Δύσκολοι αποχαιρετισμοί: Ο Μπαμπάς μου (2002)

Τα ταξίδια που έγιναν συνήθεια, οι επαναλαμβανόμενοι αποχαιρετισμοί, τα χιλιωειπωμένα καλωσορίσματα, ο χρόνος που περνά με αναμονή, με ελπίδα, με τη φαντασία ακονισμένη. Αγάπη από απόσταση.

Τέλη της δεκαετίας του 60ʼ. Ο μαμπάς είναι πωλητής ηλεκτρικών ειδών, ταξιδεύει συχνά, όποτε επιστρέφει καυγαδίζει με τη μαμά, όχι γιατί δεν τον αγαπά αλλά γιατί είναι μια γυναίκα που χρειάζεται κάθε τόσο να εκτονώνει την ένταση της μοναξιάς και της άδολης παραμέλησης της. Καμιά φορά οι συγκυρίες. Άλλοτε η συνήθεια. Όταν επιστρέφει ο μπαμπάς για τον Ηλία όλα είναι όμορφα, γεμάτα όνειρα, σοκολάτα, ζωή. Η μαμά, ο αδερφός ο καθένας προσπαθεί εξοικείωση με τις δικές του σύνθετες αλήθειες. Ο θείος, η γιαγιά, η φροντίδα, το ηθικό χρέος, η παραδοσιακή ελληνικότητα.


Κάποιο ταξίδι όμως ήταν το τελευταίο. Ο μπαμπάς ξεκίνησε να φύγει αφήνοντας τα τρυφερά του σημειώματα στα μέρη της ψυχής των παιδιών. Και η υπόσχεση του στον μικρό Ηλία «θα γυρίσω πριν την προσελήνωση». Εποχή που η σημασία των πραγμάτων είχε άλλες διαστάσεις. Η προσελήνωση λοιπόν. Ο μπαμπάς λίγες ώρες μετά σκοτώνεται σε αυτοκινητιστικό δυστύχημα. Μεσάνυχτα το νέο μαθαίνει πρώτος ο μεγάλιος γιος από το τηλέφωνο προσποιούμενος ενηλικότητα. Αντιλαμβάνεται αμέσως το βάρος ή το χρέος της απότομης αλλαγής του σε άντρα. Η ψυχούλα του δεν αντέχει να το πει με ιδιαίτερα συγκεκριμένο τρόπο στον μικρό Ηλία και ίσως τον τρομάζει. Ο θάνατος λοιπόν εισχωρεί βίαια στη ζωή της οικογένειας και ο καθένας με το δικό του τρόπο προσπαθεί να προσαρμοστεί σε αυτό το καινούργιο δεδομένο.

Ο μεγάλος αδερφός κλείνει το μάτι στον πρόωρο αντρισμό και καταβάθος δείχνει να του αρέσει, ανάβει τσιγάρο στην ταράτσα και προσπαθεί να βάλει τάξη στον αφθορμητισμό του μικρού Ηλία «γιατί έχυσες το γάλα;», από έγνοια για τη μάνα τους, από δική του ανάγκη, να παρατήσει λέει το σχολείο, να πιάσει δουλειά.

Η μαμά βρίσκεται ξαφνικά μόνη με δυό παιδιά, όχι πως είχε συνηθίσει αφού ούτως ή άλλως έλειπε ο σύζυγος αλλά η οριστικότητα της απουσίας του αυτή τη φορά την αγγίζει διαφορετικά, κάπου δείχνει έτοιμη να χάσει τα νήματα και επεμβαίνει ξαφνικά ο θείος να σταθεροποιήσει την κατάσταση, κάπου γίνεται γλυκιά. Δεν θρηνεί, αντιμετωπίζει όπως όλοι οι πρωταγωνιστές την απώλεια με λεπτότητα και αξιοπρεπή αποδοχή.

Ο θείος, ένα πρόσωπο που δεν είμαι σίγουρη αν συμπάθησα ή όχι, αφιέρωσε όλη του τη ζωή προσηλωμένος στην ηλικιωμένη μάνα του και μετά το θάνατο του αδερφού του την βάζει ή αποδέχεται να την βάλει σε γηροκομείο και προσπαθεί να κάνει ένα άνοιγμα που για τον ίδιο φαίνεται πρωτοποριακό, να αναλάβει ευθύνες για τα παιδιά του αδερφού του, να γίνει ο άντρας της οικογένειας του αδερφού του ίσως από ανάγκη των ίδιων των παιδιών να αποφύγουν το περαιτέρω μπάχαλο, ίσως από δική του ανάγκη, ίσως γιατί τα ήθη της εποχής εκείνης απαιτούσαν να προβεί σε αυτή την αναταξινόμηση των προτεραιοτήτων του και αυτός απλά χαίρεται που ήρθαν έτσι τα πράγματα. Τραγουδά στο αυτοκίνητο με το γέλιο ανάμεσα στα δόντια του «ξεκινάμε πάμε μακρυά σʼάλλα μέρη σʼάγνωστα νερά», ξαφνικά βρίσκεται με μια οικογένεια που ποτέ δεν είχε, στο τέλος αυτός είναι που κάθεται αγκαλιά με τους 3 στον καναπέ και βλέπει τηλεόραση και φαίνονται όλοι σαν μια ωραία οικογένεια. Αλλά πάλι χωρίς αυτόν όλα θαʼταν πιο δύσκολα.

Η γιαγιά ένα πρόσωπο που προσποιείται ότι ζει στον παράλληλο κόσμο της άνοιας της αλλά καταλαβαίνει τα πάντα, νιώθει μόνη της, θέλει σημασία ιδιαίτερα από τον γιο της τον Χρήστο, τον μπαμπά του Ηλία γιʼαυτό γκρινιάζει συνεχώς, παραλογίζεται μέχρι να νιώσει την αγάπη, να την δοκιμάσει και να επιβεβαιωθεί γιʼαυτήν.

Ο Ηλίας ανταποκρίνεται με διαφορετικό τρόπο στο θάνατο του πατέρα του, κλείνει τα μάτια και τα αυτιά και δεν αντιλαμβάνεται τίποτα παρα μόνο ότι ο μπαμπάς του θα επιστρέψει πριν την προσελήνωση. Πώς μπορεί να έφυγε ο μπαμπάς εξάλλου για τόσο μεγάλο ταξίδι χωρίς τα ξυριστικά του; Κατά βάθος όμως το ξέρει, το δέχεται σιγά σιγά με πίεση ότι ο μπαμπάς του έφυγε, απλά εξαντλεί όλα τα περιθώρια ελπίδας που τουʼχε ο ίδιος ο μπαμπάς αφήσει με άρνηση, περιμένει την προσελήνωση ζώντας σε ένα φανταστικό κόσμο που έχει πλάσει όσο το δυνατό πιο κοντά σε αυτό του μπαμπά. Φοράει το φαρδύ σακάκι του μπαμπά και γράφει γράμματα στη γιαγιά τάχα από αυτόν, μιλάει μόνος του. Όταν ξαφνικά η ημέρα της προσελήνωσης φτάνει και οι αριθμοί στο αυτοσχέδιο ημερολόγιο έχουν όλοι διαγραφεί ενώ πάνε στην εξοχή με το θείο να απολαύσουν το θέαμα από το τρομερό τότε επίτευγμα της τηλεόρασης τίποτα δεν έχει σημασία για τον Ηλία ή πάλι μπορεί όλα τώρα να αρχίσουν να γίνονται κατανοητά. Στη σκηνή του, σε μια νύχτα τη μυρωδιά της οποίας μπορείς να νιώσεις, μέσα στην ησυχία και στην αίσθηση ότι κάτι σημαντικό θα γίνει σε λίγο, η προσελήνωση, ο Ηλίας ξέρει τώρα ότι ο μπαμπάς του δεν θαʼρχει. Συνειδητοποιεί και αμέσως δίνεται η αίσθηση πως αρχίζει να μεγαλώνει, κατουράει στο χώμα και μπαίνει στη σκηνή όπου η φιγούρα του στο πανί της σκηνής αντανακλά στο φως τεράστια, «καληνύχτα μαμά». Η αίσθηση αυτή κλονίζεται ή επιβεβαιώνεται όταν ο Ηλίας μπαίνει σε μια βαρκούλα και αφήνεται να... ξανοιχτεί.

Πολύ ωραίο το κείμενο που έφτιαξες Χριστινάκι... Μπράβο!!
Πρέπει να σου πω ότι είναι μια από τις καλύτερες ελληνικές ταινίες που έχω δει και νομίζω ότι προσέγγισε όλους τους χαρακτήρες πολύ επιτυχημένα..

....όταν είσαι τόσο μικρός τα λόγια των μεγάλων έχουν πάντα ιδιαίτερη βαρύητα..γι'αυτό και ο Ηλίας πίστευε τα λόγια του πατέρα του και περίμενε ότι μέχρι την προσελήνωση θα είχε γυρίσει.. Άλλωστε του το είχε υποσχεθεί!
Η παιδική αφέλεια είναι όμως που με έκανε να λατρέψω αυτήν την ταινία..
Δε μπορεί να είναι μεγάλο το ταξίδι του, αφού δεν έχει πάρει και τα ξυριστικά του... Μακάρι να μη χρειαζόταν ποτέ να γυρίσει στην πραγματικότητα και μακάρι ο πατέρας του να μην είχε πάει τόσο μεγάλο ταξίδι..
Ίσως τότε να είχε προλάβει και την προσελήνωση!!