Blindness - Περί Τυφλότητας (2008)

Great Chaos · 21 Ιανουαρίου 2009

Περί Τυφλότητας (Blindness)

Μέσα στο συνηθισμένο μποτιλιάρισμα, μιας συνηθισμένης μέρας, σε μια συνηθισμένη πόλη, ένα συνηθισμένο αυτοκίνητο ακινητοποιείται, προκαλώντας τη γενική αγανάκτηση. Ο οδηγός, σε όσους σπεύδουν να δουν τι συμβαίνει, φωνάζει πως εντελώς ξαφνικά τυφλώθηκε. Πέρα όμως από την ξαφνική εμφάνισή της, η τύφλωση δεν μοιάζει σε τίποτε με ό,τι μας έρχεται στο νου, όταν ακούμε γιʼ αυτήν. «Δεν είναι σαν να έσβησε κάποιος ξαφνικά τα φώτα, αλλά σαν να άναψαν όλα τα φώτα ταυτόχρονα», λέει το πρώτο θύμα της ασθένειας. Οι ασθενείς μοιάζουν σαν να κολυμπούν σε μια θάλασσα από γάλα, μια κατάσταση που δεν έχει έως εκείνη την ημέρα περιγραφεί από την επιστήμη. «Μοιάζει σαν αγνωσία, μια ψυχολογική νόσο κατά την οποία ο ασθενής βλέπει μεν τα οικεία του αντικείμενα, δεν μπορεί όμως να τʼ αναγνωρίσει», αναφέρει ο οφθαλμίατρος που εξέτασε το πρώτο περιστατικό, πράγμα που αν και περνά φευγαλέα, δίνει ίσως και την απάντηση περί της φύσεως της ασθένειας, η οποία έχει βέβαια αλληγορικό χαρακτήρα. Ο άνθρωπος που αναλαμβάνει να βοηθήσει το πρώτο θύμα, τον αφήνει στο σπίτι του και φεύγει παίρνοντάς του το αυτοκίνητο…

Σταδιακά, εκατοντάδες πολίτες αρχίζουν να τυφλώνονται, με τον ίδιο τρόπο: Ξαφνικά και αστραφτερά, αυτό που λέμε «εκτυφλωτικά». Μαζί και ο οφθαλμίατρος, τον οποίο υποδύεται ο Mark Ruffalo, αλλά παραδόξως όχι και η σύζυγός του (Julianne Moore), οι οποίοι αποτελούν και το ζευγάρι των πρωταγωνιστών. Η κυβέρνηση επιβάλει καραντίνα, αποκλείοντας τους ασθενείς σε κάποιο άσυλο, όπου εγκαταλείπονται στην τύχη τους. Καθώς η ασθένεια διαδίδεται, φανερώνεται πως τα όποια μέτρα ασφαλείας των κυβερνήσεών μας, έχουν απλά καθησυχαστικό χαρακτήρα, αφού στην πραγματικότητα κανένα μέτρο δεν μπορεί νʼ αντιμετωπίσει μια μαζική κατάσταση έκτακτης ανάγκης. Το άσυλο φυσικά μετατρέπεται σε στρατόπεδο συγκέντρωσης, με μασκοφόρους στρατιώτες να μην κάνουν τίποτε για να βοηθήσουν τους ασθενείς, παρά μόνο να πυροβολούν όσους δεν υπακούν στις εντολές τους και πλησιάζουν τα σύρματα περισσότερο από το επιτρεπτό.

Η ασθένεια διαδίδεται, ο πολιτισμός σιγά σιγά καταρρέει, μαζί με όλες μας τις βεβαιότητες, συνήθειες, πιστεύω. Η ταινία έχει όπως είπαμε αλληγορικό χαρακτήρα. Η τύφλωση αναφέρεται στην αδυναμία του καθενός από εμάς να κατανοήσει το αδιέξοδο του σύγχρονου πολιτισμού. Χαρακτηριστικές είναι οι διαμαρτυρίες του πρώτου θύματος της επιδημίας, για την κλοπή του αυτοκινήτου του, το οποίο του είναι πλέον απολύτως άχρηστο! Μια σύγχρονη πόλη είναι ένα παντελώς ετερότροφο οικοσύστημα, ανίκανο να παράγει τροφή, ικανό μόνο να καταναλώνει και να παράγει απορρίμματα. Μια λοιμώδης ασθένεια, μια οικονομική κρίση, μια πολεμική επίθεση ή μια φυσική καταστροφή και η ευημερούσα κοινωνία μας φανερώνει τη γύμνια της, εύκολα και γρήγορα. Χάος, βία, λεηλασίες, βλέπουμε να επαναλαμβάνονται οι σκηνές του Superdome της Νέας Ορλεάνης, όταν χτυπήθηκε από τον τυφώνα Κατρίνα, ή ακόμη οι πρόσφατες σκηνές των «Δεκεμβριανών» της Αθήνας και των άλλων ελληνικών πόλεων.

Οι αλληγορίες πολλές και απόλυτα κατανοητές από τον καθένα μας. Η σύζυγος του γιατρού, η οποία επιλέγει να κλειστεί στο άσυλο, ενώ δεν έχει τυφλωθεί, είναι στην ουσία «το μάτι του παρατηρητή» (Eye of the beholder), που με απόγνωση παρακολουθεί μια κοινωνία η οποία οδηγείται προς το μηδέν, ικανοποιημένη μέσα στην αταλάντευτη άγνοια της υπερπληροφόρησής της. «Κανείς πιο τυφλός από εκείνον που δεν θέλει να δει», λένε οι Γραφές και αυτό καταφέρνει να περάσει μέσα από τη ροή της υπόθεσης. «Ξέρω τα πάντα, μα δεν γνωρίζω τίποτε», είναι μια ακόμη εκδοχή της ιστορίας, η οποία τονίζεται απʼ το σχόλιο πως «Οι επιστήμονες κάνουν διεθνή συνέδρια, δηλώνοντας απλά την πλήρη τους άγνοια και ζητώντας περισσότερα κονδύλια για έρευνα» (τι πρωτότυπο πράγματι…).

Μέσα στο άσυλο, ξάφνου ένας τυφλός αποκτά ένα πιστόλι, μια ακόμη προφανής αλληγορική αναφορά. Καταλαμβάνει μαζί με τους κολλητούς του τα αποθέματα τροφίμων και ζητάει ανταλλάγματα για να τα μοιράσει και στους άλλους. Με ένα μόνο πιστόλι, μετρημένες σφαίρες, ανίκανος να σημαδέψει τον οποιονδήποτε, όμως η ανάγκη για εξουσία τον τυφλώνει πιο πολύ απʼ την αρρώστια. Ο εκβιασμός περνάει, αφού κανείς δεν θέλει να είναι αυτός που θα ρισκάρει να πεθάνει, πριν τελειώσουν οι σφαίρες του «Βασιλιά» (Gael Garcia Bernal), όπως ο ίδιος αυτοανακηρύσσεται.

Εξαιρετικό ενδιαφέρον, από κοινωνιολογικής άποψης είναι το επόμενο βήμα. Όταν τα τιμαλφή τελειώνουν, ο «Βασιλιάς» ζητά σεξουαλικά ανταλλάγματα. Οι άλλοι θάλαμοι θα πρέπει να στέλνουν τις γυναίκες τους στο θάλαμό του προκειμένου να πάρουν τρόφιμα. Κάποιος ρώτησε: «Υπάρχουν εθελόντριες;», για να εισπράξει τις έντονες διαμαρτυρίες όλων των γυναικών. Μετά πέφτει για λίγο αμηχανία. «Εγώ θα πάω», ακούγεται μία φωνή. Παραδόξως, η φωνή δεν ανήκει στην επαγγελματία πόρνη που έτυχε να διαμένει σ' εκείνον το θάλαμο, αλλά στην φαινομενικά πλέον ανέραστη απʼ όλες τις γυναίκες εκεί. Η ανάγκη της για σεξ, έψαχνε για ηθική δικαιολογία, προκειμένου να βρει διέξοδο. Όλες οι υπόλοιπες γυναίκες ακολουθούν μία προς μία. Η τελευταία μάλιστα, επαναστατεί εναντίον του άντρα της, όταν εκείνος δεν θέλει να την αφήσει· «Δεν είμαι εγώ κάτι το διαφορετικό, θα κάνω ό,τι κάνουν και οι υπόλοιπες, αλλιώς εσύ δεν θα φας» του λέει με έντονο ύφος. Η κυριαρχία του αγελαίου ενστίκτου μεταξύ των γυναικών. Οι άντρες εύκολα συνθηκολόγησαν κι αποδέχτηκαν την καταναγκαστική πορνεία των γυναικών τους και το ηθικό δίδαγμα μας λέει ότι καμμία ηθική δεν μπορεί να σταθεί μπροστά στην ανάγκη.

Τελικά η σύγκρουση είναι αναπόφευκτη και μέσα στο άσυλο ξεσπάει πόλεμος. Κάποια βάζει φωτιά στα κρεβάτια των «καταπιεστών» και παντού τριγύρω επικρατεί πανικός. Χαρακτηριστική η σκηνή όπου ένας εκ γενετής τυφλός, πυροβολεί στα τυφλά, χωρίς κι ο ίδιος να ξέρει το λόγο. Όταν οι σφαίρες πάνε να τελειώσουν, στρέφει το όπλο στον κρόταφό του και τινάζει τα μυαλά του στον αέρα, σε μια και πάλι προφανέστατη αλληγορία. Τελικά οι πόρτες του φλεγόμενου ασύλου ανοίγουν και οι έγκλειστοι απελευθερώνονται σʼ έναν κόσμο που μοιάζει ολόκληρος με άσυλο.

Τρεις χαρακτηριστικές αλληγορικές σκηνές:

Μια καθολική εκκλησία, στην οποία κάποιος έχει δέσει τα μάτια των αγαλμάτων του Χριστού και της Παναγίας με πανί, το ίδιο έχει κάνει και στις εικόνες. Από πάντοτε ο άνθρωπος έπλαθε τους Θεούς του κατʼ εικόνα και καθʼ ομοίωσίν του και φυσικά δεν θ' ανεχόταν ποτέ να πιστεύει σʼ έναν Θεό που βλέπει, ενώ ο ίδιος είναι τυφλός. Χαρακτηριστικό το σχόλιο για τη θρησκεία.

Ένα πτώμα, που τρώγεται από σκυλιά, σχόλιο για την τελική κατάληξη του πολιτισμού μας. «Σκυλιά και όρνια θα τρέφονται απʼ τις σάρκες του νεκρού σας πολιτισμού, σαν έρθει το τέλος» ήταν σαν να άκουσα μέσα στο κεφάλι μου, τη στιγμή που έβλεπα τούτη τη σκηνή.

Η ξαφνική βροχή που γεννά ένα αυθόρμητο, όσο κι απροσδόκητο αίσθημα ευφορίας, αφού όλοι νιώθουν την ανάγκη να σταματήσουν τις λεηλασίες και να σταθούν ακίνητοι και δεκτικοί, αφήνοντάς την να τους μουσκέψει, μερικοί μάλιστα βγάζουν τα ρούχα τους, κάτι που πλέον είναι εύκολο, αφού κανείς δεν αντιλαμβάνεται τη γύμνια τους. Στην "κανονική" μας ζωή μια ξαφνική βροχή κάνει τους πάντες να τρέχουν για να προφυλαχθούν και προκαλεί ενόχληση για το μούσκεμα των ρούχων μας. Μια σκηνή με έντονο το χαρακτήρα της κάθαρσης.

Η σύζυγος του γιατρού, η οποία συνεχίζει να βλέπει, οδηγεί μια μικρή ομάδα ασθενών στο σπίτι της, για άνεση και ασφάλεια, αφού πρώτα με κίνδυνο της ζωής της αρπάζει φαγητό από τα υπόγεια ενός Super Market, όπου οι υπόλοιποι δεν μπορούν να έχουν πρόσβαση, όντας τυφλοί. Εκεί, εμφανίζεται το πλέον ανθρώπινο πρόσωπο της κατάστασης, αφού οι συνθήκες φέρνουν τη μικρή ομάδα πολύ κοντά, να εξελίσσεται σιγά σιγά σε μια κοινότητα, που αισθάνεται δεμένη σαν οικογένεια. «Τι εύχεσαι;» ρωτάει η πόρνη, η οποία στο μεταξύ έχει φανερώσει πολύ ισχυρά μητρικά ένστικτα, υιοθετώντας ένα τυφλό παιδάκι, τον άνθρωπο με το μαύρο πανί στο μάτι (Danny Glover), που ως κατά το ήμισυ τυφλός, δείχνει ο πιο προσαρμοσμένος στην κατάσταση απʼ όλους τους άλλους. «Να συνεχίσουμε να μένουμε όλοι μαζί, αυτό είναι το καλύτερο που μου συνέβη ποτέ» απαντάει εκείνος, με μια αίσθηση θλίψης στη σκέψη πως μπορεί κάποτε να ξαναβρούν την όρασή τους και όλα να τελειώσουν.

Μια δυνατή, όσο και σκληρή ταινία, βασισμένη στο ομώνυμο βιβλίο του νομπελίστα Πορτογάλου συγγραφέα Jose de Sousa Saramango. Το σενάριο του Don McKellar είναι στρωτό, χωρίς ιδιαίτερες εξάρσεις και στηρίζεται περισσότερο στην περιγραφή των χαρακτήρων παρά στις σκηνές βίας ή δράσης γενικότερα. Η σκηνοθεσία του Fernando Meirelles διακριτική, σχεδόν ντοκουμενταρίστικη, με αρκετά λαμπερά λευκά καρέ που εντυπώνουν στο θεατή την αίσθηση της τύφλωσης των πρωταγωνιστών. Ο Meirelles δίνει την εντύπωση ότι σκηνοθετεί περισσότερο μέσω του μοντάζ και της φωτογραφίας, καταφέρνοντας έτσι να δώσει ένα ρυθμό στην ταινία, αφήνοντας όμως ελεύθερους τους ηθοποιούς του. Οι ερμηνείες αρκετά καλές, με καμμία ωστόσο να μην μπορεί να χαρακτηριστεί ως εξαιρετική, πράγμα που ισχύει και για το σύνολο της ταινίας. Αυτό που κρατάει το θεατή, είναι μάλλον η ιστορία, παρά τα επιμέρους χαρακτηριστικά της ταινίας, τα οποία απλά καταφέρνουν να υπηρετήσουν ορθά την αφήγηση. Οι αλληγορίες πολύ σαφείς, εύγλωττες για τον κάθε θεατή, κάνουν την ταινία νʼ απευθύνεται σε όλους, περνώντας εύκολα το ξεκάθαρο μήνυμά της. Η εξέλιξη της ιστορίας δυστυχώς αρκετά αναμενόμενη, αποτελεί το κυριότερο μειονέκτημα του έργου.

Βαθμολογία: 7.5/10 (αρκετά καλή)

Phoebe · 16-03-09

Την είδα! Πολύ ωραία ταινία και με έβαλε σε σκέψεις!
Πόσο ωμοί μπορεί να γίνουν οι άνθρωποι; Πόσο εύκολα περιθωριοποιούμε χωρίς να ξέρουμε; Πόσο εύκολα εκμεταλευόμαστε τους συνανθρώπους μας, παρόλο που βρισκόμαστε στην ίδια θέση; Πόσο εύκολα κάνουμε περίγελο τον αδύναμο; Πόση δύναμη μπορεί να έχει κάποιος;

Rempeskes · 16-03-09

τον άνθρωπο με το μαύρο πανί στο μάτι (Danny Glover), που ως κατά το ήμισυ τυφλός, δείχνει ο πιο προσαρμοσμένος στην κατάσταση απʼ όλους τους άλλους. «Να συνεχίσουμε να μένουμε όλοι μαζί, αυτό είναι το καλύτερο που μου συνέβη ποτέ» απαντάει εκείνος, με μια αίσθηση θλίψης στη σκέψη πως μπορεί κάποτε να ξαναβρούν την όρασή τους και όλα να τελειώσουν.

Η καλύτερη σκηνή του έργου, και από τις πιο δυνατές που έχω δεί τελευταίως.

Κατά τ' άλλα, ένα από τα πλέον βαρετά διηγήματα του Σαραμαγκού, έγινε μία πλέον βαρετή ταινία.

dimitral · 17-03-09

Αρχική Δημοσίευση από Rempeskes:
Η καλύτερη σκηνή του έργου, και από τις πιο δυνατές που έχω δεί τελευταίως.

Κατά τ' άλλα, ένα από τα πλέον βαρετά διηγήματα του Σαραμαγκού, έγινε μία πλέον βαρετή ταινία.

ναι,ε;εγω δεν το βρηκα καθολου βαρετο το βιβλιο.το αντιθετο θα ελεγα μαλλον.και η αισθηση που μου αφησε στο τελος ηταν πως ολα εγιναν....."για ενα πουκαμισο αδειανο ,για μια ελενη".

την ταινια δεν την ειδα.

fantasmenos · 06-04-09

Blindness (Περί τυφλότητας) με την Τζούλιαν Μουρ

Είδα το φοινικάκι πάνω στο dvd και λέω ότι θα δω κάτι καλό, που τέτοια τύχη

Υπόθεση: Για κάποιο ανεξήγητο λόγο όλοι οι άνθρωποι σιγά-σιγά αρχίζουν να τυφλώνονται

Ξεκινά σαν το "28 ημέρες" συνεχίζει σαν το "Πείραμα" και στο τέλος σου αφήνει την εντύπωση ότι ήθελε να πει πάρα πολλά και τελικά είπε ελάχιστα. Απογοήτευση σκέτη...

Noisette · 07-02-10

Μου αρεσε και μενα παρα πολυ. Δεν ενθουσιαστηκα αλλα δεν εχασα τον χρονο μου....Με εβαλε σε σκεψεις ομολογω...

woochoogirl · 07-02-10

Πολύ ωμή και σκληρή, ναι μεν σε έβαζε σε σκέψεις, αλλά σε κάποια σημεία το στομάχι μου δεν άντεχε αυτά που έβλεπε. Την έχω δει δυο φορές κι ακόμη να καταλήξω αν μου αρέσει ή όχι. Τα συναισθήματα που μου προκαλεί πάντως σίγουρα δε μου αρέσουν

Blindness - Περί Τυφλότητας (2008)

Great Chaos

Περιβόητο μέλος

Phoebe

Διακεκριμένο μέλος

Rempeskes

Επιφανές μέλος

dimitral

Δραστήριο μέλος

fantasmenos

Τιμώμενο Μέλος

Noisette

Περιβόητο μέλος

woochoogirl

Τιμώμενο Μέλος

Χρήστες Βρείτε παρόμοια

Λοιπές Σελίδες