Obscura
Πολύ δραστήριο μέλος
Η Obscura αυτή τη στιγμή δεν είναι συνδεδεμένη. Μας γράφει απο Θεσσαλονίκη (Θεσσαλονίκη). Έχει γράψει 1,515 μηνύματα.
14-12-09
12:08
Ναι μεν αυτά που είπαμε ως εδώ είναι όπως ακριβώς τα είπαμε, ΑΛΛΑ, ακόμα τίποτα δεν έχει χαθεί. Ο άνθρωπος έχει την ευκαιρία μέσα σʼ ένα χρονικό περιθώριο 100 ms έως 150 ms πριν την πράξη, από τότε δηλαδή που άρχισε να δρα συνειδητά, να προβάλλει «βέτο» και να αναιρέσει την απόφαση που πήρε ο εγκέφαλος πριν από μας και για μας. Ανάλογα πειράματα περί επαλήθευσης του βέτο του εγκεφάλου δεν ήταν δυνατόν να εκτελεστούν, για τον απλούστατο λόγο ότι δεν μπορούσε να υπάρξει καταγραφή PR σημάτων, μιας και το πείραμα είχε σχεδιαστεί με τον ΕΜG να δίνει το έναυσμα στον computer νʼ αρχίσει την καταγραφή τους.
Στην προσπάθειά μου να εμβαθύνω σε αυτό το συγκεκριμένο εύρημα των πειραμάτων του Libet, ανακάλυψα ένα κείμενο από ομιλία καθηγητή που διδάσκει στο τμήμα Ψυχολογίας του ΑΠΘ. Παραθέτω τo πιο ενδιαφέρoν τμήμα.
Ολόκληρο το κείμενο«Πώς είναι δυνατόν να ασκήσει βέτο στην πράξη η συνείδηση, αφού για να γίνει οποιαδήποτε πράξη πρέπει πριν από 550 msec.ο εγκέφαλος να ενεργοποιηθεί. Αν λοιπόν η άσκηση βέτο είναι και αυτή πράξη, μοιάζει αδύνατο να συμβεί. Αντίθετα αν το να επιτρέψεις μια πράξη δεν είναι διαφορετικό από το να την κάνεις, τότε αυτή η πράξη είναι δυνατή αλλά αφού είναι η μόνη δυνατή, αίρεται η ελευθερία της βούλησης.»
Από όλες τις πράξεις αυτές που έχουν ιδιαίτερη σημασία για το αρχικό μας πρόβλημα είναι αυτές που ονομάζονται ʽαποφυγέςʼ, ή ʽαρνήσεις πράξηςʼ, γιατί σʼ αυτές εντάσσονται οι ασκήσεις βέτο στις οποίες αναφέρεται ο Libet. Υπάρχουν δύο αντίθετες θεωρίες για τις αποφυγές. Η πρώτη θεωρία ανήκει στον μαθητή του Wittgenstein, vonWright, που υποστηρίζει ότι οι αποφυγές (refrainings) είναι ουσιαστικά διαφορετικές από τις θετικές πράξεις (performings), δηλαδή τις ʽδιαπράξειςʼ και πρέπει να αναλυθούν και να οριστούν διαφορετικά από αυτές. Η άλλη θεωρία του MylesBrand και του ArthurDanto, υποστηρίζει ότι οι αποφυγές είναι απλά έμμεσες πράξεις ανάλογες με τις διαπράξεις γιατί για να γίνει μια αποφυγή, πρέπει ο δράστης να κάνει κάποια άλλη πράξη αντί της αποφυγής. Στο παράδειγμά μας, ο αστυνομικός αποφεύγει να σκοτώσει τον δραπέτη πυροβολώντας στον αέρα ή κρατώντας το χέρι μακριά από το όπλο ή ασφαλίζοντας το όπλο. Το πλεονέκτημα της δεύτερης θεωρίας είναι η απλότητα: δεν χρειάζεται δύο είδη πράξεων αλλά ένα. Ωστόσο αν για να γίνει μια αποφυγή πρέπει να γίνει μια άλλη πράξη στη θέση της τότε και η αποφυγή είναι αδύνατη αλλά και η μη αποφυγή αναγκαία, άρα μη ελεύθερη. Καταρρίπτεται έτσι η θεωρία των Brand & Danto γιατί αντιβαίνει προς τα ευρήματα του Libet και οδηγεί σε φιλοσοφικό παράδοξο.
Από την άλλη μεριά όμως αυτό που αρχίζει να διαφαίνεται είναι ότι το θεωρητικό λάθος ξεκινάει από το ότι θεωρήσαμε ως κατʼ εξοχήν πράξεις τις διαπράξεις και ιδιαίτερα τις προμελετημένες (τις οποίες υπερεκτιμούμε για λόγους διδαχής) και τις αποφυγές ως εξαιρέσεις ή ως παρασιτικές στις διαπράξεις. Η παραπάνω θέση οδήγησε στο εξής κλασσικό μοντέλο πράξης: (Διαφάνεια 6)
Σκέψη->Βούληση->Ενεργοποίηση εγκεφάλου->Πράξη
Στη συνέχεια κάτω από υλιστικές φυσιοκρατικές επιστημονικές πιέσεις που αμφισβήτησαν τη δυνατότητα να υπάρχει σκέψη και βούληση ανεξάρτητα από εγκεφαλική ενεργοποίηση, το μοντέλο αναθεωρήθηκε σε
Σκέψη-Βούληση
Εγκεφαλική ενεργοποίηση -> Πράξη
Όμως σύμφωνα με τα παραπάνω ευρήματα η μόνη δυνατή λύση που αφήνει χώρο για τη συνείδηση ως όργανο ελευθερίας και επιλογής είναι να θεωρήσουμε ως βασικές ελεύθερες πράξεις τις αποφυγές και να ορίσουμε τις θετικές πράξεις ως αποφυγές της αποφυγής. Το μοντέλο πράξης που ισχύει εδώ είναι
Εγκεφαλική Ενεργοποίηση -> Συνείδηση -> Πράξη
Σύμφωνα με το μοντέλο αυτό
«Πράττουμε πάντα αυτό που αποφάσισε ο εγκέφαλος μας και επέτρεψε να συμβεί η συνείδησή μας και δεν πράττουμε είτε ότι δεν αποφάσισε ο εγκέφαλός μας, είτε ότι αποφάσισε ο εγκέφαλός μας αλλά δεν επέτρεψε η συνείδησή μας.»
Σημείωση: Το μήνυμα αυτό γράφτηκε 14 χρόνια πριν. Ο συντάκτης του πιθανόν να έχει αλλάξει απόψεις έκτοτε.
Obscura
Πολύ δραστήριο μέλος
Η Obscura αυτή τη στιγμή δεν είναι συνδεδεμένη. Μας γράφει απο Θεσσαλονίκη (Θεσσαλονίκη). Έχει γράψει 1,515 μηνύματα.
17-11-09
09:14
Όμως, οι λέξεις που έχω σημαδέψει με bold (έχει αποφασίσει, ήθελε) προϋποθέτουν ελεύθερη βούληση, συνεπώς το παρόν επιχείρημα δεν ευσταθεί και παραπέει.
Υπήρξε κάποιος κάποτε, ψυχίατρος στο επάγγελμα, ο λεγόμενος "άνθρωπος ζάρι", που αποφάσισε να παραδώσει τη ζωή του στο Μέγα Χάος. Συγκεκριμένα, έβαζε κάποιες πιθανές επιλογές για κάθε πράξη που επρόκειτο να κάνει και τις αντιστοιχούσε με τους αριθμούς ενός ή δύο ζαριών. Έριχνε τα ζάρια και έκανε, του άρεσε ή όχι, αυτό που του έλεγαν αυτά να κάνει. Φυσικά, ο ίδιος στο βιβλίο του παραδέχεται ότι αυτός ήταν που έθετε τις επιλογές. Αυτές όμως οι επιλογές υπήρχαν εν δυνάμει στον χαοτικό του εγκέφαλο, όπως και σε οποιουδήποτε άλλου, όμως τις περισσότερες εξ αυτών τις περιόριζε ο κοινωνικός προκαθορισμός. Κάνοντας αυτό, πίστευε πως απελευθερώθηκε. Ταυτόχρονα, αν κρίνουμε από τα επιχειρήματα που παρατίθενται στο κείμενο, απέδειξε την ύπαρξη ελεύθερης βούλησης.
Για αυτά δεν μπορώ να παραβλέψω τούτο το επιχείρημα:
Αρχική Δημοσίευση από Lorien:πως ειστε σιγουροι οτι κανετε μια επιλογη ; Τι ειναι η επιλογη ; Δεν συμβαινουν καποιες φυσικοχημικες κινησεις/αντιδρασεις/αλληλεπιδρασεις στον εγκεφαλο μας, που θα μας κανουν να διαλεξουμε την κουρτινα Α ή το κουτι Β ; Πως ξερετε οτι εσεις επιλεγετε, εφοσον αγνοουμε το τι επηρεαζει την ληψη μιας αποφασης σε ατομικο/κβαντικο επιπεδο ;
Σκέφτομαι ότι κάθε συμπεριφορά που λαμβάνει χώρα είναι το αποτέλεσμα ενός μοναδικού συνδυασμού εκατομμυρίων παραγόντων που αφορούν την προσωπική ιστορία του κάθε ανθρώπου (από τα γονίδιά του και το τι ώρα τον έβαζαν να κοιμηθεί οι γονείς του το βράδυ μέχρι τη θέση των αστεριών στον ουρανό την ώρα που γεννιόταν). Έτσι εκ των πραγμάτων δε θα μπορούσε να δράσει διαφορετικά.
Από αυτή την άποψη, αν π.χ. εσύ έχεις βιώσει δεκάδες δύσκολες καταστάσεις και όμως δεν το βάζεις κάτω ενώ εγώ φαινομενικά χωρίς κανένα λόγο βυθίζομαι στην κατάθλιψη, δεν μπορούμε να πούμε ότι εγώ επιλέγω να είμαι όπως είμαι αφού η συμπεριφορά που εκδηλώνω είναι αυτή που νομοτελειακά αναμένεται να εκδηλώσω αν λάβουμε υπόψη τον μοναδικό συνδυασμό παραγόντων για τον οποίο μίλησα πιο πάνω.
Έτσι η πίστη στην ελεύθερη βούληση φαίνεται να μην είναι παρά μία σύμβαση μεταξύ των μελών του είδους μας για να κατασκευάζουμε νόηματα και να είμαστε λειτουργικοί σε έναν κόσμο που εξ ορισμού δε βγάζει νόημα. Ανάλογη σύμβαση θα μπορούσε να είναι ότι για τα χνουδωτά τετράποδα που έχουν ουρά και νιαουρίζουν χρησιμοποιούμε τη λέξη "γάτα".
Αυτό είναι μία πολύ ενδιαφέρουσα άποψη. Σε μία ελαφρώς πιο φιλελεύθερη εκδοχή από αυτήν που παρέθεσα παραπάνω, φαντάζομαι ότι ο μοναδικός συνδυασμός παραγόντων που χαρακτηρίζει την προσωπική μας ιστορία χαράσσει μέσα μας κάποια υπερσύνολα πολύπλοκων και ενίοτε αυτιστικών αυτοματισμών τα οποία μπορούμε να ονομάσουμε ιδιοσυγκρασίες. Έτσι τα πλαίσια στα οποία κινούμαστε είναι πάνω κάτω προδιαγεγραμμένα αλλά ίσως έχουμε το περιθώριο να ελέγξουμε το αν και κατά πόσο θα εκμεταλλευτούμε το δυναμικό μας. Σαν να μας δίνεται η παλέτα, τα χρώματα, ο καμβάς και τα περιγράμματα ενός κοσμικού σχεδίου και εμείς να καλούμαστε να συμπληρώσουμε τα υπόλοιπα.Ο νόμος του Θελήματος, ο οποίος πράγματι ισχύει, φαίνεται να υποστηρίζει κάτι τέτοιο. Εάν κάτι το θέλεις πολύ, όλο το σύμπαν συνομωτεί για να το πετύχεις. Αυτό σημαίνει ότι σε κάθε σταυροδρόμι, όπου πρέπει ν' αποφασίσεις ν' ακολουθήσεις μια από τις δυο επιλογές, επιλέγεις αυτήν που σε οδηγεί σ' ένα παράλληλο σύμπαν όπου έχει συμβεί αυτό που πραγματικά θέλεις. Αν όμως ρωτήσει κανείς "τι είναι στην πραγματικότητα το Θέλημα", δηλαδή από πού εκπηγάζει, τότε θα καταλήξει να πει ότι το πραγματικό Θέλημα απηχεί αυτό που είμαστε πραγματικά, στο βάθος του υποσυνειδήτου μας, δηλαδή αυτό για το οποίο έχουμε γεννηθεί ή καλύτερα η μοίρα μας και ο προορισμός μας. Συνεπώς, με αυτόν τον τρόπο καταλήγουμε σε προκαθορισμό και τότε η ελεύθερη βούληση ακυρώνεται ως έννοια. Το παράδοξο με αυτό είναι ότι θεωρείσαι τόσο πιο αυθεντικός και ελεύθερος, όσο πιο κοντά φτάνεις στο θέλημά σου, πράγμα προφανώς αντιφατικό. Από την άλλη πλευρά, οι περισσότεροι άνθρωποι δεν ακολουθούν το θέλημά τους, συνεπώς έχουν την ελεύθερη βούληση να μην το πράξουν, άσχετα αν αυτό τους κάνει δυστυχισμένους.
Οι άνθρωποι που δεν ακολουθούν το θέλημά τους, που είτε δε δίνουν προσοχή στις εσωτερικές τους ροπές (άλλος τρόπος για να εκφράσω την ιδιοσυγκρασία) είτε δεν έχει γίνει συνείδηση ακόμα το ξεδίπλωμα του δυναμικού τους, ουσιαστικά ασκούν κάποιου είδους βέτο ανάλογο με αυτό που ανακάλυψε ο Libet πως μπορεί να συμβεί μέσα σε μερικά κλάσματα του δευτερολέπτου αφότου έχει δρομολογηθεί μία απόφαση. Θα μπορούσαμε να πούμε δηλαδή ότι το θέλημα είναι η φυσική ροή και ο άνθρωπος έχει επιλογή είτε να ασκήσει ανασταλτικές δυνάμεις και να αδρανήσει είτε όχι (κάντε και τον παραλληλισμό με τον πρώτο νόμο του Νεύτωνα).
Γι' αυτό μπορεί μικροσκοπικά να νομίζω ότι έχω ελευθερία βούλησης, μπορώ να επιλέγω, μπορώ να επενεργώ στο περιβάλλον μα αν κάνω zoom out και σκεφτώ μακροσκοπικά δεν είμαι παρά ένα μικρό γρανάζι στη μηχανή του "Όλον".Αινστάιν «Προσπαθεί κανείς να καταλάβει πως είναι η τάξη στο ανώτερο επίπεδο. Η τάξη υφίσταται εκεί που τα μεγάλα στοιχεία συνδυάζουν και καθοδηγούν την ύπαρξη. Η τάξη όμως στα μικρά στοιχεία δεν είναι αντιληπτή
Αν υπάρχει βούληση, όμως, μόνον ελεύθερη μπορεί να νοηθεί!
Τι εστί "βούληση";
Σημείωση: Το μήνυμα αυτό γράφτηκε 14 χρόνια πριν. Ο συντάκτης του πιθανόν να έχει αλλάξει απόψεις έκτοτε.