Δεσμώτης
Περιβόητο μέλος
Ο Δεσμώτης αυτή τη στιγμή δεν είναι συνδεδεμένος. Είναι 45 ετών. Έχει γράψει 4,605 μηνύματα.
05-01-09
11:08
Σας απασχόλησε ποτέ το γεγονός ότι τα μεγαλύτερα εγκλήματα πολέμου στην πράξη γίνονται από τα κατώτερα στρώματα, τους απλούς στρατιώτες;
...ως συνέπεια της λογικής "εξουσία και υποταγή"..
Ο άνθρωπος είναι εκείνο το θηρίο που μπόρεσε και οργάνωσε το κακούργημά του (μια μαζική εξόντωση αποτρόπαιου πόνου και μαρτυρίου κι απανθρωπίας στο Άουσβιτς κι όχι μόνο) εν ψυχρώ στην εντέλεια.
Στη φυλακή, όπου τον κρέμασαν μέσα στο στρατόπεδο που κυβερνούσε ο von Hoss, ο δήμιος του Άουσβιτς έγραψε τα απομνημονεύματά του.
Ιδού δύο ολιγόστιχα (αυτολεξεί) από τις σελίδες τους:
1. "Μόνο προς το τέλος του καλοκαιριού του 1942 αρχίσαμε να αποτεφρώνουμε τα πτώματα. Στην αρχή μια μεγάλη πυροστιά μας χρησίμευε για να καίμε 2.000 πτώματα. Έπειτα περάσαμε στην αποτέφρωση μέσα σε κοινούς λάκκους μαζί με προγενέστερα πτώματα.
Πρώτα ραντίζαμε τα πτώματα με μεθυλική αλκοόλη. Μέσα στους λάκους οι αποτεφρώσεις συνεχίζονταν χωρίς διακοπή, μέρα και νύχτα.
Προς το τέλος του Νοεμβρίου του 1942 οι κοινοί λάκκοι καθαρίστηκαν. Ο αριθμός των θυμάτων που είχαν ταφεί εκεί έφτανε τις 107.000".
Σχ: Σε τρείς μόνο μήνες πάνω από εκατό χιλιάδες θύματα...
..και τώρα η τραγωδία των Τσιγγάνων. Ο πολεμος πλησίαζε στο τέλος του...δεκατισμένα και καταπονημένα τα γερμανικά στρατεύματα άρχισαν να αποσύρονται από τις προχωρημένες θέσεις τους, προς τη Δύση, πάλι. Το στρατόπεδο του Άουσβιτς έβαινε προς τη διάλυσή του και ήρθε η σειρά των Τσιγγάνων (όσων έμειναν ακόμη στη ζωή) να εξοντωθούν:
2. "Τον Αύγουστο του 1944 (αφηγείται ο von Hoss) υπολείπονταν ακόμη στο Άουσβιτς 4.000 Τσιγγάνοι που προορίζονταν για το θάλαμο των αερίων.
Έως τότε δεν ήξεραν τίποτα για την τύχη που τους περίμενε. Το κατάλαβαν μόνο την ώρα που κατά μεγάλες ομάδες τους οδήγησαν προς το κρεματόριο υπ'αριθμό 5. Δεν ήταν εύκολο πράγμα να τους καταφέρουμε να μπουν μέσα στους θαλάμους των αερίων. Ασφαλώς θα δυσκολεύτηκαν πολύ να σπρώξουν προς το θάνατο τόσο μεγάλο πλήθος οι δεσμοφύλακες (αυτοί οι απλοί στρατιώτες που έγραψε η obscura) του στρατοπέδου. Ήσαν τέσσερεις χιλιάδες ψυχές..."
Οκ σταματώ την πρόχειρη αποδελτίωση.
- Πώς γίνεται άνθρωποι νοήμονες και με ευαισθησία (ο von Hoss περνούσε τις ελεύθερες ώρες του ακούγοντας κλασσική Μουσική, και θυμίζω και "στις ζωές των άλλων" το μέγα ερώτημα " πώς μπορείς να ακούς αυτή τη μουσική και να σκοτώνεις"?) να καταντούν αδίστακτα εκτελεστικά όργανα μαζικών εγκλημάτων;
- Πώς δεν εξεγέρθηκε η συνείδησή τους οταν διατάχθηκαν να αποτεφρώσουν εκατομμύρια συνανθρώπων τους, ακόμα και αξιολύπητων γερόντων ή αθώων παιδιών;
- Πώς μπόρεσαν κι έμειναν ασυγκίνητοι από τις οιμωγές και τις ικεσίες τους και τους εξολόθρεψαν κατά μάζες με τέτοια αναλγησία;
- Είναι δυνατόν μια ιδεοληψία, ο πολιτικός φανατισμός (το ναζιστικό credo) να γεννήσει ένα τόσο τυφλό πάθος και με την παρόρμησή του να αποθηριώσει όχι ένα και δύο, αλλά φάλαγγες ολόκληρες ανθρώπων που ο "πολιτισμός" τους είχε εξημερώσει;
Τώρα κάποιο φως έρχεται να διασχίσει το έρεβος της ψυχής του δήμιου του Άουσβιτς.
Αυτός όπως και οι όμοιοι του είχε εκπαιδευτεί να υπακούει στους φορείς της εξουσίας.
Μιας εξουσίας μάλιστα που είχε υπνωτικά μαγνητίσει έναν ολόκληρο λαό με την ιδέα ότι ο εκπρόσωπος της ενσαρκώνει τη βούληση της ιστορίας (holly god and the bible, δηλ.)
Και έτσι, με στομωμένη τη φυσική ευαισθησία, βουβή την ηθική συνείδηση εκτελούσε τυφλά τις ανόσιες εντολές της.
"Παρά τις αμφιβολίες που με βασάνιζαν" δήλωσε στο Στρατοδικείο που τον δίκασε "μοναδικό και αποφασιστικό επιχείρημα για μένα ήταν η κατηγορηματική διαταγή και τα ελατήρια που μου παρουσίασε ο αρχηγός των Ες-Ες του Ράιχ Himmler.
Και άλλη μια φορά είπε στην ανάκριση:
"Αφού κατατάχθηκα στα Ες-Ες και ανατράφηκα μέσα στην πειθαρχία αυτής της οργάνωσης, πίστευα σταθερά ότι όλες οι διαταγές του αρχηγού μου και του Hitler ήταν σωστές και θα ήταν απόδειξη ατιμίας και ανανδρίας να επιχειρήσω να απειθήσω στις διαταγές και στις οδηγίες τους".
Ανταποκρίνεται στη νόησή σας η εξήγηση που δίνεται για τις ακρότητες στις οποίες προβαίνουν οι άνθρωποι ως εντολοδόχοι;
Το μόνο σίγουρο είναι πως ανεξήγητη δεν φαίνεται πια αυτή η θηριωδία όπως και άλλες.
Αφότου οργανώθηκε σε πολιτικές κοινωνίες, ο άνθρωπος ίδρυσε την εξουσία και έμαθε να υπακούσει σε αυτήν, γιατί έτσι μόνο εξασφάλιζε τη συμβίωση με τους ομοίους του.
Ορθά είπαν πώς όσο εύκολα κανείς αποκτηνώνεται, τόσο δύσκολα μπορεί να γίνει άνθρωπος.
Πώς πιστεύετε ότι θα αντιδρούσατε εσείς προσωπικά σε παρόμοια κατάσταση (δηλαδή απέναντι σε μία φιγούρα εξουσίας της οποίας οι εντολές αντιτίθενται στη δική σας συνείδηση) ;
Τα όρια της υπακοής εξαντλούνται μπροστά στα ένστικτα της αυτεπιβίωσης;
Δεν βρίσκω να γράψω μια στανταρισμένη απάντηση.
Θα έκανα ότι είναι δυνατόν να επιβιώσω. Δεν θα πω με τις λιγότερες δυνατές απώλειες καθότιν η λογική της προσωπικής επιβίωσης σε συνθήκες πολέμου είναι ταυτόχρονα επίκληση δια πράξεων του θανάτου κάποιων άλλων.
Συνδέετε τέτοιου είδους υποταγή στην εξουσία με την έννοια της αλλοτροίωσης;
...better, με την έννοια της ανθρώπινης αδυναμίας για όρθωση παραστήματος και με αδυναμία κατοχής ενός αξιόλογου πνευματικού επιπέδου.
Τι μπορούμε να κάνουμε για να είμαστε σίγουροι ότι δε θα αφήσουμε τίποτα και κανέναν να μας φέρει σε τέτοιο σημείο;
Οφείλουμε να ρωτάμε. Και αν δεν λαμβάνουμε απαντήσεις να απέχουμε.
Είναι ανυπολόγιστης αξίας μια συνεχής ενημέρωση και κυρίως μια καταιγιστική απορητική για πράγματα που είμαστε στο χείλος να τα κάνουμε χωρίς να ξέρουμε τι ακριβώς και για ποιον λόγο...
Τι εννοώ:
Οι βασανιστές για να εξηγήσουν το φαινόμενο της υποταγής τους στην υλική δύναμη και στο ηθικό κύρος της εξουσίας δικαιολογούνταν κατα τον εξής τρόπο:
"Εκτελούσαμε διαταγές των αρχηγών μας , υπακούαμε για να μείνουμε πιστοί στον όρκο μας (μην ορκίζεστε! Βασικό..), ο στρατιώτης δεν έχει το δικαίωμα να θέτει υπό έλεγχο τη διαταγή που παίρνει, οφείλει να την εκτελεί κτλ κτλ."
Αυτό ήταν το leit motiv των Ναζιστών κατηγορουμένων όταν απολογούνταν στο δικ. της Νυρεμβέργης, μαζί με τον ισχυρισμό ότι είχαν πλήρη άγνοια των μεθόδων της κακουργίας που χρησιμοποιούσαν τα κατώτερα κλιμάκια του συστήματος.
Αυτή είναι σχεδόν κατα κανόνα και η δικαιολογία όλων εκείνων που υπηρετούν ολοκληρωτικά καθεστώτα χωρίς έλεος απέναντι σε όσους τολμούν ν'αντισταθούν στις πιέσεις και να υπερασπίσουν την ανθρώπινη αξιοπρέπεια.
Πιστεύω πως πρόκειται για μετάθεση ευθυνών. Ο εντολοδόχος καλύπτεται πίσω από την εντολή που δίδεται από τον εντολοδότη, για να δικαιολογήσει στον εαυτό του ενέργειες, οι οποίες προσβάλουν ακόμη και τις ηθικές του αξίες και που δεν θα εκτελούσε σε καμία περίπτωση, αν πήγαζαν από αυτόν τον ίδιο.
Damn right girl!
Θα τους ακούσεις να λένε
"Μπορείτε να μας καταδικάσετε επειδή υπήρξαμε πιστοί στο καθήκον μας; (σωπάτε κι έκλα(ψ)α)
Τιμωρήστε την κορυφή ή τις κορυφές της Εξουσίας. Εκείνοι είναι υπεύθυνοι, όχι εμείς..."
Πρώτα απ'όλα το συμπέρασμα που βγαίνει από το ψυχολογικό πείραμα του καθηγητή Milgram είναι ότι ΟΧΙ ΟΛΟΙ, αλλά μεγάλο ποσοστό ανθρώπων από διάφορα κοινωνικά στρώματα έχουν την τάση να υπακούσουν στις εντολές που παίρνουν από πρόσωπα αναγνωρισμένου κύρους και με την ορθή ή εσφαλμένη πεποίθηση ότι προσφέρουν την υπηρεσία τους για την πραγματοποίηση ορισμένου υψηλού κατά την καλή η κακή εκτίμησή τους σκοπού, δεν διστάζουν να κάνουν με τις πράξεις τους ένα συνάνθρωπο να υποφέρει.
Τα στοιχεία που εγώ πρόσεξα:
α. Ότι όχι όλοι αλλά μερικοί μόνο άνθρωποι (το κοινο μέτρο, με ελάχιστες εξαιρέσεις, δεν υπερβαίνει το 40%) παρουσιάζουν το σύμπτωμα αυτό. Οι περισσότεροι αντιδρούν αρνητικά σε εντολές που τις αποστρέφονται ή τις καταδικάζουν.
β. Ότι το θετικό αποτέλεσμα έρχεται όταν η διαταγή δίνεται από πρόσωπα, στα οποία έχουμε αναγνωρίσει το ηθικό δικαίωμα να κατευθύνουν τις πράξεις μας. Φορείς δηλ. εξουσίας που τους εμπιστευόμαστε και επιδοκιμάζουμε τις προθέσεις τους (άμεσα ή έμμεσα) επειδή κατά την παραδοχή μας αποβλέπουν σε ένα σκοπό τον οποίο διαβλέπουμε στις διαταγές τους και τον οποίο εγκρίνουμε. Διαφορετικά θα μπορούσαμε να επιχειρήσουμε μια απατηλή μεθόδευση υπακοής, οπότε το αποτέλεσμα θα είναι κατώτερο από το προσδοκώμενο ή και εντελώς αρνητικό.
Επίσης να μην ξεχνάμε ότι εδώ δε προσπαθούμε να κάνουμε ηθική αξιολόγηση πειράματος γιατί άλλο πράγμα είναι το "εξηγώ ψυχολογικά" και άλλο το "ζυγίζω με μέτρα ηθικά" για προσδιορισμό του ηθικού βάρους.
Άσχετες βέβαια δεν είναι οι δύο εργασίες αλλά καλό είναι να τις διακρίνουμε και να ξέρουμε τι κάνουμε κάθε φορά: ερμηνεύουμε ή δικαιολογούμε;
Ούτε σκέφθηκα ούτε αποπειράθηκα να "δικαιολογήσω" κατά κάποιο τρόπο τα πολεμικά εγκληματα και τις θηριωδίες των δικτατορικών καθεστώτων με την αναζήτηση τυχόν ελαφρυντικών στοιχείων.
Να "εξηγήσω" ψυχολογικά δοκίμασα τη δυνατότητα παρόμοιων εκτροπών που εξεγείρουν το κοινό αίσθημα και δείχνουν εως ποιο σημείο μπορεί να ξεπέσει και αυτός ακόμα ο (λεγόμενος) πολιτισμένος άνθρωπος.
Η ανάλυσή μου δείχνει, νομίζω καθαρά, ότι το κύκλωμα "εξουσία-υποταγή" δεν είναι τόσο απλό όσο φαίνεται στο πρώτο του αντίκρυσμα : "διατάσσομαι-υπακούω"...
Έχουμε έτσι μία βολική -σε κάποιες περιπτώσεις- εκδοχή, όπου ο εντολοδόχος, παίζει το ρόλο του χειραγωγούμενου, άβουλου ατόμου, με την πίστη ότι το ηθικό ανάθεμα και η ευθύνη, δεν αφορά τον ίδιο, αλλά τον ηθικό αυτουργό, αυτόν που κατέχει την εξουσιαστική ισχύ. Αποποιείται την ευθύνη και απαλλάσσεται έτσι, από κάθε πιθανή ενοχή. Το αντίθετο, θα απαιτούσε κριτικό πνεύμα και εναντίωση στο φορέα εξουσίας, ...κυρίως όμως θα απαιτούσε την ανάληψη ευθυνών!
Σαφέστερα ακόμη μπορούμε να διατυπώσουμε αυτή την πρόταση στη γλώσσα της καθαρής λογικής. Ως εξής:
Η διαταγη εκείνου που ασκεί εξουσία, είναι αναγκαλια όχι όμως και επαρκής όρος της υποταγής του προσώπου που θα υπακούσει. Χωρίς τη διαταγή δεν εννοείται φυσικά η υποταγή.
Αλλά δεν είναι και αρκετή η διαταγή για να φέρει το αποτέλεσμα. Πρέπει να συνυπάρξουν μαζί της και τα άλλα στοιχεία (αδυναμία του συναισθήματος και της βούλησης όταν το προσταζόμενο προκαλεί την αποστροφή ή καταδικάζεται από τη συνείδηση, παραδοχή και έγκριση του σκοπού στον οποίο αποβλέπει και για τον οποίο απαιτεί την υπακοή αυτός που προστάζει "ως εξουσία έχων", εμπιστοσύνη στις προθέσεις και τις εκτιμήσεις του, παραχώρηση στη συνήθεια, υποδούλωση στους μηχανισμούς της έξης κι άρα κύκλωμα "εξουσία-υποταγή" no function).
Απαράλλαχτα όπως η πτώ ση της θερμοκρασίας στην αμόσφαιρα δεν φέρνει πάντοτε το χιόνι, και η δολοφονία ενός διαδόχου θρόνου δεν γίνεται πάντα αιτία πολέμου -παρά μόνο όταν συνυπάρξουν και ενεργήσουν κι άλλες "συνθήκες".
Δεν είναι λοιπόν δυνατόν να απαλλαγεί από τον καταλογισμό των πράξεων του ο εγκληματίας πολέμου και ο βασανιστης συνανθρώπων του με τον ισχυρισμό ότι αυτός απλώς εξετέλεσε το καθηκον του υπακούοντας (σύμφωνα με τον όρκο του) σε ρητές διαταγές των φορέων της εξουσίας.
Γιατί, εφόσον ο ίδιος αναγνώρισε το δικαίωμα στους ταγούς του να προστάζουν οτιδήποτε θεωρούν χρήσιμο για την πραγματοποίηση ενός σκοπού που τον ξέρει ή τον εικάζει κι εφόσον ακόμη έδειξε ανεπιφύλαχτη εμπιστοσύνη στις επιδιώξεις και στις θελήσεις τους και όχι μόνο ανέχθηκε την ταπείνωση αυτής της δουλείας αλλά βρήκε και ανέσεις αποδεχόμενος παντοειδείς εύνοιες, χάρηκε πλούτη και τιμές, ΕΧΕΙ ΣΥΝΑΠΟΦΑΣΙΣΕΙ τα εγκλήματα που διαπράχτηκαν και επομένως είναι συνυπεύθυνος με εκείνους που τα πρόσταξαν.
Έτσι τοποθετούμενο το ζήτημα μας μεταφέρει από την ψυχολογική στην ηθική θεώρησή του, από την εξήγηση στην αξιολόγηση.
Και μας οδηγεί στο συμπέρασμα ότι οι θηριωδίες, για τις οποίες μίλησα, ερμηνεύονται ίσως αλλά δε δικαιολογούνται ποτέ μα ποτέ μα ποτέ μα ποτέ.
Η ίδια η ψυχολογική ανάλυση θεμελιώνει την καταδίκη τους.
Το Δίκαιο (ας βοηθήσει σε αυτό η kajira κι η prime) των προχωρημένων στον πολιτισμό χωρών, με τις παραχωρήσεις του προς τις ανθρώπινες ατέλειες και με την πρόνοιά του να μη προκαλεί βαθύτερους κοινωνικούς κλονισμούς, αναγνωρίζει ελαφρυντικά ή δεν επιβάλλει καν ποινές στους ενόχους αυτού του είδους όταν αποδειχτεί ότι από μικρόνοια ή καταναγκασμό δεν ήταν εντελώς κύριοι της βούλησής τους.
Η ηθική όμως παραμένει ανένδοτη. Ο κώδικάς της δεν έχει ελαστικότητα.
Σύμφωνα με τις απαρασάλευτες αρχές της, ο άνθρωπος δεν αποβάλλει ποτέ την ελευθερία του. Είναι καταδικασμένος να είναι ελεύθερος, άρα και υπέυθυνος.
Ακόμη κι όταν κινείται τυφλά, το ανθρώπινο χέρι δεν είναι ποτέ μηχανή. Ξέρει τι κάνει. Και όταν πράττει "κατ'επιταγήν", αφήνεται να πράξει, επομένως θέλει να πράξει.
Βέβαια η έξη αποδυναμώνει τη συνείδηση, ανεξαρτητοποιεί τις σκέψεις, τις επιθυμίες και με τον αυτοματισμό ακρωτηριάζει, κάνει ανάπηρη τη βούληση.
Αλλά ας μη γελιόμαστε. Σε τελευταία ανάλυση η υπαιτιότητα για αυτή την έκπτωση από το ανθρώπινο καθεστώς είναι πάλι δική μας.
Και για τις έξεις μας εμείς είμαστε οι υπεύθυνοι.
Κάθε έξη (από την έξη του καπνίσματος έως την έξη της θηριωδίας που χαρακτηρίζει τα αδίστακτα όργανα της βίας) αρχίζει από μια παραίτηση, από μια εκούσια υποχώρηση στην ευκολία.
Άλλοτε από οκνηρία ή δειλία.
Η αντίσταση στην οποιαδήποτε ροπή απαιτεί γενναιότητα κι επιμέλεια.
Αυτό που ξεχνάμε συνήθως (για να ησυχάζουμε τη ταραγμένη συνείδησή μας και να μας ρίχνουμε αιωνίως στα μαλακά) είναι ότι παραδινόμαστε στις έξεις, δε μας επιβάλλονται...
Ητοι αν ενας "μεσος" ανθρωπος διαταχθει απο καποιον ιεραρχικα ανωτερο να βασανισει για λογους που ΔΕΝ συμεριζεται θα το σκεφτει δυο φορες πριν το κανει. Αν ομως ο ανωτερος εχει φροντισει να εχει καποια βασικη αποδοχη τοτε...
Ακόμη και τότε υπάρχουν παραδείγματα που η ηθική επιπλέει στην επιφάνεια και μάλιστα με συμπτωματολογία.
Πρόκειται για ψυχική διαστροφή, παθολογική ισχυρογνωμοσύνη (obduracy) κατά την οποία όταν ένα πρόσωπο εκτελεί μια πράξη που πιστεύει ότι είναι κακή, πρέπει να υποθέσουμε ότι ταυτόχρονα πιστεύει πως αυτή η πράξη για κάποιον άλλο λόγο είναι εκείνη που οφείλει να εκτελέσει.
Το ανώμαλο στοιχείο που χαρακτηρίζει το φαινόμενο αυτό, γίνεται φανερό στην περίπτωση που ο άνθρωπος (ο "διεστραμμένος", ο παθολογικά "ισχυρογνώμων") πνίγει μέσα του επίμονες φυσικές τάσεις, ισχυρά συναισθήματα, ακόμα και οργανικές ανάγκες (πχ. κατούρημα) για να μη παραβεί ορισμένες αρχές, στις οποίες πιστεύει ακράδαντα.
Μία ιστορική περίπτωση του είδους:
Για τον διαβόητο δήμιο του Χίτλερ, τον Himmler, λέγεται ότι κάθε φορά που πρόσταζε την εξόντωση μυριάδων Εβραίων, πάθαινε νευρική κρίση από την αποστροφή που ένιωθε για το έγκλημά του, γεγονός που δείχνει ότι ηθικά αποδοκίμαζε τις πράξεις του.
Εξακολουθούσε εντούτοις να κακουργεί, επειδή πίστευε στην υπεροχή της άριας φυλής και στον κίνδυνο του εκφυλισμού της από τη σημιτική διάβρωση...
Σημείωση: Το μήνυμα αυτό γράφτηκε 15 χρόνια πριν. Ο συντάκτης του πιθανόν να έχει αλλάξει απόψεις έκτοτε.