάνω σʼ εκείνο το πολυαιωνόβιο νεκροταφείο, που είχε κάνει από γεννησιμιού λημέρι της.
Μα άλλες ήταν οι βουλές της ζωής, για τη συγκεκριμένη παραδοσιακή, όσο και αγενή, κόρη της. Εφτά και κάτι δεύτερα μετά ώρα Γκρήνουϊτς, ο φωτοδότης της Γαίας έστελνε την πρώτη αχτίδα, βορειοδυτικά και προς το νεκροταφείο της Εύας. Εκείνη, μʼ όσες δυνάμεις της είχαν απομείνει, φούσκωσε το εξώπλασμά της τόσο, που ʼμοιαζε σα να προσδοκούσε διπλή, αν όχι και τριπλή ή περισσότερη δόση τροφής, από το υπό θέρμανση περιβάλλον της. Η λαιμαργία έχει την χαρακτηριστική ορμή που δείχνουν τα νερά, όταν οι ναύτες ενός υποβρυχίου υπακούνε στον καπετάνιο τους κι ανοίγουν τις αμπάρες του, για ανάδυση στην επιφάνεια του υδάτινου κόσμου. Με τέτοιας ορμής νερά υποδέχθηκε σε λίγο και η αμοιβάδα μας το καλάθι τροφίμων, που θα της έστελνε ντελίβερυ εκείνο το πρωινό το σούπερ μάρκετ της γειτονιάς της.
Η Γαία, όπως ίσως κι άλλα μέρη του σύμπαντος, αφότου κατοικήθηκε απʼ τη ζωή, θα βρισκόταν σε διαρκή και αδιάλειπτη διέγερση του νευρικού της συστήματος, με τα καμώματα και τα καπρίτσια της θετή κόρης της. Το τι μηχανορραφίες της αράδιαζε στʼ απογευματινά τους κουτσουμπολιά σε βάρος του γέροντα Χάους, δεν περιγράφεται. Ακόμη και το μάτι τʼ Ουρανού, καθώς τις χάζευε απʼ την φαρδιά πλατιά κλειδαρότρυπα του λίβιγκ ρουμ τους, θόλωνε μʼ εκείνα πʼ άκουγε. Θόλωνε από θαυμασμό ή από θυμό, ρωτήστε τον ίδιο να σας πει, αλλά θόλωνε. Κι έπειτα για να το ξεθολώσει, άρπαζε μερικά αρσενικά αλανιάρικα αστεροειδή και τα καταβρόχθιζε στο πιτς φυτίλι.
Όμως η Ζωίτσα μας, λίγο επειδή δεν είχε καθόλου μα καθόλου εμπιστοσύνη στη ερωτοχτυπημένη απʼ τον Ουρανό Γαία κι άλλο τόσο, επειδή υπολόγιζε πάντα τις απροσδόκητες πονηριές του Χάους, ποτέ δεν εξομολογούνταν εκείνα που, τελικά, έκανε την κάθε επόμενη νύχτα ή ημέρα. Σα να λειτουργεί πάντα εκτός σχεδίου, αν πάρουμε ως σχεδιασμό, όλα όσα σέρβιρε στη Γαία με τις απογευματινές της φλυαρίες. Έτσι και η χαριστική λαχτάρα, που ʽμελλε εκείνο το πρωινό να δεχθεί μαζί με τα νερά στο ενδόπλασμά της η Εύα μας, ήταν απρόσμενη όχι μόνον απʼ αυτήν, αλλά κι απʼ όλη την υπόλοιπη πλάση.
Τη λαχτάρα τη φορούσε πάνω του ένα ιχνοστοιχείο χρυσού. Ο Πλανήτης ακόμη, κατά το ένα του τρίτο ήταν φορτωμένος από χρυσά, ολόχρυσα βουνά. Μα εκείνο το συγκεκριμένο ιχνοστοιχείο έμελλε να πάρει τη μεγαλύτερη δυνατή αξία, που πήρε ποτέ κάποιο άλλο διακριτό στοιχείο πάνω στο κορμί της Γαίας, αφότου αυτή υπάρχει στον κόσμο. Πολλαπλάσιο της χρηματιστηριακής αξίας όλου του γήινου χρυσού, συν την αξία όλων των διαμαντιών της, των υδρογονανθράκων της, για να μην υπολογίσουμε μαζί και της διαχρονικής ποσότητας νερού, σε τιμές μέλλοντος.
Το ιχνοστοιχείο πήγε και σφηνώθηκε στην αδιάφανη τρυπούλα του πυρήνα, απʼ όπου κατʼ έθιμον αρχίζει πάντα η διχοτόμηση κάθε αμοιβάδας, χάνοντας τελικά την κάθε παρθενική της μεμβράνη, με περίσφιξη του κυτταροπλάσματος. Η δυναμική κάθε τέτοιας περίσφιξης είναι ανάλογη με τον βαθμό ατομικής λαγνείας κάθε αμοιβάδας. Αλλά η Εύα μας, ακόμη κι αν διέθετε ολόκληρη τη λαγνεία της Γαίας, όταν αυτή ερωτοτροπούσε με τον εξίσου λάγνο Ουρανό, σε αυτοπερίσφιξη δεν θα ʽφτανε ποτέ. Ο χρυσός θέλει αίμα, έλεγαν οι χρυσοθήρες του Νέου Κόσμου, μόλις πριν από μερικές δεκαετίες και με πολύ- αμέτρητο ή αδικοχαμένο, για την ιστορία, ένα και τʼ αυτό!- αίμα, έφτιαξαν τη σημερινή Αμερική. Γιʼ αυτό ίσως και η Εύα μας, παρά τις αιματηρές προσπάθειες- ποιος ξέρει πόσων ημερών, βδομάδων ή και αιώνων;- που είχε καταβάλει, θα γινόταν η πρώτη αειπάρθενος του κόσμου της, αλλά χωρίς ποτέ να φθάσει σε γεννητούρια. Ο σφηνωμένος στην τρυπούλα της χρυσός, άκαμπτος κι αμετακίνητος, εκτός απʼ τη λάμψη του, είχε κουβαλήσει στα σωθικά της, το ψυχρό υπολογισμό ενός Εβραίου και τη στιλπνή αδιαφορία ενός Ελλαδίτη. Και τα δύο μπόλιασμα πάνω της, από τις εμβόλιμες προθέσεις της Ζωίτσας μας.
Αυτή, γνωρίζοντας πως η συγκεκριμένη αμοιβάδα, όπως κι όλες οι υπόλοιπες, αίμα δεν είχε ούτε καν στοιχειωδώς, κι αψηφώντας πως εμείς θα χαρακτηρίζαμε τις σεξουαλικές επιδιώξεις μίας οιονεί αειπαρθένου, μίας γεροντοκόρης αμοιβάδας, δεν ένοιωθε καμία ενοχή μπροστά στην έκδηλη σχετική αγωνία της. Το κάμα σούτρα με παρθένες, από τότε, είχε τους τρόπους του, και για αναίμακτους οργασμούς. Αλλά μία άσπιλη αειπαρθένα, μπορεί εκείνα τα χρόνια να μην έφτανε σε γεννητούρια, αλλά την αλλαγή που σήμανε αρχαιόθεν η τάξη πάνω στʼ ανέμελα μυαλά του Χάους, με τίποτε δεν ήταν δυνατό να την αποφύγει. Πόσο μάλλον, όταν ακούσια της φοράνε έναν χρυσό αρραβώνα με τον Χρόνο!

(συνέχεια)
Κάθε αγωνία είναι ένας πρωτογενής δεσμός με τη ροή του χρόνου, ένα κάποιο προσωρινό σταμάτημα του χρόνου. Αυτή η συναίσθηση του ακίνητου χρόνου είναι η ίδια η αγωνία. Για την αμοιβάδα αρχίζει κανονικά, τη στιγμή που ξεκινάει η διχοτόμησή της. Στην περίπτωση του ανθρώπου διαφαίνεται να ολοκληρώνεται με το κλάμα: του νεογνού και όχι μόνον. Η δική μας εδώ ξεχωριστή αμοιβάδα, η Εύα μας, ούτε περίσφιξη μπορούσε να κάνει ούτε και να κλάψει θα κατάφερνε. Το κλάμα προϋποθέτει και μυαλό, μα αυτή δεν είχε ούτε καν αίμα. Χωρίς δε αίμα, ακόμη κι αν υπήρχε μυαλό, θα ήταν ανενεργό, σαν ένα πισι χωρίς κάποιο πρόγραμμα.
Σαν αμοιβάδα, δεν είχε πρόγραμμα, αλλά μόνον ένα σκοπό: να πολλαπλασιάζεται. Αλλά τώρα έμελλε, δίπλα στο σκοπό της να βρεθεί και η αγωνία, η αίσθηση ότι τελειώνει ο χρόνος κι αυτός να φαίνεται ακίνητος. Ποιος να ξέρει πόσα φεγγάρια διαδέχθηκαν πόσους ήλιους, ώσπου η Εύα, αν είχε μυαλό, θα καταλάβαινε ότι τα πάντα γύρω της πεθαίνουν και γεννιούνται, ενώ εκείνη περνούσε τις αγωνιώδεις κορυφώσεις της, γύρω από ένα ιχνοστοιχείο χρυσού;
Γύρω απʼ αυτό, ήδη είχαν αρχίσει να σκαλώνουν ιχνοστοιχεία κι άλλων παρείσακτων με τα νερά μετάλλων. Σκοπός και αγωνία μαζί συνθέτανε ένα κάποιο όργιο, γύρω από άψυχα μεταλλικά αντικείμενα, στην αμοιβαδική ψυχοσύνθεση της, που στις ανθρώπινες διαστάσεις και αναλογίες θα μπορούσε να ήταν και οργασμός. Πως και γιατί της προέκυψε το αίμα, άγνωστο μετά από πόσων φεγγαριών και ήλιων παρατεταμένων οργασμών, θα μπορούσε ίσως να το είχε (βάσιμα) υποθέσει ο Κάρολος (Ντάρβιν), αν δεν ασχολιόταν τόσο με …πιθήκους και ξεκινούσε την …ανθρωπολογία του, από την Εύα μας!