Πόσο αξιόπιστες είναι οι επιστημονικές έρευνες;

Πόσο αξιόπιστες είναι τελικά οι επιστημονικές έρευνες;


Η κατανάλωση κόκκινου κρέατος κάνει καλό ή κακό; Ένα ποτήρι κρασί την ημέρα δημιουργεί ασπίδα προστασίας στον οργανισμό ή σε στέλνει μια ώρα αρχύτερα στον οδοντίατρο επειδή καταστρέφει την αδαμαντίνη;

Η νέα γρίπη ήταν τελικά ο «νούμερο ένα δημόσιος κίνδυνος» ή μήπως οι φαρμακοβιομηχανίες πλούτισαν για ακόμη μία φορά στην πλάτη των πολιτών-τηλεθεατών;

Νέες έρευνες μας βομβαρδίζουν καθημερινά τονίζοντάς μας τι είναι ωφέλιμο για τον οργανισμό, τι είναι κακό για την υγεία, τι προκαλεί ψυχολογικές ή σωματικές διαταραχές, ποια προϊόντα πρέπει να καταναλώνουμε και ποια να αποφεύγουμε, πώς πρέπει να ζούμε, τι πρέπει να ακούμε, πώς να αναπνέουμε… Κι ενώ η ρήση λέει πως υπάρχουν εξαιρέσεις στον κανόνα, στον τομέα τον ερευνών φαίνεται, δυστυχώς, πως ισχύει το αντίστροφο.

Η χρηματοδότηση είναι το παν

Για να ξεκινήσει μια επιστημονική έρευνα πρέπει η επιστημονική ερευνητική ομάδα να διαθέτει τα μέσα για να την υλοποιήσει. Εργαστήρια, κλινικές, μηχανήματα και πάνω από όλα πόρους. Η χρηματοδότηση των ερευνών ουσιαστικά αποτελεί και το «κλειδί» για να καταλάβει κάποιος σε τι αποσκοπεί η συγκεκριμένη έρευνα και για λογαριασμό ποιου γίνεται. Για παράδειγμα, στην Αυστραλία πραγματοποιήθηκε έρευνα που «έδειχνε» ότι η μεγάλη κατανάλωση νερού βλάπτει τα νεφρά και ότι πρέπει να πίνουμε εναλλακτικά χυμούς και αναψυκτικά. Ο χρηματοδότης της έρευνας ήταν εταιρεία παραγωγής χυμών…

Η χρηματοδότηση από το κράτος σε αρκετές χώρες, και δη στην Ελλάδα, είναι ουσιαστικά ψίχουλα μπροστά στα χρήματα που απαιτούνται για να ολοκληρωθεί μια επιστημονική έρευνα και φυσικά δεν αρκούν για ολόκληρη την ερευνητική κοινότητα. Εδώ έρχονται οι εταιρείες. Και επειδή οι εταιρείες δεν είναι φιλανθρωπικά ιδρύματα για να χαρίζουν τα χρήματά τους σε ερευνητικούς σκοπούς, επιλέγουν το θέμα της έρευνας βάσει των προϊόντων που παράγουν και το πώς μπορούν να τα προωθήσουν στην αγορά, με επιστημονική «βούλα». Ή, ακόμη καλύτερα, το πώς θα «ρίξουν» το αντίπαλο προϊόν, ώστε αυτόματα να αποκτήσει το δικό τους μεγαλύτερη αγοραστική μερίδα…

Στην Ελλάδα οι ερευνητικές δαπάνες στα δημόσια νοσοκομεία ανέρχονται μόλις στο 0,4% των συνολικών δαπανών έρευνας. Η έρευνα στη χώρα μας χρηματοδοτείται με μόλις 0,61% του ΑΕΠ. Το 90% των νέων φαρμάκων ανακαλύπτεται από την ιδιωτική φαρμακευτική βιομηχανία. Στοιχεία που έχουν παρουσιαστεί στο 7ο Συνέδριο Health World δείχνουν ότι η έρευνα στον τομέα της Υγείας είναι κατευθυνόμενη από τις πολυεθνικές του φαρμάκου και στόχος είναι η μεγιστοποίηση των κερδών τους.

Ο πρόεδρος του ΕΚΕΦΕ «Δημόκριτος» κ. Δημήτρης Νιάρχος εξηγεί στα «Επίκαιρα»: «Η Πολιτεία δεν έχει κατανοήσει τη σημασία της έρευνας για τη συνεισφορά που έχει στην οικονομική και κοινωνική ανάπτυξη. Επιπλέον και η βιομηχανία φαίνεται διστακτική προς αυτή την κατεύθυνση. Η χώρα μας, αν και επενδύει πολύ λίγα χρήματα (0,6% ΑΕΠ σε σύγκριση με το μέσο όρο 1,85% της ΕΕ) βρίσκεται στην 25η θέση της παγκόσμιας κατάταξης για το επιστημονικό έργο που παράγεται. Αυτό σημαίνει ότι είμαστε σε πολύ πιο ανταγωνιστική θέση από άλλες χώρες».

Ο πρώην διευθυντής της γνωστής ιατρικής επιθεώρησης New England Journal of Medicine σε βιβλίο του αποκαλύπτει ότι τα αποτελέσματα των ερευνών επιστημόνων που χρηματοδοτούνται από φαρμακευτικές εταιρείες έχουν την τάση να είναι πάντα υπέρ των προϊόντων τους. Το ίδιο ισχύει, φυσικά, για τις περισσότερες εταιρείες.

«Δεν θα ήθελα να χρησιμοποιήσω τους όρους ανεξάρτητες ή εξηρτημένες έρευνες, γιατί αυτό αποτελεί υποκειμενική υπόθεση. Προσωπικά, στα τριάντα και πλέον χρόνια ποτέ δεν ήμουν εξηρτημένος. Μια εταιρεία θα χρηματοδοτήσει μια έρευνα με σκοπό την ανάπτυξη ή τη βελτίωση ενός προϊόντος ή μιας υπηρεσίας, αποβλέποντας και σε οικονομικό όφελος. Υπάρχουν εταιρείες που συνδυάζουν την επιστημονική και τεχνολογική ανάπτυξη με τη βελτίωση του επιπέδου ζωής, την προστασία του περιβάλλοντος, την ανακάλυψη και την ανάπτυξη νέων πιο φιλικών προς τον άνθρωπο πηγών ενέργειας κ.λπ. Ειδικότερα, αν η έρευνα συγχρηματοδοτείται και από κρατικές πηγές, τότε το όφελος προς την κοινωνία είναι μεγαλύτερο», τονίζει ο κ. Νιάρχος.

Έρευνα του British Medical Journal και της βρετανικής ΜΚΟ Bureau of Investigative Journalism δείχνει ότι οι οδηγίες που εκδόθηκαν από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας το 2004 συγγράφηκαν από τρεις επιστήμονες που είχαν στο παρελθόν αποζημιωθεί για άλλες εργασίες τους από τη Roche, που παρασκεύασε το Tamiflu, και την GlaxoSmithKline (GSK), που παρασκεύασε το Relenza. Παρόλο που οι επιστήμονες δεν απέκρυψαν ποτέ τους οικονομικούς και επαγγελματικούς τους δεσμούς με τη βιομηχανία, δηλώνοντας ανοιχτά ότι συμμετείχαν σε έρευνες και σεμινάρια των εταιρειών, ο ΠΟΥ δεν αποκάλυψε ποτέ επισήμως αυτές τις σχέσεις στην εξαμηνιαία έκθεση του 2004.

Επιλεκτικές δημοσιεύσεις

Φυσικά, τα αποτελέσματα μιας έρευνας δεν δύναται να προβλεφθούν εξαρχής. Σε μεγάλο ποσοστό, οι «ανακαλύψεις» των ερευνητών δεν συνάδουν με τις «επιθυμίες» της εταιρείας που χρηματοδοτεί την έρευνα. Στην περίπτωση αυτή, είτε διακόπτεται η έρευνα είτε τα αποτελέσματά της δεν βλέπουν ποτέ το φως της δημοσιότητας.

Για το λόγο αυτό, η αμερικανική κυβέρνηση το 2000 δημιούργησε το ηλεκτρονικό μητρώο Clinicaltrials.gov προκειμένου να αντιμετωπίσει το πρόβλημα της μη δημοσίευσης των κλινικών μελετών που δίνουν αρνητικά αποτελέσματα. Σύμφωνα με την αμερικανική νομοθεσία, όλες οι κλινικές δοκιμές για προϊόντα που ελέγχονται από την Υπηρεσία Τροφίμων και Φαρμάκων (FDA) πρέπει να δηλώνονται στο μητρώο αυτό. Βέβαια, και στην περίπτωση αυτή υπάρχει το ζήτημα της «δημοσιότητας».

Μπορεί οι εταιρείες και οι ερευνητές να είναι υποχρεωμένοι να δημοσιεύουν τα αποτελέσματα όλων των ερευνών που διεξάγουν στο συγκεκριμένο μητρώο, αλλά και σε επιστημονικές επιθεωρήσεις –ωστόσο, κάποιες εταιρείες εξακολουθούν να μην το κάνουν–, δεν είναι υποχρεωμένοι όμως και να τα «διαφημίζουν».

Μια έρευνα με αρνητικά αποτελέσματα για το προϊόν μιας εταιρείας δεν θα κάνει το γύρο του κόσμου μέσα από τα δελτία ειδήσεων ή τις εκπομπές, αφού δεν θα έχει προωθηθεί μέχρι εκεί… Ο καταναλωτής, λοιπόν, δεν πρόκειται ποτέ να μάθει γιʼ αυτή. Θα ενημερωθεί όμως αμέσως για τα θετικά του τάδε φαρμάκου ή του δείνα προϊόντος. Και μάλιστα επιλεκτικά, καθώς οι εταιρείες δίνουν υπερβολική έμφαση σε συγκεκριμένα στοιχεία που προκύπτουν από τις μελέτες και όχι στο σύνολό τους.

Σύμφωνα, μάλιστα, με δημοσίευμα του περιοδικού Νature, η επιλεκτική δημοσίευση είναι εντονότερη σε έρευνες που σπονσοράρονται από φαρμακευτικές βιομηχανίες, καθώς μόνο το 40% των καταχωρισμένων μελετών εμφανίζεται στη βιβλιογραφία. «Και στην Ελλάδα μπορεί να υπάρχει αυτό το φαινόμενο. Συμβαίνουν άλλωστε τόσα άλλα… Η ελληνική επιστημονική κοινότητα στην πλειονότητα κινείται στα πλαίσια της επιστημονικής δεοντολογίας και οι ελληνικές έρευνες δημοσιεύονται σε διεθνή περιοδικά και με μεγάλη απήχηση, σε πείσμα της οικονομικής καχεξίας. Σε καίρια ζητήματα, οι ερευνητικοί φορείς μπορούν να γνωματεύσουν με αυστηρά ερευνητικά πρωτόκολλα και κριτήρια, αλλά τότε η Πολιτεία θα πρέπει να έχει το θάρρος να πράξει τα δέοντα, εκτός κι αν μας εμπιστευτεί να το πράξουμε εμείς», εξηγεί ο πρόεδρος του ΕΚΕΦΕ «Δημόκριτος».

Παραπλανητική διαφήμιση

«Η κατανάλωση του τάδε προϊόντος δύο φορές την ημέρα βοηθά στη διατήρηση της σιλουέτας», «Με βάση επιστημονικές έρευνες το τάδε προϊόν μειώνει τη χοληστερίνη», «Η ημερήσια κατανάλωση του τάδε προϊόντος συμβάλλει στην καλή λειτουργία του εντέρου»… Αυτά είναι πάνω κάτω ορισμένα από το σλόγκαν με τα οποία βομβαρδιζόμαστε καθημερινά μέσω των διαφημίσεων: Έρευνες που έχουν γίνει από τις εταιρείες για τα προϊόντα τους και παρουσιάζονται στον καταναλωτή ως «μονόδρομος», αν θέλει να βελτιώσει τη ζωή του ή να «απαλλαγεί» από το πρόβλημά του.

Στη χώρα μας από το 2003 η αστική μη κερδοσκοπική εταιρεία «Συμβούλιο Ελέγχου Επικοινωνίας» έχει αναλάβει την τήρηση του Ελληνικού Κώδικα Διαφήμισης – Επικοινωνίας. Σε πολλές περιπτώσεις –ακόμη και πρόσφατα– έχουν αποσυρθεί διαφημιστικές καμπάνιες ή έχουν επιβληθεί πρόστιμα σε εταιρείες, καθώς θεωρήθηκε πως παραπλανούν τον καταναλωτή με ψευδή ή υπερβολικά στοιχεία, επικαλούμενες αρκετές φορές αποτελέσματα επιστημονικών ερευνών, τα οποία όμως χρησιμοποίησαν επιλεκτικά. Σε κάποιες περιπτώσεις, ενώ στην Ευρώπη έχει απαγορευτεί η κυκλοφορία συγκεκριμένων προϊόντων που υποτίθεται πως έδιναν ενέργεια στον καταναλωτή, καθώς θεωρήθηκαν επιβλαβή για τον οργανισμό, στην Ελλάδα συνεχίζουν να κυκλοφορούν κανονικά και μάλιστα εξακολουθούν να διαφημίζονται…

«Αυτό συμβαίνει διότι για τα προϊόντα αυτά δεν υπάρχει κοινοτική οδηγία που να απαγορεύει την κυκλοφορία τους. Ελληνική νομοθεσία γιʼ αυτό δεν υφίσταται. Επομένως, είναι στην “ευχέρεια” κάθε χώρας να εγκρίνει ή να σταματήσει την κυκλοφορία τους. Στην Ελλάδα έχουν πάρει το “πράσινο φως” από το Γενικό Χημείο του Κράτους, το οποίο έχει γνωμοδοτήσει. Σε άλλες χώρες έχει απαγορευτεί η κυκλοφορία τους», εξηγεί στα «Επίκαιρα» ο πρόεδρος του ΕΦΕΤ κ. Γιώργος Νυχάς.

Τα «Επίκαιρα» ήρθαν σε επαφή με τη Διεύθυνση Τροφίμων του Γενικού Χημείου του Κράτους. Η προϊσταμένη του τμήματος, κυρία Α. Παπαθανασίου αρνήθηκε να κάνει οποιαδήποτε δήλωση σε σχέση με το θέμα και μας παρέπεμψε στο τμήμα Διατροφικής Πολιτικής του ΕΦΕΤ…

«Ο ΕΦΕΤ παρεμβαίνει αμέσως μόλις αντιληφθεί μια παραπλανητική διαφήμιση. Πολύ συχνά γίνονται καταγγελίες από τους ίδιους τους καταναλωτές. Καλούμε, λοιπόν, την εταιρεία που διαφημίζει να μας δώσει τα στοιχεία πάνω στα οποία βασίζεται και στη συνέχεια, αν όντως παραπλανεί το κοινό, ζητούμε την τροποποίηση ή ακόμη και την απόσυρση της διαφημιστικής καμπάνιας. Αν δεν συμμορφωθεί η εταιρεία, τότε επιβάλλονται πρόστιμα. Δεν μπορώ να σας πως συγκεκριμένα παραδείγματα, διότι είναι εμπιστευτικά. Πάντως, ακόμη και πρόσφατα έχουμε αλλάξει πολλές διαφημίσεις. Ό,τι λαμβάνει έγκριση μέσω του RASFF (ευρωπαϊκού μηχανισμού ελέγχου), λαμβάνει σχεδόν αυτόματα έγκριση και στην Ελλάδα. Αντίθετα, αν κάποιο προϊόν μπλοκαριστεί, αυτόματα αποσύρεται», συμπληρώνει ο κ. Νυχάς.

Σε σύγχυση ο καταναλωτής

Οι έρευνες που βλέπουν το φως της δημοσιότητας είναι τόσες πολλές και συνήθως τόσο αντιφατικές, που ο καταναλωτής δεν γνωρίζει πλέον τι να πιστέψει. Τα φρούτα και τα λαχανικά είναι σωτήρια για τον οργανισμό ή είναι τόσο ραντισμένα, που κινδυνεύουμε να αρρωστήσουμε από τα φυτοφάρμακα; Τα υποκατάστατα της ζάχαρης είναι ασφαλή ή προκαλούν παρενέργειες; Η κατανάλωση αλκοόλ συνδέεται με την κατάθλιψη ή απελευθερώνει τον πραγματικό χαρακτήρα που κρύβουμε μέσα μας;

Εκατοντάδες επιστημονικά ή επιστημονικοφανή πορίσματα παρουσιάζονται ως ειδήσεις από τα ΜΜΕ. Η αξιοπιστία του φορέα που διενεργεί την έρευνα ελέγχεται ολοένα και λιγότερο, ενώ η «είδηση» που προκύπτει από την εκάστοτε έρευνα χρησιμοποιείται από τα ΜΜΕ για να αυξήσουν την τηλεθέασή τους ή για να προωθήσουν συγκεκριμένα συμφέροντα.

«Ο καταναλωτής θα πρέπει να μην παρασύρεται από φήμες ή γνώμες μη “επαϊόντων” που συνήθως βλέπουμε στα ηλεκτρονικά μέσα να μιλάνε επί παντός επιστητού, να μελετά και να σκέφτεται και ο ίδιος και εφόσον δεν μπορεί να βγάλει άκρη να απευθυνθεί αρμοδίως σε ένα πανεπιστήμιο ή ένα ερευνητικό κέντρο. Δυστυχώς, η Πολιτεία δεν εισάκουσε προτάσεις επιστημονικών φορέων να ιδρυθούν “one-stop” επιστημονικά κιόσκια, στα οποία ο πολίτης θα μπορούσε να ενημερωθεί αλλά και να πάρει απαντήσεις σε επιστημονικά – τεχνολογικά θέματα», λέει χαρακτηριστικά ο κ. Νιάρχος.

Φαίνεται όμως πως η αντιφατικότητα των ερευνών βολεύει τόσο τις εταιρείες όσο και αυτούς που προωθούν τα συμφέροντά τους. Δεν τους κάνει κάποια έρευνα; Παραγγέλνουν μια άλλη, από διαφορετική σκοπιά, τα αποτελέσματα της οποίας θα προωθούν τελικώς αυτό που οι εταιρείες επιθυμούν. Ίσως όμως αυτό να βολεύει και τον καταναλωτή, ο οποίος κρατάει αυτό που θέλει να ακούσει και απορρίπτει ως αναξιόπιστο κάτι άλλο που θεωρεί πως δεν του κάνει. Ο καθένας επομένως μπορεί να «δικαιωθεί»…

Πηγή: Περιοδικό ΕΠΙΚΑΙΡΑ - ΤΗΣ ΓΕΩΡΓΙΑΣ ΕΥΣΤΑΘΙΟΥ,
inout.gr

Ίσως θα έπρεπε να μπει και σαν θέμα προς συζήτηση.

Πραγματικά εξαιρετική παρουσίαση του ζητήματος. Δεν σου κρύβω ότι το εν λόγω θέμα αποτελεί χρόνιο πονοκέφαλο της επιστημονικής κοινότητας, και κυρίως των νέων επιστημόνων που κάνουν τα πρώτα τους βήματα στο πεδίο του ο καθένας. Γιατί άλλο να είσαι λέκτορας ή αναπληρωτής ή τακτικός καθηγητής, που εκ των πραγμάτων συνεπάγεται ένα επίπεδο Ακαδημαικής καταξίωσης και εξασφαλίζει ένα δίκτυο συνεργατών, και άλλο ένας πολλά υποσχόμενος μέν, άγνωστος δε μεταπτυχιακός ή διδακτορικός φοιτητής. Όχι οτι οι άλλες βαθμίδες δεν αντιμετωπίζουν προβλήματα αλλά στους αδυνάτους ασκείται η μεγαλύτερη πίεση.

Σε αυτούς λοιπόν τους ανθρώπους εστιάζεται η πίεση της βασικής έρευνας. Αναγκαστικά, απο τη φύση των επιστημονικών διατριβών που είναι απαρραίτητες για την απόκτηση μεταπτυχιακού ή διδακτορικού τίτλου ο εκάστοτε ενδιαφερόμενος υποχρεώνεται σε επιλογή ενός θέματος από αυτά που το προτείνει ο εκάστωτε επιβλέπων καθηγητής. Συνεπώς, από το πρώτο βήμα ακόμη πρίν καν ξεκινήσει η έρευνα υπάρχει ένα στάδιο καθοδήγησης της.

Όπως και συ αναφέρεις το μεγαλύτερο πρόβλημα διεξαγωγής ερευνών είναι η εξασφάλιση των απαιτούμενων πόρων. Όσο πιο εφαρμοσμένο και πιο εξειδικευμένο το αντικείμενο της έρευνας, τόσο μεγαλώνει το κόστος. Σε αυτό το κόστος έρχεται να προστεθεί και η αναγκαία αμοιβή του επιστήμονα, καθότι αφιερώνοντας όλο το χρόνο του στην έρευνα δεν έχει τη δυνατότητα να αναζητήσει άλλες βιοποριστικές διεξόδους. Από την άλλη η χρηματοδότηση τόσο της Κοινότητας, όσο και του κράτους, ιδιαίτερα στην Ελλάδα πραγματικά αποτελεί απειροελάχιστο ποσό το οποίο χρησιμοποιείται μεν αλλά πολλές φορές καταλήγει σε λάθος χέρια, εκεί που δουλειά δεν γίνεται.

Ειδικά για τα ελληνικά δεδομένα, το πανεπιστήμιο κατωχυρόνεται από το νόμο ως μέρος του κράτους μέν, αυτοδιοικούμενο δε τόσο σε λειτουργικό επίπεδο όσο και σε οικονομικό. Το κράτος δηλαδή χρηματοδοτεί άκριτα και χωρίς ουσιαστικό έλεγχο τα πανεπιστήμια τα οποία με τη σειρά τους αναλαμβάνουν το έργο της εσωτερικής οικονομικής διαχείρισης. Αυτό όμως, έχει πολλές φορές ως συνέπεια την λανθασμένη έκδοση κονδυλίων σε διάφορους τομείς λόγω ατομικών συμφερόντων. Από την άλλη, πολλές φορές κονδύλια που θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν για έρευνα καταλήγουν να αναδρομολογούνται σε εργασίες επισκευής κτιρίων, από ζημιές που προκαλούνται ούκ ολίγες φορές από φοιτητές των πανεπιστημίων. Αδικαιολόγητο κατα την άποψή μου.

Η Βασική έρευνα, κατά σύλληψη διεξάγεται για τον εμπλουτισμό της γνώσης του ανθρώπου, και πρέπει να αποστασιοποιείται κατά κανόνα από τη Βιομηχανία. Όμως, για τους λόγους που παρέθεσα παραπάνω, αυτό είναι αδύνατο να συμβεί, και έτσι πολλές φορές οι επιστήμονες, για να υλοποιήσουν την πολυπόθητη έρευνά τους,( γιατί μη νομίζετε πολλές φορές είναι και θέμα καψίματος !) αναγκάζονται οι ίδιοι να καταφύγουν σε ιδιωτική χρηματοδότηση. Σαφώς, και από τη στιγμή που σε χρηματοδοτεί κάποιος περιμένει από σένα απτό αποτέλεσμα, με το οποίο να μπορεί να βγάλει κέρδος. Πολλές φορές δε, ο επιστήμονας δεν έχει καν τα πνευματικά δικαιώματα της πατέντας του, καθότι έχει προ-δεσμευτεί στην εκμετάλλευση των αποτελεσμάτων την έρευνάς του, από την εταιρία, κατά το δοκούν.

Τέλος, ένας άλλος λόγος που πολλές φορές έρευνα μένει στο χρονοντούλαπο της ιστορίας είναι η εσωτερική έριδα μεταξύ των επιστημόνων. Δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις στις οποίες έρευνα δεν έχει δημοσιευθεί γιατί υπήρξε έριδα ως προς την πατρότητα των ανακαλύψεων. Ακόμη και σε κατοχυρωμένες πατέντες υπάρχει μεγάλη αντιδικία ως προς τα πνευματικά δικαιώματα. Για παράδειγμα, πριν μερικά χρόνια η Microsoft είχε εξαναγκαστεί σε πληρωμή υπέρογκου ποσού ώς αποζημίωση στην Apple για χρησιμοποίηση στοιχείων του GUI της δεύτερης στα λειτουργικά συστήματα της πρώτης.

Βέβαια, θα μου πείτε, διαβάζοντας κανείς αυτά θα πρέπει να απογοητευθεί καθώς δεν φαίνεται να υπάρχει τέλος στη φαυλότητα. Ας συνηγορήσουμε όμως και λίγο με το διάβολο, γιατί σας λέω, ελάτε στην κόλαση είναι ωραία εδώ.... Δεν είναι όλοι οι επιστήμονες πιόνια των μεγάλων εταιριών,υπάρχουν και αυτοί, και ειδικά στην Ελλάδα δεν είναι και λίγοι που υπερασπίζονται τα κεκτημένα τους και τις αξίες με τις οποίες ζουν, και απαξιώνοντας τα πολλά χρήματα επιλέγουν να υλοποιήσουν ο καθένας το όνειρό του ερευνητικά, με αυτά τα λίγα που τους προσφέρονται ( ίσως είναι γιατί οι Έλληνες έχουμε πλέον συνηθήσει στη λιτότητα ! ). Επίσης, σιγά σιγά ξεπετάγονται και προγράμματα υποστήριξης των νέων επιστημών, όπως το Πρόγραμμα Κ.Καραθεωδορή

Η κοινωνία του εικοστού πρώτου αιώνα, είναι κοινωνία της πληροφορίας περισσότερο παρά οποιαδήποτε άλλη. Δεν είναι λοιπόν να απορεί κανείς που πολλοί προσπαθούν να χειραγωγήσουν τη γνώση. Πιστεύω, όμως ότι σε έναν ωκεανό πληροφοριών όπως αυτόν της εποχής μας, κάθε τέτοια προσπάθεια είναι καταδικασμένη στην αποτυχία. Παρά τις προσπάθειες καθυποταγής της επιστημονικής κοινότητας στα μεγάλα συμφέροντα, υπάρχουν οι φωνές που ανιδιοτελώς προσπαθούν να κάνουν τη γνώση προσβάσιμη στο ευρύ κοινό. Για το σκοπό αυτό υπάρχει και η σελίδα δημοσίευσης ερευνών από πολλές επιστήμες, Arxiv.org.

Αισιοδοξώ, ότι ο σημερινός άνθρωπος ακριβώς λόγω του όγκου πληροφοριών που έχει στη διάθεσή του, και της πληθώρας των διαφορετικών πηγών από τις οποίες αυτή είναι προσβάσιμη, εφαρμόζοντας κριτική σκέψη έχει τη δύναμη να βρεί την κατάλληλη ισορροπία.