Νεογέννητος
Πολύ δραστήριο μέλος
Ο Νεογέννητος αυτή τη στιγμή δεν είναι συνδεδεμένος. Είναι 35 ετών. Έχει γράψει 848 μηνύματα.
01-08-12
13:30
αν δεν ημουν εγω να απαντω στα θεματα σου, θα ενοιωθες μια αφορητη μοναξια... ...
Χαχαχαχ, και τι είναι το φόρουμ ρε φίλε για να νοιώθω μοναξιά; Μάλλον η ονομασία "e-steki" σε έκανε να μπερδέψεις κάποια πράγματα. Τα πραγματικά στέκια έχουν καρέκλες, πραγματικό κόσμο και σερβίρουν. Εδώ ανοίγω θέματα προς συζήτηση, τώρα αν κανείς δεν ενδιαφέρεται ή μπαίνουν μόνο τρολάκια, big deal. Έχω και φίλους να τα λέω, απλώς στο φόρουμ έχω τη δυνατότητα να βρω κι άλλους, από τους οποίους θα ακούσω και μια διαφορετική γνώμη.
Πάντως, η αλήθεια είναι ότι με εσένα σπάει λίγο η μονοτονία.
Σημείωση: Το μήνυμα αυτό γράφτηκε 11 χρόνια πριν. Ο συντάκτης του πιθανόν να έχει αλλάξει απόψεις έκτοτε.
Νεογέννητος
Πολύ δραστήριο μέλος
Ο Νεογέννητος αυτή τη στιγμή δεν είναι συνδεδεμένος. Είναι 35 ετών. Έχει γράψει 848 μηνύματα.
01-08-12
13:06
Δεν ξέρω αν "κσεκινάο" θέματα - εγγύηση, αλλά σίγουρα δεν είναι θέματα που σε ενδιαφέρουν.
Σημείωση: Το μήνυμα αυτό γράφτηκε 11 χρόνια πριν. Ο συντάκτης του πιθανόν να έχει αλλάξει απόψεις έκτοτε.
Νεογέννητος
Πολύ δραστήριο μέλος
Ο Νεογέννητος αυτή τη στιγμή δεν είναι συνδεδεμένος. Είναι 35 ετών. Έχει γράψει 848 μηνύματα.
01-08-12
12:41
Β' Μέρος
Δημήτρης Ι. Παπαδής, Πανεπιστήμιο Κύπρου
Εκδόσεις Α. Καρδαμίτσα
Όσον αφορά τώρα τις ιδιαιτερότητες της Ηθικής και της Πολιτικής, πρέπει και πάλι να ανατρέξουμε στο αντικείμενο – περιεχόμενό τους που έδωσα ήδη σε αδρές γραμμές, διότι αυτό αναδεικνύει και προσδιορίζει τόσο την ενότητα όσο και τις ιδιαιτερότητές τους. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι ο πυρήνας της Ηθικής είναι το άτομο, οι πράξεις του ατόμου, το άτομο στην ιδιωτική και προσωπική του ζωή, ενώ ο πυρήνας της Πολιτικής είναι η πόλις. Πρέπει όμως εδώ να τονισθεί ότι το άτομο στον Αριστοτέλη ούτε νοείται ούτε υπάρχει καθεαυτό, αλλά ζει – είτε είναι πολίτης είτε όχι – πάντοτε μέσα στην πόλη, και όταν συμβαίνει να είναι πολίτης, τότε έχει και πολιτική ευθύνη και δράση. Υπό την έννοια αυτή η Αριστοτελική Ηθική αποκτά πολιτικό χαρακτήρα και αποτελεί μέρος της Πολιτικής με την ευρύτερη του όρου σημασία που ταυτίζεται με την όλη πρακτική φιλοσοφία, στην οποία υπάγονται εκτός από την Ηθική, η Στρατηγική, η Οικονομική και η Ρητορική. Άλλωστε το αντικείμενο της Ηθικής δεν περιορίζεται αποκλειστικά στις πράξεις του ανθρώπου, διότι “ο άνθρωπος είναι κάτι περισσότερο από τις πράξεις του: είναι και ικανότητες και τάσεις και επιθυμίες και πεποιθήσεις”. Αλλά και το αντικείμενο της Πολιτικής δεν περιορίζεται στις πολιτικές πράξεις, την αξιολόγηση και την ιεράρχησή τους, τη λεγόμενη αθροιστική θεωρία, τη θεωρία περί της φθοράς και της σωτηρίας των πολιτευμάτων, και φυσικά τις πολιτικές εκείνες πράξεις που αποβλέπουν στην εξηθίκευση των πολιτών, οι οποίες αυτόχρημα είναι και ηθικές πράξεις, και κατά συνέπεια αποτελούν μέρος – αντικείμενο της Ηθικής, πράγμα που δεν αφήνει καμία αμφιβολία για την διαπλοκή και την ενότητα Ηθικής και Πολιτικής. “Η πόλις ήταν μία ηθική κοινωνία, και η πολιτική επιστήμη, ως επιστήμη μιας τέτοιας κοινωνίας, έγινε στα χέρια των Ελλήνων εν μέρει και σε μεγάλο βαθμό ηθική. Το πολίτευμα είναι για τον Αριστοτέλη η πολιτεία, και το πολίτευμα δεν είναι απλώς “μια ρύθμιση αξιωμάτων”, αλλά και “ένας τρόπος ζωής”. Είναι κάτι περισσότερο από μια νομική κατασκευή: είναι επίσης ένα ηθικό πνεύμα. Αυτό είναι πράγματι η εσωτερική της ουσία και ζωτικής της σημασία” (E. Barker, the political thought 5-6). Αυτή ακριβώς η στενή εσωτερική διαπλοκή Ηθικής και Πολιτικής εξηγεί τη βασική και χαρακτηριστική θέση της πολιτικής φιλοσοφίας του Αριστοτέλη, όσον αφορά τα ορθά πολιτεύματα, και την ταυτότητα της αρετής και του αγαθού του με την αρετή και το αγαθό της πόλεως.
Για τη σχέση της Ηθικής με την Πολιτική θεμελιώδους ασφαλώς σημασίας είναι η σχέση πολίτη και πολιτείας. Γι’ αυτήν όμως τη σχέση θα γίνει ιδιαίτερος λόγος σε επόμενη παράγραφο. Εδώ δεν απομένει παρά να εξετάσουμε τη σχέση του πρακτικού βίου με τον βίο του φιλοσόφου. Και είναι η σχέση αυτή πολύ σημαντική για το θέμα μας, καθότι ο πρακτικός βίος προσιδιάζει στην Πολιτική, ενώ ο θεωρητικός βίος προσιδιάζει στην Ηθική. Η εν λόγω σχέση δεν είναι μία σχέση ισοτιμίας αλλά σαφώς μία σχέση υπεροχής, αφού ο θεωρητικός ή φιλοσοφικός βίος είναι ανώτερος από τον μη θεωρητικό βίο των μετόχων της κοινωνικοπολιτικής ζωής, τον βίο στον πρακτικό ή πολιτικό. Η υπεροχή του θεωρητικού βίου έναντι του πρακτικού και πολιτικού θεμελιώνεται από τον Αριστοτέλη με μια εντυπωσιακή πράγματι διαλεκτική καθαρότητα στο Κ 7 κεφάλαιο των Ηθικών του Νικομαχείων:
1. ο νους, (δηλαδή η σοφία και όχι η φρόνηση που είναι η ιδιαίτερη αρετή του άρχοντος) είναι η τελειότερη δύναμη και αρετή του ανθρώπου,
2. τα αντικείμενα του νου είναι τα πιο σπουδαία,
3. η ενέργεια του νου (η θεωρία θεωρίας ένεκεν) έχει τη μεγαλύτερη διάρκεια,
4. συνεπάγεται τη μεγαλύτερη δυνατή ηδονή,
5. είναι η πιο αυτάρκης,
6. αποτελεί κατεξοχήν αυτοσκοπό, και γι’ αυτό συνιστά την ουσία της τελειότερης ευδαιμονίας. Αυτά και μόνο αυτά τα χαρακτηριστικά του θεωρητικού βίου κάνουν τον άνθρωπο να ζει τινά θεϊκό και όχι απλώς ανθρώπινο βίο. Αυτό σημαίνει ότι ο πρακτικός – πολιτικός βίος σύμφωνα με τις ηθικές αρετές και την αντίστοιχη ευδαιμονία είναι ο καθαυτός ανθρώπινος. Αυτή όμως η υπεροχή του θεωρητικού – φιλοσοφικού βίου έναντι του πρακτικού – πολιτικού δεν υποδηλώνει απλώς την υπεροχή της Ηθικής, της οποίας ακριβώς αποτελεί αντικείμενο ο θεωρητικός βίος, και γενικότερα ο βίος του ανθρώπου ως ατόμου, αλλά υποδηλώνει και τη σαφή διάκριση της Ηθικής από την Πολιτική.
[...] Το γεγονός πάντως ότι για τον Αριστοτέλη το αγαθόν (= η ευδαιμονία) του ατόμου και το αγαθόν (= η ευδαιμονία) της πόλεως ταυτίζονται, σαφέστατα υποδηλώνει την ενότητα Ηθικής και Πολιτικής, αφού το πρώτο αγαθό αποτελεί τον έσχατο σκοπό της Ηθικής και το δεύτερο της Πολιτικής. Άλλωστε η πραγμάτωση της ηθικής – πνευματικής φύσεως του ανθρώπου, η οποία συνιστά τον ύψιστο σκοπό της Ηθικής, δεν είναι δυνατόν, όπως ήδη έχει λεχθεί, να πραγματωθεί παρά μόνον εντός της πόλεως και κατά συνέπεια δια της Πολιτικής. Η Ηθική είναι το θεμέλιο, η πεμπτουσία και το επιστέγασμα του πολιτικού οικοδομήματος, της πολιτικής κοινωνίας. “Ο νόμος και το δίκαιο του θετικού δικαίου προϋποθέτουν τον άγραφο νόμο, το έθος. Ο νόμος δεν γίνεται σεβαστός, αν δεν θεμελιώνεται στο έθος” (J. Ritter, ένθ. αν., 157). Η Ηθική του Αριστοτέλη θεμελιώνει και συγχρόνως υπηρετεί τα καλά και τα δίκαια της πόλεως. Δεν είναι μια μεταφυσική Ηθική, μια Moralitat, μία υπόθεση απλώς και μόνο του ανθρώπου ως ατόμου. Είναι και Ηθική του ανθρώπου ως πολίτη, ως μέλους της πολιτικής κοινωνίας. Έτσι ο Αριστοτέλης γίνεται θεμελιωτής της φιλοσοφικής Ηθικής και της σχέσης της με την Πολιτική. Είναι ο θεμελιωτής της Ηθικής της πόλεως. Καμία πολιτεία στον Αριστοτέλη, ούτε βεβαίως η άριστη και ιδανική, δεν νοείται χωρίς τα ηθικά θεμέλια του νόμου και του έθους, ήτοι των ηθών και εθίμων, του εθιμικού δικαίου.
Δημήτρης Ι. Παπαδής, Πανεπιστήμιο Κύπρου
Εκδόσεις Α. Καρδαμίτσα
Όσον αφορά τώρα τις ιδιαιτερότητες της Ηθικής και της Πολιτικής, πρέπει και πάλι να ανατρέξουμε στο αντικείμενο – περιεχόμενό τους που έδωσα ήδη σε αδρές γραμμές, διότι αυτό αναδεικνύει και προσδιορίζει τόσο την ενότητα όσο και τις ιδιαιτερότητές τους. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι ο πυρήνας της Ηθικής είναι το άτομο, οι πράξεις του ατόμου, το άτομο στην ιδιωτική και προσωπική του ζωή, ενώ ο πυρήνας της Πολιτικής είναι η πόλις. Πρέπει όμως εδώ να τονισθεί ότι το άτομο στον Αριστοτέλη ούτε νοείται ούτε υπάρχει καθεαυτό, αλλά ζει – είτε είναι πολίτης είτε όχι – πάντοτε μέσα στην πόλη, και όταν συμβαίνει να είναι πολίτης, τότε έχει και πολιτική ευθύνη και δράση. Υπό την έννοια αυτή η Αριστοτελική Ηθική αποκτά πολιτικό χαρακτήρα και αποτελεί μέρος της Πολιτικής με την ευρύτερη του όρου σημασία που ταυτίζεται με την όλη πρακτική φιλοσοφία, στην οποία υπάγονται εκτός από την Ηθική, η Στρατηγική, η Οικονομική και η Ρητορική. Άλλωστε το αντικείμενο της Ηθικής δεν περιορίζεται αποκλειστικά στις πράξεις του ανθρώπου, διότι “ο άνθρωπος είναι κάτι περισσότερο από τις πράξεις του: είναι και ικανότητες και τάσεις και επιθυμίες και πεποιθήσεις”. Αλλά και το αντικείμενο της Πολιτικής δεν περιορίζεται στις πολιτικές πράξεις, την αξιολόγηση και την ιεράρχησή τους, τη λεγόμενη αθροιστική θεωρία, τη θεωρία περί της φθοράς και της σωτηρίας των πολιτευμάτων, και φυσικά τις πολιτικές εκείνες πράξεις που αποβλέπουν στην εξηθίκευση των πολιτών, οι οποίες αυτόχρημα είναι και ηθικές πράξεις, και κατά συνέπεια αποτελούν μέρος – αντικείμενο της Ηθικής, πράγμα που δεν αφήνει καμία αμφιβολία για την διαπλοκή και την ενότητα Ηθικής και Πολιτικής. “Η πόλις ήταν μία ηθική κοινωνία, και η πολιτική επιστήμη, ως επιστήμη μιας τέτοιας κοινωνίας, έγινε στα χέρια των Ελλήνων εν μέρει και σε μεγάλο βαθμό ηθική. Το πολίτευμα είναι για τον Αριστοτέλη η πολιτεία, και το πολίτευμα δεν είναι απλώς “μια ρύθμιση αξιωμάτων”, αλλά και “ένας τρόπος ζωής”. Είναι κάτι περισσότερο από μια νομική κατασκευή: είναι επίσης ένα ηθικό πνεύμα. Αυτό είναι πράγματι η εσωτερική της ουσία και ζωτικής της σημασία” (E. Barker, the political thought 5-6). Αυτή ακριβώς η στενή εσωτερική διαπλοκή Ηθικής και Πολιτικής εξηγεί τη βασική και χαρακτηριστική θέση της πολιτικής φιλοσοφίας του Αριστοτέλη, όσον αφορά τα ορθά πολιτεύματα, και την ταυτότητα της αρετής και του αγαθού του με την αρετή και το αγαθό της πόλεως.
Για τη σχέση της Ηθικής με την Πολιτική θεμελιώδους ασφαλώς σημασίας είναι η σχέση πολίτη και πολιτείας. Γι’ αυτήν όμως τη σχέση θα γίνει ιδιαίτερος λόγος σε επόμενη παράγραφο. Εδώ δεν απομένει παρά να εξετάσουμε τη σχέση του πρακτικού βίου με τον βίο του φιλοσόφου. Και είναι η σχέση αυτή πολύ σημαντική για το θέμα μας, καθότι ο πρακτικός βίος προσιδιάζει στην Πολιτική, ενώ ο θεωρητικός βίος προσιδιάζει στην Ηθική. Η εν λόγω σχέση δεν είναι μία σχέση ισοτιμίας αλλά σαφώς μία σχέση υπεροχής, αφού ο θεωρητικός ή φιλοσοφικός βίος είναι ανώτερος από τον μη θεωρητικό βίο των μετόχων της κοινωνικοπολιτικής ζωής, τον βίο στον πρακτικό ή πολιτικό. Η υπεροχή του θεωρητικού βίου έναντι του πρακτικού και πολιτικού θεμελιώνεται από τον Αριστοτέλη με μια εντυπωσιακή πράγματι διαλεκτική καθαρότητα στο Κ 7 κεφάλαιο των Ηθικών του Νικομαχείων:
1. ο νους, (δηλαδή η σοφία και όχι η φρόνηση που είναι η ιδιαίτερη αρετή του άρχοντος) είναι η τελειότερη δύναμη και αρετή του ανθρώπου,
2. τα αντικείμενα του νου είναι τα πιο σπουδαία,
3. η ενέργεια του νου (η θεωρία θεωρίας ένεκεν) έχει τη μεγαλύτερη διάρκεια,
4. συνεπάγεται τη μεγαλύτερη δυνατή ηδονή,
5. είναι η πιο αυτάρκης,
6. αποτελεί κατεξοχήν αυτοσκοπό, και γι’ αυτό συνιστά την ουσία της τελειότερης ευδαιμονίας. Αυτά και μόνο αυτά τα χαρακτηριστικά του θεωρητικού βίου κάνουν τον άνθρωπο να ζει τινά θεϊκό και όχι απλώς ανθρώπινο βίο. Αυτό σημαίνει ότι ο πρακτικός – πολιτικός βίος σύμφωνα με τις ηθικές αρετές και την αντίστοιχη ευδαιμονία είναι ο καθαυτός ανθρώπινος. Αυτή όμως η υπεροχή του θεωρητικού – φιλοσοφικού βίου έναντι του πρακτικού – πολιτικού δεν υποδηλώνει απλώς την υπεροχή της Ηθικής, της οποίας ακριβώς αποτελεί αντικείμενο ο θεωρητικός βίος, και γενικότερα ο βίος του ανθρώπου ως ατόμου, αλλά υποδηλώνει και τη σαφή διάκριση της Ηθικής από την Πολιτική.
[...] Το γεγονός πάντως ότι για τον Αριστοτέλη το αγαθόν (= η ευδαιμονία) του ατόμου και το αγαθόν (= η ευδαιμονία) της πόλεως ταυτίζονται, σαφέστατα υποδηλώνει την ενότητα Ηθικής και Πολιτικής, αφού το πρώτο αγαθό αποτελεί τον έσχατο σκοπό της Ηθικής και το δεύτερο της Πολιτικής. Άλλωστε η πραγμάτωση της ηθικής – πνευματικής φύσεως του ανθρώπου, η οποία συνιστά τον ύψιστο σκοπό της Ηθικής, δεν είναι δυνατόν, όπως ήδη έχει λεχθεί, να πραγματωθεί παρά μόνον εντός της πόλεως και κατά συνέπεια δια της Πολιτικής. Η Ηθική είναι το θεμέλιο, η πεμπτουσία και το επιστέγασμα του πολιτικού οικοδομήματος, της πολιτικής κοινωνίας. “Ο νόμος και το δίκαιο του θετικού δικαίου προϋποθέτουν τον άγραφο νόμο, το έθος. Ο νόμος δεν γίνεται σεβαστός, αν δεν θεμελιώνεται στο έθος” (J. Ritter, ένθ. αν., 157). Η Ηθική του Αριστοτέλη θεμελιώνει και συγχρόνως υπηρετεί τα καλά και τα δίκαια της πόλεως. Δεν είναι μια μεταφυσική Ηθική, μια Moralitat, μία υπόθεση απλώς και μόνο του ανθρώπου ως ατόμου. Είναι και Ηθική του ανθρώπου ως πολίτη, ως μέλους της πολιτικής κοινωνίας. Έτσι ο Αριστοτέλης γίνεται θεμελιωτής της φιλοσοφικής Ηθικής και της σχέσης της με την Πολιτική. Είναι ο θεμελιωτής της Ηθικής της πόλεως. Καμία πολιτεία στον Αριστοτέλη, ούτε βεβαίως η άριστη και ιδανική, δεν νοείται χωρίς τα ηθικά θεμέλια του νόμου και του έθους, ήτοι των ηθών και εθίμων, του εθιμικού δικαίου.
Σημείωση: Το μήνυμα αυτό γράφτηκε 11 χρόνια πριν. Ο συντάκτης του πιθανόν να έχει αλλάξει απόψεις έκτοτε.