Αντιγράφουμε παρά παράγουμε αντιλήψεις;

Θέλω να σας δείξω ένα πείραμα που διάβασα σήμερα. Παρόλο που δεν ξέρουμε αν είναι αληθινό, έχει τρομακτικό ενδιαφέρον.


Στην αρχή τοποθετήθηκαν 5 μαϊμούδες σε ένα κλουβί το όποιο είχε μια σκάλα με κάποιες μπανάνες επάνω.


Όταν μια μαϊμού προσπαθούσε να ανέβει στην σκάλα, τότε οι επιστήμονες έριχναν νερό στις υπόλοιπες.


Με αποτέλεσμα όταν μια μαϊμού προσπαθούσε να ανέβει την σκάλα για να φάει τις μπανάνες, οι υπόλοιπες να μην την αφήνουν.


Φυσικά κάποια στιγμή καμία μαϊμού δεν προσπαθούσε πια να ανέβει στην σκάλα


Οι επιστήμονες αντικατέστησαν μια μαϊμού, με μια άλλη. Η νέα μαϊμού φυσικά προσπάθησε να ανέβει την σκάλα. Ωστόσο οι άλλες μαϊμούδες της επιτέθηκαν και δεν την άφησαν. Μετά από κάποιες προσπάθειες, η νέα μαϊμού τα παράτησε.


Έπειτα αντικατέστησαν και μια δεύτερη παλιά μαϊμού. Και ξανά το ίδιο, μάλιστα αυτή την φορά ακόμη και η μαϊμού που προσπάθησε να ανέβει πριν την σκάλα, επιτέθηκε.


Αυτό συνεχίστηκε μέχρις ότου αντικαταστάθηκαν όλες οι μαϊμούδες. Αυτό σημαίνει ότι στο κλουβί τελικά ήταν μόνο μαϊμούδες που πότε δεν δέχθηκαν την τιμωρία του νερού. Ωστόσο καμία μαϊμού δεν δοκίμαζε να ανέβει την σκάλα και να φάει μπανάνα.


Αν μπορούσαμε να ρωτήσουμε τις μαϊμούδες γιατί πράττουν έτσι, τότε το πιθανότερο είναι να παίρναμε την απάντηση "Δεν ξέρουμε, είδαμε τους άλλους να το κάνουν"


Η παραπάνω λογική με προβλημάτισε ιδιαίτερα, αφού ακόμη και σε βασικά ερωτήματα "Υπάρχει θεός;" ή ακόμη και ποίο light ερωτήματα όπως "Γιατί καπνίζεις" μπορεί να ισχύει το ίδιο.


Ωστόσο πως "ανακαλύπτουμε" αν μια αντίληψη μας προήλθε από αυτό το φαινόμενο; Και πως την αλλάζουμε;
Επίσης τον αρχικό ρόλο των επιστημόνων που τιμωρούσαν τις μαϊμούδες ποίος τον είχε στην περίπτωση των ανθρώπων; Θα μπορούσε να ήταν απλά κάποιο τυχαίο γεγονός;

Εξαιρετικά ενδιαφέρον το πείραμα που μας παραθέτεις φίλε ΕΒ. Εδώ βλέπουμε ζωντανά, το μηχανισμό δημιουργίας και διάδοσης ενός μιμιδίου. Βλέπετε, ακόμη και οργανισμοί που δεν έχουν, θεωρητικά τουλάχιστον νοημοσύνη, έχουν τη δυνατότητα να γίνουν "μηχανές μιμιδίων", όπως έχουμε προαναφέρει σε άλλο θέμα. Στην πραγματικότητα, η δυνατότητα αυτή, είναι ανάλογη με την ικανότητα του εγκεφάλου ενός οργανισμού να διαχειριστεί πληροφορία.

Η δυνατότητα διάδοσης μιας μορφής πληροφορίας ακόμη και σε άτομα μιας ομάδας τα οποία δεν έχουν άμεση επαφή με την πηγή της πληροφορίας αυτής -στο συγκεκριμένο παράδειγμα το ότι η προσπάθεια ανάβασης της σκάλας συνεπάγεται ένα κατάβρεγμα όλης της ομάδας- είναι ζωτικής σημασίας για την επιβίωση της ομάδας. Πρόκειται για τη δυνατότητα διαφύλαξης της συσσωρευμένης ομαδικής γνώσης, η οποία δεν έχει τρόπο να μεταβιβαστεί γενετικά από γενιά σε γενιά.

Δύο ακόμη παράμετροι του αποτελέσματος του πειράματος είναι και οι εξής: Αρχικά παρατηρούμε την ισχύ που έχει το συμφέρον της ομάδας επάνω στο ατομικό συμφέρον, πράγμα που ενώ σε μια πρώτη ανάγνωση είναι απόλυτα δικαιολογημένο, εντούτοις αποτελεί την αρχή της καταπίεσης, η οποία ακολουθεί τις ανθρώπινες κοινωνίες, μεταφρασμένη σε πολλά "ανώτερα" επίπεδα κοινωνικής δράσης.

Το δεύτερο, είναι ότι εκτός από τη δημιουργία ενός μιμιδίου, εδώ παρακολουθούμε το μηχανισμό δημιουργίας ενός Ταμπού. Ένα πράγμα θεωρείται βλαπτικό και απαγορεύεται στα μέλη της ομάδας να το προσπαθήσουν καν, απαγόρευση η οποία μεταβιβάζεται στις επόμενες γενιές, χάνοντας ωστόσο την αντικειμενική της βάση, αφού κανένας δεν γνωρίζει πια τους πραγματικούς κινδύνους που η πράξη αυτή συνεπάγεται, αλλά δεν πρέπει ουδείς να την κάνει, απλά επειδή δεν πρέπει!! Τέτοιου είδους απαγορεύσεις, στο τέλος παίρνουν θρησκευτικό χαρακτήρα, στις ανθρώπινες κοινωνίες φυσικά, πράγμα που τις ενδυναμώνει με μεταφυσικές προεκτάσεις και τελικά καθιστά το ταμπού πανίσχυρο.

Τέτοια παραδείγματα, μπορεί κανείς να δει στην απαγόρευση της πολυγαμίας, η οποία έχει και βιολογικό υπόβαθρο, εκτός από την εξυπηρέτηση της αναγκαιότητας διατήρησης ιδιοκτησίας, στην απαγόρευση της αιμομιξίας, η οποία έχει ξεκάθαρο βιολογικό-γενετικό υπόβαθρο, στην απαγόρευση διατροφής με χοιρινό κρέας που παρατηρούμε στην εγγύς Ανατολή, κλπ. Μπορούμε ακόμη να παραλληλίσουμε με την κάθε μορφής ηθικολογία που συναντάμε στις κοινωνικές μας σχέσεις, αφού κανείς δεν φαίνεται να γνωρίζει τους αντικειμενικούς λόγους της ηθικής απαγόρευσης, παρά μόνο ένα ξερό "δεν πρέπει", ή "δεν είναι σωστό", απλά και μόνο επειδή δεν πρέπει και δεν είναι σωστό.

Ένα ακόμη στοιχείο το οποίο αξίζει κανείς να παρατηρήσει, είναι το σε πόσο μεγάλο βαθμό, η συμπεριφορά μας είναι πηθικοειδής, ενώ διατηρούμε την ψευδαίσθηση της συνειδητής αποδοχής κανόνων και της ελεύθερης επιλογής τους.

Τέλος, υπάρχει και το ιδιαίτερα ενδιαφέρον ερώτημα που έθεσε ο ΕΒ στο εναρκτήριο ποστ: "Τον αρχικό ρόλο των επιστημόνων που τιμωρούσαν τις μαϊμούδες ποίος τον είχε στην περίπτωση των ανθρώπων;"

Μια πρώτη απάντηση, η οποία ωστόσο καλύπτει ικανοποιητικά μόνο την απαρχή της εμφάνισης του φαινομένου, από την πρώτη παρουσία πρωτόγονων κοινωνιών, είναι το ότι τα φυσικά συστήματα εμπεριέχουν την ικανότητα εμφάνισης μορφών αυτοοργάνωσης, για τις οποίες δεν υπάρχει ανάγκη κάποιου εξωγενή παράγοντα (θεού, επιστημόνων, εξωγήινων ή ό,τι άλλο) που να τις επιβάλλουν, αλλά εμφανίζονται αυθόρμητα. Μια άλλη προσέγγιση του ίδιου ζητήματος είναι η παραδοχή ότι "Το χάος παράγει αυθορμήτως τάξη και συγκεκριμένες μορφές, χωρίς την ανάγκη μεσολάβησης κάποιου σχεδιαστή", πράγμα που αναφέρεται και στην ομιλία της Susan Blackmore περί μιμιδίων και τιμιδίων. Στην περίπτωση λοιπόν αυτή, ο "πειραματιστής" είναι απλά τα φυσικά φαινόμενα και οι νομοτέλειες που προκύπτουν εξ αυτών, κατά την προσπάθεια των ανθρώπινων πληθυσμών να προσαρμοστούν στο περιβάλλον τους και να επιβιώσουν καλύτερα, αποθηκεύοντας την κοινή εμπειρία σε ένα "πληθυσμιακό διαδύκτιο", με κοινή βάση δεδομένων, αφού όπως είπαμε ήταν αδύνατη η αποθήκευση αυτών των πληροφοριών στο γενετικό τους υλικό.

Ωστόσο, η θεωρία αυτή δεν απαντά επαρκώς, κατά τη γνώμη μου, στο ίδιο ερώτημα, εάν προεκτείνουμε τη σκέψη μας στην πληθώρα απαγορεύσεων και ταμπού τα οποία έχουν επιβληθεί από θρησκείες και άλλους εξουσιαστικούς μηχανισμούς και που παρατηρούνται ακόμη και στις μέρες μας, όπου η επιστήμη έχει πλέον τη δυνατότητα να δώσει συγκεκριμένες απαντήσεις, ως προς τους λόγους που προκαλούν ένα αρνητικό αποτέλεσμα κατά την εκτέλεση μιας πράξης. Εδώ κατά τη γνώμη μου, η απάντηση είναι ότι εφόσον το φαινόμενο της δημιουργίας ομαδικών απαγορεύσεων μέσα στις κοινωνίες εμφανίστηκε κατ' αρχήν αυτόματα, στη συνέχεια κι ενώ άρχισε ν' αναπτύσσεται η ιδέα της ιδιοκτησίας, συνεπώς και της εξουσίας και της υποταγής σε αυτήν, εκείνοι που πήραν στα χέρια τους τη δύναμη, το παρατήρησαν και φρόντισαν να το εκμεταλλευτούν δεόντως, προς όφελός τους, όχι πλέον χάριν διατήρησης του είδους, αλλά διατήρησης της εξουσίας τους.

Ένα τέτοιο παράδειγμα είναι το ταμπού εναντίον του κανιβαλισμού που εμφανίζεται στις περισσότερες ανθρώπινες κοινωνίες. Οι κοινωνιολόγοι θεωρούν ότι αρχικά ο κανιβαλισμός ήταν ιδιαίτερα διαδεδομένος στις πρωτόγονες ανθρώπινες ομάδες, καθώς η προμήθεια κρέατος, απαραίτητου για τη διατροφή τους, ήταν ιδιαίτερα δύσκολη. Έτσι, οι ηττημένοι των διαφόρων πολέμων μεταξύ ομάδων που ανταγωνίζονταν για την χωροκράτεια, χρησιμοποιούνταν ως πηγή πρωτεϊνών και μάλιστα μεταφέρονταν ως κοπάδι προς σφαγή. Η κατάσταση άλλαξε άρδην, με την πρώτη Αγροτική Επανάσταση, όπου ξαφνικά η αξία των δούλων ως εργατική δύναμη, έφτασε να υπερτερεί κατά πολύ της αξίας τους ως πηγή τροφής, αφού έτσι θα μπορούσε να παραχθεί περισσότερη τροφή, σε συνδυασμό φυσικά και με την εξημέρωση κάποιων ζώων και τη δυνατότητα εκτροφής τους. Έτσι, οι κατέχοντες τη γη, συνεπώς την εξουσία, έθεσαν ως πανίσχυρο ταμπού την αποφυγή της ανθρωποφαγίας.

Περαιτέρω, μπορούμε να δούμε την επέκταση του ίδιου φαινομένου, παράλληλα με την εξέλιξη των μέσων παραγωγής. Όταν λοιπόν φτάσαμε στη Βιομηχανική Επανάσταση, μερικές χιλιάδες χρόνια αργότερα, οι κατέχοντες τα κεφάλαια, συνεπώς την εξουσία, συνειδητοποίησαν ότι η διατήρηση δούλων κόστιζε πολύ περισσότερο από την απελευθέρωσή τους και τη χρήση τους ως έμμισθων εργατών με ελάχιστες όμως απολαβές, συν το γεγονός ότι ο βιομηχανικός πολιτισμός προϋπέθετε και τη στοιχειώδη εκπαίδευση των εργατών, πράγμα που ανέβαζε κατά πολύ το ατομικό κόστος του κάθε ιδιοκτήτη-κεφαλαιούχου. Έτσι, ξαφνικά η δουλεία κατέστη ηθικώς καταδικαστέα, ενώ οι βιομηχανικοί εργάτες ζούσαν σε αθλιότερες συνθήκες, μέσα σε παραγκουπόλεις, απ' ό,τι οι δούλοι των αγροτικών οικονομιών. Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα ήταν ο Αμερικανικός Εμφύλιος, που διεξήχθη μεταξύ του βιομηχανικού Βορρά και του αγροτικού Νότου κι είχε ως κεντρική ηθική του δικαιολόγηση ή σωστότερα αφορμή, το ζήτημα της απελευθέρωσης των Αφρικανών σκλάβων.

Τέτοια παραδείγματα, μπορεί κανείς να δει στην απαγόρευση της πολυγαμίας, η οποία έχει και βιολογικό υπόβαθρο, εκτός από την εξυπηρέτηση της αναγκαιότητας διατήρησης ιδιοκτησίας, στην απαγόρευση της αιμομιξίας, η οποία έχει ξεκάθαρο βιολογικό-γενετικό υπόβαθρο, στην απαγόρευση διατροφής με χοιρινό κρέας που παρατηρούμε στην εγγύς Ανατολή, κλπ. Μπορούμε ακόμη να παραλληλίσουμε με την κάθε μορφής ηθικολογία που συναντάμε στις κοινωνικές μας σχέσεις, αφού κανείς δεν φαίνεται να γνωρίζει τους αντικειμενικούς λόγους της ηθικής απαγόρευσης, παρά μόνο ένα ξερό "δεν πρέπει", ή "δεν είναι σωστό", απλά και μόνο επειδή δεν πρέπει και δεν είναι σωστό.

Click για ανάπτυξη...

Πως είναι εφικτό κάτι, π.χ. η αιμομιξία, που έχει επίδραση σε βάθος χρόνου μεγαλύτερης της μιας γενιάς να αποτελεί μέρος του φαινόμενου που περιγράφει το πείραμα; Δεν υποτίθεται ότι η γενιά t πρέπει να παρατηρήσει την επίδραση, να αποδεχτεί την επίδραση έτσι ώστε να φτάσει στο σημείο απαγορέψει αυτό το κάτι και έπειτα να μεταφερθεί αυτή η απαγόρευση ως taboo στην γενιά t+1;

Περαιτέρω, μπορούμε να δούμε την επέκταση του ίδιου φαινομένου, παράλληλα με την εξέλιξη των μέσων παραγωγής. Όταν λοιπόν φτάσαμε στη Βιομηχανική Επανάσταση, μερικές χιλιάδες χρόνια αργότερα, οι κατέχοντες τα κεφάλαια, συνεπώς την εξουσία, συνειδητοποίησαν ότι η διατήρηση δούλων κόστιζε πολύ περισσότερο από την απελευθέρωσή τους και τη χρήση τους ως έμμισθων εργατών με ελάχιστες όμως απολαβές, συν το γεγονός ότι ο βιομηχανικός πολιτισμός προϋπέθετε και τη στοιχειώδη εκπαίδευση των εργατών, πράγμα που ανέβαζε κατά πολύ το ατομικό κόστος του κάθε ιδιοκτήτη-κεφαλαιούχου. Έτσι, ξαφνικά η δουλεία κατέστη ηθικώς καταδικαστέα, ενώ οι βιομηχανικοί εργάτες ζούσαν σε αθλιότερες συνθήκες, μέσα σε παραγκουπόλεις, απ' ό,τι οι δούλοι των αγροτικών οικονομιών. Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα ήταν ο Αμερικανικός Εμφύλιος, που διεξήχθη μεταξύ του βιομηχανικού Βορρά και του αγροτικού Νότου κι είχε ως κεντρική ηθική του δικαιολόγηση ή σωστότερα αφορμή, το ζήτημα της απελευθέρωσης των Αφρικανών σκλάβων.

Click για ανάπτυξη...

Θα προτιμούσες την σκλαβιά;

Αρχική Δημοσίευση από Achilles:

Όλα καλά με το πείραμα.

Μόνο που εμείς δεν είμαστε μαϊμούδες,
είμαστε ανθρώποι.

Click για ανάπτυξη...

Στην πραγματικότητα, ελάχιστες από τις καθημερινές μας πράξεις υποστηρίζουν αυτή σου την ένσταση. Μάλλον έχουμε υπερτιμήσει κατά πολύ τον συνειδητό μας νου...

Αρχική Δημοσίευση από Exposed_Bone:

Πως είναι εφικτό κάτι, π.χ. η αιμομιξία, που έχει επίδραση σε βάθος χρόνου μεγαλύτερης της μιας γενιάς να αποτελεί μέρος του φαινόμενου που περιγράφει το πείραμα; Δεν υποτίθεται ότι η γενιά t πρέπει να παρατηρήσει την επίδραση, να αποδεχτεί την επίδραση έτσι ώστε να φτάσει στο σημείο απαγορέψει αυτό το κάτι και έπειτα να μεταφερθεί αυτή η απαγόρευση ως taboo στην γενιά t+1;

Click για ανάπτυξη...

Η σταδιακή αντικατάσταση των μαϊμούδων, μέχρις ότου όλες όσες αποτελούν τον πληθυσμό να μην έχουν ποτέ καταβρεχθεί, θα μπορούσε να αντιστοιχεί εικονικά σε μια σειρά γενεών, μέχρι που το μιμίδιο ή ταμπού να εγκατασταθεί αμετάκλητα στον πληθυσμό. Κατ' αρχήν, χρειάζονται αρκετές γενιές ώστε να παρατηρηθεί το φαινόμενο, δηλαδή οι αρνητικές συνέπειες της αιμομιξίας. Τη στιγμή που το φαινόμενο έχει παρατηρηθεί και καταγραφεί, θα μπορούσαμε να θεωρήσουμε ότι έχουμε τη γενιά t, αντίστοιχη με τη "γενιά" των μαϊμούδων που έχουν καταβρεχθεί αρκετές φορές, ώστε ν' αναπτύξουν αποτρεπτική συμπεριφορά έναντι όποιου μέλους της ομάδας προσπαθήσει ν' ανέβει τη σκάλα. Μετά, κάθε νέο μέλος του ανθρώπινου πληθυσμού, που προσπαθεί να τελέσει εν αγνοία την "επάρατη" πράξη της αιμομιξίας, αποτρέπεται βίαια, από τα παλαιότερα μέλη που έχουν γνωρίσει τις συνέπειες του φαινομένου. Σταδιακά, θα δημιουργηθεί μια γενιά, της οποίας τα μέλη δεν θα έχουν ποτέ ίσως γνωρίσει τις αντικειμενικές συνέπειες της πράξης, όμως θα συνεχίσουν να μεταφέρουν το μιμίδιο-ταμπού, με τον ίδιο βίαια αποτρεπτικό τρόπο, στις επόμενες γενιές.

Θα προτιμούσες την σκλαβιά;

Click για ανάπτυξη...

Δεν είμαι και πολύ βέβαιος περί της ελευθερίας μου, όμως εδώ δεν συζητώ για την δική μου περίπτωση, καθώς μου δόθηκε το προνόμιο της μόρφωσης, πράγμα που δεν αντιστοιχεί πολύ καλά με το παράδειγμα που έφερα. Θα ήταν ίσως προτιμότερο να κάνουμε την ίδια ερώτηση σ' έναν βιομηχανικό εργάτη της πρώτης βιομηχανικής επανάστασης στην Αγγλία, σε σύγκριση με έναν σκλάβο σε φυτείες της Virginia των ΗΠΑ, ή σ' έναν εργάτη ορυχείου της σημερινής εποχής, κάπου στην Κίνα ή στη Νότιο Αμερική. Το μεγαλύτερο πλεονέκτημα πάντως αυτής της μεταρρύθμισης των εργασιακών σχέσεων, από την αρχαιότητα μέχρι τις μέρες μας, είναι ακριβώς η ψευδαίσθηση ελευθερίας που προσφέρει σε ανθρώπους πλήρως εξαρτημένους για την επιβίωσή τους από έναν εργοδότη, πέραν φυσικά από το σημαντικά μειωμένο κόστος. Η λαϊκή σοφία και πάλι δεν έχει λαθέψει. Παρέβαλε απλώς τη λέξη "Αφέντης" με τη λέξη "Αφεντικό", ή τη λέξη "Δουλεία" με τη λέξη "Δουλειά" και θα καταλάβεις ότι στο συλλογικό υποσυνείδητο η αντιστοίχηση της δουλείας με την έμμισθη εργασία είναι άμεση...