Great Chaos
Περιβόητο μέλος
Ο Όττο αυτή τη στιγμή δεν είναι συνδεδεμένος. Είναι 56 ετών, επαγγέλεται Συγγραφέας και μας γράφει απο Θεσσαλονίκη (Θεσσαλονίκη). Έχει γράψει 4,911 μηνύματα.
05-12-09
18:33
Εξαιρετικά ενδιαφέρον το πείραμα που μας παραθέτεις φίλε ΕΒ. Εδώ βλέπουμε ζωντανά, το μηχανισμό δημιουργίας και διάδοσης ενός μιμιδίου. Βλέπετε, ακόμη και οργανισμοί που δεν έχουν, θεωρητικά τουλάχιστον νοημοσύνη, έχουν τη δυνατότητα να γίνουν "μηχανές μιμιδίων", όπως έχουμε προαναφέρει σε άλλο θέμα. Στην πραγματικότητα, η δυνατότητα αυτή, είναι ανάλογη με την ικανότητα του εγκεφάλου ενός οργανισμού να διαχειριστεί πληροφορία.
Η δυνατότητα διάδοσης μιας μορφής πληροφορίας ακόμη και σε άτομα μιας ομάδας τα οποία δεν έχουν άμεση επαφή με την πηγή της πληροφορίας αυτής -στο συγκεκριμένο παράδειγμα το ότι η προσπάθεια ανάβασης της σκάλας συνεπάγεται ένα κατάβρεγμα όλης της ομάδας- είναι ζωτικής σημασίας για την επιβίωση της ομάδας. Πρόκειται για τη δυνατότητα διαφύλαξης της συσσωρευμένης ομαδικής γνώσης, η οποία δεν έχει τρόπο να μεταβιβαστεί γενετικά από γενιά σε γενιά.
Δύο ακόμη παράμετροι του αποτελέσματος του πειράματος είναι και οι εξής: Αρχικά παρατηρούμε την ισχύ που έχει το συμφέρον της ομάδας επάνω στο ατομικό συμφέρον, πράγμα που ενώ σε μια πρώτη ανάγνωση είναι απόλυτα δικαιολογημένο, εντούτοις αποτελεί την αρχή της καταπίεσης, η οποία ακολουθεί τις ανθρώπινες κοινωνίες, μεταφρασμένη σε πολλά "ανώτερα" επίπεδα κοινωνικής δράσης.
Το δεύτερο, είναι ότι εκτός από τη δημιουργία ενός μιμιδίου, εδώ παρακολουθούμε το μηχανισμό δημιουργίας ενός Ταμπού. Ένα πράγμα θεωρείται βλαπτικό και απαγορεύεται στα μέλη της ομάδας να το προσπαθήσουν καν, απαγόρευση η οποία μεταβιβάζεται στις επόμενες γενιές, χάνοντας ωστόσο την αντικειμενική της βάση, αφού κανένας δεν γνωρίζει πια τους πραγματικούς κινδύνους που η πράξη αυτή συνεπάγεται, αλλά δεν πρέπει ουδείς να την κάνει, απλά επειδή δεν πρέπει!! Τέτοιου είδους απαγορεύσεις, στο τέλος παίρνουν θρησκευτικό χαρακτήρα, στις ανθρώπινες κοινωνίες φυσικά, πράγμα που τις ενδυναμώνει με μεταφυσικές προεκτάσεις και τελικά καθιστά το ταμπού πανίσχυρο.
Τέτοια παραδείγματα, μπορεί κανείς να δει στην απαγόρευση της πολυγαμίας, η οποία έχει και βιολογικό υπόβαθρο, εκτός από την εξυπηρέτηση της αναγκαιότητας διατήρησης ιδιοκτησίας, στην απαγόρευση της αιμομιξίας, η οποία έχει ξεκάθαρο βιολογικό-γενετικό υπόβαθρο, στην απαγόρευση διατροφής με χοιρινό κρέας που παρατηρούμε στην εγγύς Ανατολή, κλπ. Μπορούμε ακόμη να παραλληλίσουμε με την κάθε μορφής ηθικολογία που συναντάμε στις κοινωνικές μας σχέσεις, αφού κανείς δεν φαίνεται να γνωρίζει τους αντικειμενικούς λόγους της ηθικής απαγόρευσης, παρά μόνο ένα ξερό "δεν πρέπει", ή "δεν είναι σωστό", απλά και μόνο επειδή δεν πρέπει και δεν είναι σωστό.
Ένα ακόμη στοιχείο το οποίο αξίζει κανείς να παρατηρήσει, είναι το σε πόσο μεγάλο βαθμό, η συμπεριφορά μας είναι πηθικοειδής, ενώ διατηρούμε την ψευδαίσθηση της συνειδητής αποδοχής κανόνων και της ελεύθερης επιλογής τους.
Τέλος, υπάρχει και το ιδιαίτερα ενδιαφέρον ερώτημα που έθεσε ο ΕΒ στο εναρκτήριο ποστ: "Τον αρχικό ρόλο των επιστημόνων που τιμωρούσαν τις μαϊμούδες ποίος τον είχε στην περίπτωση των ανθρώπων;"
Μια πρώτη απάντηση, η οποία ωστόσο καλύπτει ικανοποιητικά μόνο την απαρχή της εμφάνισης του φαινομένου, από την πρώτη παρουσία πρωτόγονων κοινωνιών, είναι το ότι τα φυσικά συστήματα εμπεριέχουν την ικανότητα εμφάνισης μορφών αυτοοργάνωσης, για τις οποίες δεν υπάρχει ανάγκη κάποιου εξωγενή παράγοντα (θεού, επιστημόνων, εξωγήινων ή ό,τι άλλο) που να τις επιβάλλουν, αλλά εμφανίζονται αυθόρμητα. Μια άλλη προσέγγιση του ίδιου ζητήματος είναι η παραδοχή ότι "Το χάος παράγει αυθορμήτως τάξη και συγκεκριμένες μορφές, χωρίς την ανάγκη μεσολάβησης κάποιου σχεδιαστή", πράγμα που αναφέρεται και στην ομιλία της Susan Blackmore περί μιμιδίων και τιμιδίων. Στην περίπτωση λοιπόν αυτή, ο "πειραματιστής" είναι απλά τα φυσικά φαινόμενα και οι νομοτέλειες που προκύπτουν εξ αυτών, κατά την προσπάθεια των ανθρώπινων πληθυσμών να προσαρμοστούν στο περιβάλλον τους και να επιβιώσουν καλύτερα, αποθηκεύοντας την κοινή εμπειρία σε ένα "πληθυσμιακό διαδύκτιο", με κοινή βάση δεδομένων, αφού όπως είπαμε ήταν αδύνατη η αποθήκευση αυτών των πληροφοριών στο γενετικό τους υλικό.
Ωστόσο, η θεωρία αυτή δεν απαντά επαρκώς, κατά τη γνώμη μου, στο ίδιο ερώτημα, εάν προεκτείνουμε τη σκέψη μας στην πληθώρα απαγορεύσεων και ταμπού τα οποία έχουν επιβληθεί από θρησκείες και άλλους εξουσιαστικούς μηχανισμούς και που παρατηρούνται ακόμη και στις μέρες μας, όπου η επιστήμη έχει πλέον τη δυνατότητα να δώσει συγκεκριμένες απαντήσεις, ως προς τους λόγους που προκαλούν ένα αρνητικό αποτέλεσμα κατά την εκτέλεση μιας πράξης. Εδώ κατά τη γνώμη μου, η απάντηση είναι ότι εφόσον το φαινόμενο της δημιουργίας ομαδικών απαγορεύσεων μέσα στις κοινωνίες εμφανίστηκε κατ' αρχήν αυτόματα, στη συνέχεια κι ενώ άρχισε ν' αναπτύσσεται η ιδέα της ιδιοκτησίας, συνεπώς και της εξουσίας και της υποταγής σε αυτήν, εκείνοι που πήραν στα χέρια τους τη δύναμη, το παρατήρησαν και φρόντισαν να το εκμεταλλευτούν δεόντως, προς όφελός τους, όχι πλέον χάριν διατήρησης του είδους, αλλά διατήρησης της εξουσίας τους.
Ένα τέτοιο παράδειγμα είναι το ταμπού εναντίον του κανιβαλισμού που εμφανίζεται στις περισσότερες ανθρώπινες κοινωνίες. Οι κοινωνιολόγοι θεωρούν ότι αρχικά ο κανιβαλισμός ήταν ιδιαίτερα διαδεδομένος στις πρωτόγονες ανθρώπινες ομάδες, καθώς η προμήθεια κρέατος, απαραίτητου για τη διατροφή τους, ήταν ιδιαίτερα δύσκολη. Έτσι, οι ηττημένοι των διαφόρων πολέμων μεταξύ ομάδων που ανταγωνίζονταν για την χωροκράτεια, χρησιμοποιούνταν ως πηγή πρωτεϊνών και μάλιστα μεταφέρονταν ως κοπάδι προς σφαγή. Η κατάσταση άλλαξε άρδην, με την πρώτη Αγροτική Επανάσταση, όπου ξαφνικά η αξία των δούλων ως εργατική δύναμη, έφτασε να υπερτερεί κατά πολύ της αξίας τους ως πηγή τροφής, αφού έτσι θα μπορούσε να παραχθεί περισσότερη τροφή, σε συνδυασμό φυσικά και με την εξημέρωση κάποιων ζώων και τη δυνατότητα εκτροφής τους. Έτσι, οι κατέχοντες τη γη, συνεπώς την εξουσία, έθεσαν ως πανίσχυρο ταμπού την αποφυγή της ανθρωποφαγίας.
Περαιτέρω, μπορούμε να δούμε την επέκταση του ίδιου φαινομένου, παράλληλα με την εξέλιξη των μέσων παραγωγής. Όταν λοιπόν φτάσαμε στη Βιομηχανική Επανάσταση, μερικές χιλιάδες χρόνια αργότερα, οι κατέχοντες τα κεφάλαια, συνεπώς την εξουσία, συνειδητοποίησαν ότι η διατήρηση δούλων κόστιζε πολύ περισσότερο από την απελευθέρωσή τους και τη χρήση τους ως έμμισθων εργατών με ελάχιστες όμως απολαβές, συν το γεγονός ότι ο βιομηχανικός πολιτισμός προϋπέθετε και τη στοιχειώδη εκπαίδευση των εργατών, πράγμα που ανέβαζε κατά πολύ το ατομικό κόστος του κάθε ιδιοκτήτη-κεφαλαιούχου. Έτσι, ξαφνικά η δουλεία κατέστη ηθικώς καταδικαστέα, ενώ οι βιομηχανικοί εργάτες ζούσαν σε αθλιότερες συνθήκες, μέσα σε παραγκουπόλεις, απ' ό,τι οι δούλοι των αγροτικών οικονομιών. Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα ήταν ο Αμερικανικός Εμφύλιος, που διεξήχθη μεταξύ του βιομηχανικού Βορρά και του αγροτικού Νότου κι είχε ως κεντρική ηθική του δικαιολόγηση ή σωστότερα αφορμή, το ζήτημα της απελευθέρωσης των Αφρικανών σκλάβων.
Η δυνατότητα διάδοσης μιας μορφής πληροφορίας ακόμη και σε άτομα μιας ομάδας τα οποία δεν έχουν άμεση επαφή με την πηγή της πληροφορίας αυτής -στο συγκεκριμένο παράδειγμα το ότι η προσπάθεια ανάβασης της σκάλας συνεπάγεται ένα κατάβρεγμα όλης της ομάδας- είναι ζωτικής σημασίας για την επιβίωση της ομάδας. Πρόκειται για τη δυνατότητα διαφύλαξης της συσσωρευμένης ομαδικής γνώσης, η οποία δεν έχει τρόπο να μεταβιβαστεί γενετικά από γενιά σε γενιά.
Δύο ακόμη παράμετροι του αποτελέσματος του πειράματος είναι και οι εξής: Αρχικά παρατηρούμε την ισχύ που έχει το συμφέρον της ομάδας επάνω στο ατομικό συμφέρον, πράγμα που ενώ σε μια πρώτη ανάγνωση είναι απόλυτα δικαιολογημένο, εντούτοις αποτελεί την αρχή της καταπίεσης, η οποία ακολουθεί τις ανθρώπινες κοινωνίες, μεταφρασμένη σε πολλά "ανώτερα" επίπεδα κοινωνικής δράσης.
Το δεύτερο, είναι ότι εκτός από τη δημιουργία ενός μιμιδίου, εδώ παρακολουθούμε το μηχανισμό δημιουργίας ενός Ταμπού. Ένα πράγμα θεωρείται βλαπτικό και απαγορεύεται στα μέλη της ομάδας να το προσπαθήσουν καν, απαγόρευση η οποία μεταβιβάζεται στις επόμενες γενιές, χάνοντας ωστόσο την αντικειμενική της βάση, αφού κανένας δεν γνωρίζει πια τους πραγματικούς κινδύνους που η πράξη αυτή συνεπάγεται, αλλά δεν πρέπει ουδείς να την κάνει, απλά επειδή δεν πρέπει!! Τέτοιου είδους απαγορεύσεις, στο τέλος παίρνουν θρησκευτικό χαρακτήρα, στις ανθρώπινες κοινωνίες φυσικά, πράγμα που τις ενδυναμώνει με μεταφυσικές προεκτάσεις και τελικά καθιστά το ταμπού πανίσχυρο.
Τέτοια παραδείγματα, μπορεί κανείς να δει στην απαγόρευση της πολυγαμίας, η οποία έχει και βιολογικό υπόβαθρο, εκτός από την εξυπηρέτηση της αναγκαιότητας διατήρησης ιδιοκτησίας, στην απαγόρευση της αιμομιξίας, η οποία έχει ξεκάθαρο βιολογικό-γενετικό υπόβαθρο, στην απαγόρευση διατροφής με χοιρινό κρέας που παρατηρούμε στην εγγύς Ανατολή, κλπ. Μπορούμε ακόμη να παραλληλίσουμε με την κάθε μορφής ηθικολογία που συναντάμε στις κοινωνικές μας σχέσεις, αφού κανείς δεν φαίνεται να γνωρίζει τους αντικειμενικούς λόγους της ηθικής απαγόρευσης, παρά μόνο ένα ξερό "δεν πρέπει", ή "δεν είναι σωστό", απλά και μόνο επειδή δεν πρέπει και δεν είναι σωστό.
Ένα ακόμη στοιχείο το οποίο αξίζει κανείς να παρατηρήσει, είναι το σε πόσο μεγάλο βαθμό, η συμπεριφορά μας είναι πηθικοειδής, ενώ διατηρούμε την ψευδαίσθηση της συνειδητής αποδοχής κανόνων και της ελεύθερης επιλογής τους.
Τέλος, υπάρχει και το ιδιαίτερα ενδιαφέρον ερώτημα που έθεσε ο ΕΒ στο εναρκτήριο ποστ: "Τον αρχικό ρόλο των επιστημόνων που τιμωρούσαν τις μαϊμούδες ποίος τον είχε στην περίπτωση των ανθρώπων;"
Μια πρώτη απάντηση, η οποία ωστόσο καλύπτει ικανοποιητικά μόνο την απαρχή της εμφάνισης του φαινομένου, από την πρώτη παρουσία πρωτόγονων κοινωνιών, είναι το ότι τα φυσικά συστήματα εμπεριέχουν την ικανότητα εμφάνισης μορφών αυτοοργάνωσης, για τις οποίες δεν υπάρχει ανάγκη κάποιου εξωγενή παράγοντα (θεού, επιστημόνων, εξωγήινων ή ό,τι άλλο) που να τις επιβάλλουν, αλλά εμφανίζονται αυθόρμητα. Μια άλλη προσέγγιση του ίδιου ζητήματος είναι η παραδοχή ότι "Το χάος παράγει αυθορμήτως τάξη και συγκεκριμένες μορφές, χωρίς την ανάγκη μεσολάβησης κάποιου σχεδιαστή", πράγμα που αναφέρεται και στην ομιλία της Susan Blackmore περί μιμιδίων και τιμιδίων. Στην περίπτωση λοιπόν αυτή, ο "πειραματιστής" είναι απλά τα φυσικά φαινόμενα και οι νομοτέλειες που προκύπτουν εξ αυτών, κατά την προσπάθεια των ανθρώπινων πληθυσμών να προσαρμοστούν στο περιβάλλον τους και να επιβιώσουν καλύτερα, αποθηκεύοντας την κοινή εμπειρία σε ένα "πληθυσμιακό διαδύκτιο", με κοινή βάση δεδομένων, αφού όπως είπαμε ήταν αδύνατη η αποθήκευση αυτών των πληροφοριών στο γενετικό τους υλικό.
Ωστόσο, η θεωρία αυτή δεν απαντά επαρκώς, κατά τη γνώμη μου, στο ίδιο ερώτημα, εάν προεκτείνουμε τη σκέψη μας στην πληθώρα απαγορεύσεων και ταμπού τα οποία έχουν επιβληθεί από θρησκείες και άλλους εξουσιαστικούς μηχανισμούς και που παρατηρούνται ακόμη και στις μέρες μας, όπου η επιστήμη έχει πλέον τη δυνατότητα να δώσει συγκεκριμένες απαντήσεις, ως προς τους λόγους που προκαλούν ένα αρνητικό αποτέλεσμα κατά την εκτέλεση μιας πράξης. Εδώ κατά τη γνώμη μου, η απάντηση είναι ότι εφόσον το φαινόμενο της δημιουργίας ομαδικών απαγορεύσεων μέσα στις κοινωνίες εμφανίστηκε κατ' αρχήν αυτόματα, στη συνέχεια κι ενώ άρχισε ν' αναπτύσσεται η ιδέα της ιδιοκτησίας, συνεπώς και της εξουσίας και της υποταγής σε αυτήν, εκείνοι που πήραν στα χέρια τους τη δύναμη, το παρατήρησαν και φρόντισαν να το εκμεταλλευτούν δεόντως, προς όφελός τους, όχι πλέον χάριν διατήρησης του είδους, αλλά διατήρησης της εξουσίας τους.
Ένα τέτοιο παράδειγμα είναι το ταμπού εναντίον του κανιβαλισμού που εμφανίζεται στις περισσότερες ανθρώπινες κοινωνίες. Οι κοινωνιολόγοι θεωρούν ότι αρχικά ο κανιβαλισμός ήταν ιδιαίτερα διαδεδομένος στις πρωτόγονες ανθρώπινες ομάδες, καθώς η προμήθεια κρέατος, απαραίτητου για τη διατροφή τους, ήταν ιδιαίτερα δύσκολη. Έτσι, οι ηττημένοι των διαφόρων πολέμων μεταξύ ομάδων που ανταγωνίζονταν για την χωροκράτεια, χρησιμοποιούνταν ως πηγή πρωτεϊνών και μάλιστα μεταφέρονταν ως κοπάδι προς σφαγή. Η κατάσταση άλλαξε άρδην, με την πρώτη Αγροτική Επανάσταση, όπου ξαφνικά η αξία των δούλων ως εργατική δύναμη, έφτασε να υπερτερεί κατά πολύ της αξίας τους ως πηγή τροφής, αφού έτσι θα μπορούσε να παραχθεί περισσότερη τροφή, σε συνδυασμό φυσικά και με την εξημέρωση κάποιων ζώων και τη δυνατότητα εκτροφής τους. Έτσι, οι κατέχοντες τη γη, συνεπώς την εξουσία, έθεσαν ως πανίσχυρο ταμπού την αποφυγή της ανθρωποφαγίας.
Περαιτέρω, μπορούμε να δούμε την επέκταση του ίδιου φαινομένου, παράλληλα με την εξέλιξη των μέσων παραγωγής. Όταν λοιπόν φτάσαμε στη Βιομηχανική Επανάσταση, μερικές χιλιάδες χρόνια αργότερα, οι κατέχοντες τα κεφάλαια, συνεπώς την εξουσία, συνειδητοποίησαν ότι η διατήρηση δούλων κόστιζε πολύ περισσότερο από την απελευθέρωσή τους και τη χρήση τους ως έμμισθων εργατών με ελάχιστες όμως απολαβές, συν το γεγονός ότι ο βιομηχανικός πολιτισμός προϋπέθετε και τη στοιχειώδη εκπαίδευση των εργατών, πράγμα που ανέβαζε κατά πολύ το ατομικό κόστος του κάθε ιδιοκτήτη-κεφαλαιούχου. Έτσι, ξαφνικά η δουλεία κατέστη ηθικώς καταδικαστέα, ενώ οι βιομηχανικοί εργάτες ζούσαν σε αθλιότερες συνθήκες, μέσα σε παραγκουπόλεις, απ' ό,τι οι δούλοι των αγροτικών οικονομιών. Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα ήταν ο Αμερικανικός Εμφύλιος, που διεξήχθη μεταξύ του βιομηχανικού Βορρά και του αγροτικού Νότου κι είχε ως κεντρική ηθική του δικαιολόγηση ή σωστότερα αφορμή, το ζήτημα της απελευθέρωσης των Αφρικανών σκλάβων.
Σημείωση: Το μήνυμα αυτό γράφτηκε 14 χρόνια πριν. Ο συντάκτης του πιθανόν να έχει αλλάξει απόψεις έκτοτε.