H Ανατολή της Βαλχάλα - Valhalla Rising (2010)

Βρισκόμαστε στον ευρωπαϊκό βορρά, γύρω στα 1000 μ.Χ., εποχή κατά την οποία ο βίαιος εκχριστιανισμός των παγανιστών κατοίκων του είχε ήδη προ πολλού ξεκινήσει και οι αρχαίοι θεοί αποσύρονταν σιγά σιγά στη λήθη, διά πυρός και σιδήρου. Η ταινία ξεκινά με τρόπο ηθελημένα απωθητικό, σε σημείο που βάζει τον ανυποψίαστο θεατή στον πειρασμό να σταματήσει να την παρακολουθεί. Τα πλάνα αργά, οι διάλογοι ανύπαρκτοι, τα τοπία γυμνά και παγερά, με σκηνές απάνθρωπα σκληρής βίας να διαδέχονται η μία την άλλη χωρίς εμφανή προσανατολισμό και νόημα, όλα να δίνουν την αίσθηση ερασιτεχνικής παραγωγής. Τα μόνα στοιχεία της ταινίας που με έπεισαν ν' αντισταθώ στον πειρασμό της εγκατάλειψής της, ήταν η εξαιρετική της φωτογραφία, καθώς και ο συμβολισμός που υποκρύπτει ο κύριος χαρακτήρας της, ένας σιωπηλός πολεμιστής με υπεράνθρωπες πολεμικές ικανότητες, ο Μονόφθαλμος.

Πράγματι, σύμφωνα με τη σκανδιναβική μυθολογία, ο Όντιν, ύπατος των Θεών και πατέρας πολλών εξ αυτών, αντίστοιχος του ελληνικού Δία, θυσίασε το ένα του μάτι για νʼαποκτήσει το δώρο της Προφητείας και -σύμφωνα με το Ισλανδικό έπος Havamal- κρεμάστηκε πάνω στο Δένδρο της Ζωής Γίγκντρασιλ(Yggdrasil), μια θεώρατη φλαμουριά που στα κλαδιά της κρατούσε ολόκληρο τον κόσμο και κεντήθηκε στο πλευρό με λόγχη (συμβολισμός που παραδόξως εμφανίζεται και στη χριστιανική θρησκεία) για να κερδίσει σε αντάλλαγμα, για λογαριασμό των Θεών και των ανθρώπων, τη γνώση των Ρουνών και την προφητική δύναμη. Είναι ο θεός της Ποιήσεως, της Γνώσεως, της Εμπνεύσεως αλλά και του Πολέμου. Επίσης θεωρείται θεός της Σοφίας και της Νικηφορίας. Σύμφωνα με τη Βόρεια Παράδοση, ο Όντιν, θέλοντας να ελέγξει την ευγένεια και την αλληλεγγύη μεταξύ των ανθρώπων, κυκλοφορούσε στη γη με τη μορφή ενός γέρου ζητιάνου, του οποίου το πλατύγυρο καπέλο έκρυβε στη σκιά το ένα του μάτι που έλειπε εντελώς. Όταν διαπίστωνε ότι οι άνθρωποι βοηθούσαν ο ένας τον άλλον τους αντάμειβε με εύνοια, θεραπεία ή προφητεία, ενώ σε αντίθετη περίπτωση τους τιμωρούσε παραδειγματικά, αποτελώντας έτσι μία μορφή Νέμεσης.

Στη συγκεκριμένη περίπτωση, ο μονόφθαλμος δεν κάνει τον κόπο να κρύψει το μάτι που του λείπει, μια ουλή που βροντοφωνάζει εκκωφαντικά την ασχήμια της, αφού εδώ κυριαρχεί η αγριότερη πλευρά του, εκείνη του Πολέμου και της Εκδίκησης. Τον συναντούμε δέσμιο σε κάποιο υπαίθριο κλουβί από ακατέργαστα ξύλα, να μονομαχεί μέχρι θανάτου ξανά και ξανά, δεμένος απ' το λαιμό, ενώ ένα μικρό παιδί έχει αναλάβει να του πηγαίνει τροφή και να περιποιείται τις πληγές του, ίσως το μόνο πλάσμα που τολμά να τον πλησιάσει σε τόσο κοντινή απόσταση. Τα τοπία γκρίζα, σχεδιασμένα λες με σινική μελάνι, θυμίζουν έντονα Κόναν τον Βάρβαρο και σε κάνουν να εύχεσαι να τα έβλεπες σκιτσαρισμένα σε κόμιξ. Η ταινία γρήγορα φανερώνει τα αντιχριστιανικά της αισθήματα, καθώς μία από τις πρώτες κουβέντες που ακούγονται είναι "Μισώ τους χριστιανούς, είναι όλοι τους καθάρματα". Σύντομα ο Μονόφθαλμος απελευθερώνεται και η μοίρα των μέχρι τότε δεσμοφυλάκων του είναι προδιαγεγραμμένη και αδυσώπητη· πεθαίνουν όλοι με τον σκληρότερο τρόπο, ενώ εκείνος παραμένει επιβλητικά ανέκφραστος, πράγμα που αποτελεί χαρακτηριστικό του σε όλη την πορεία του έργου, εκτός από μία μοναδική σκηνή προς το τέλος, όπου σχεδόν χαμογελάει. Το παιδί τον ακολουθεί, αρχικά από απόσταση ασφαλείας και σύντομα γίνεται ο σύντροφος και η φωνή του. Η επιθυμία του παιδιού είναι να γυρίσει στο σπίτι του και στο θεατή σχηματίζεται η εντύπωση ότι ο Μονόφθαλμος, παρά τη νεκρική σιωπή του, το υπόσχεται.

Σύντομα κι ενώ η ταινία έχει αρχίσει ν' αποκτά ρυθμό, συναντούν μια ομάδα εκχριστιανισμένων Βίκινγκς, των οποίων ο αρχηγός έχει ακούσει για τη φήμη του Μονόφθαλμου και δεν τολμούν να του επιτεθούν. Αντίθετα, τον προσκαλεί για μια εκστρατεία στους Άγιους Τόπους για ν' ανακαταλάβουν την πατρίδα του θεού τους, πράγμα που από πολλές απόψεις αποτελεί τραγική ειρωνεία. Εκείνος, μαζί με το παιδί, τους ακολουθεί και το ταξίδι ξεκινά. Φυσικά, δεν υπάρχουν Άγιοι Τόποι γι' αυτούς, ούτε και σωτηρία για τις ψυχές τους, αφού μια άλλη βούληση, που εκείνοι ορθώς εκλαμβάνουν ως κατάρα, κατευθύνει το ταξίδι τους.

Υπάρχουν ιστορικά στοιχεία πως περίπου την ίδια εποχή, περί τα 1000 μ.Χ., ένας Νορβηγός Βίκινγκ, ο Έρικ ο Ερυθρός, αφού ανακάλυψε και αποίκισε τη Γροιλανδία και με αυτήν ως ορμητήριο, έφτασε μέχρι τις ακτές της Βόρειας Αμερικής, όπου ίδρυσε την αποικία της Βίνλαντ (Γη των Αμπελιών). Η σθεναρή αντίσταση των ιθαγενών ωστόσο, αποδεκάτισε τους άντρες του και τον ανάγκασε να εγκαταλείψει την αποικία και να γυρίσει πίσω. Ο Nicolas Winding Refn χρησιμοποιεί αυτό το γεγονός, ώστε να πλάσει ένα υποβλητικά σκοτεινό συμβολικό ταξίδι προς την Κόλαση, αφού ούτως ή άλλως σύμφωνα με την Βόρεια Παράδοση, αυτή βρισκόταν ακριβώς πέρα απ' το μεγάλο ωκεανό. Η σκηνοθετική του ματιά πάνω στην έννοια της Κόλασης, θυμίζει σε πολλά εκείνην του φον Τρίερ στον Αντίχριστο. Σύμφωνα μ' αυτήν τη σχολή σκέψης, συνηθισμένη στους βορειοευρωπαίους σκηνοθέτες, η Κόλαση δεν είναι τίποτε άλλο από την ίδια την ανθρώπινη αγριότητα, το εσώτερο ανθρώπινο κτήνος, τη ματαιοδοξία και την κενοδοξία, την άγνοια, την ασέβεια και την ύβρι, από τις οποίες ο Λευκός Χριστός δεν κατάφερε ν' απαλλάξει το ανθρώπινο είδος, ενώ οι αρχαίοι θεοί τις τιμωρούν σκληρά εκ παραδόσεως.

Η ταινία, Δανέζικης και Αγγλικής παραγωγής, με Αγγλικούς διαλόγους, προκάλεσε αντικρουόμενα συναισθήματα στο κοινό, με κάποιους να την εκθειάζουν και κάποιους άλλους να την αποδοκιμάζουν. Ενώ τυπικά χαρακτηρίζεται ως "Περιπέτεια", πράγμα που καλλιέργησε σε πολλούς λανθασμένες προσδοκίες, κάτι που από μια πλευρά εξηγεί και την απέχθεια που τους προκάλεσε, είναι φανερό απ' τις πρώτες της σκηνές ότι δεν πρόκειται για μια κατ' εξοχήν ταινία δράσης, όπως τις έχουμε συνηθίσει από το πιο εμπορικό σινεμά. Στην πραγματικότητα αποτελεί μια εις βάθος μελέτη της ανθρώπινης ψυχής σε συμβολικό επίπεδο, μια πολύ σκληρή, σκοτεινή, υποβλητική και ψυχρά ειρωνική ματιά πάνω στις ανθρώπινες πίστεις και ψευδαισθήσεις, περασμένη μέσα από το πρίσμα της Βόρειας Μυθολογίας. Χαρακτηριστική είναι και η πλήρης, με μία μόνο εξαίρεση, απουσία κάθε μορφής ζωής, εκτός του ανθρώπου, η οποία τονίζει τον εσωτερικό χαρακτήρα του ταξιδιού, αλλά και την κατάρα που ακολουθεί τα βήματα του Μονόφθαλμου.

Η σκληρότητά της δεν έγκειται στις λίγες -εάν εξαιρέσουμε το πρώτο της κεφάλαιο- σκηνές βίας, αλλά είναι πολύ βαθύτερη, με τον θεατή να νιώθει ένα κρύο χέρι να του σφίγγει την καρδιά, αίσθημα που, καρέ με καρέ, γίνεται ολοένα και πιο ασφυκτικό. Μια απολαυστικά αντιχριστιανική ταινία, πράγμα που την κάνει ακατάλληλη για πιστούς της συγκεκριμένης θρησκείας, στους οποίους δεν τη συνιστώ. Το τελικό της συμπέρασμα είναι ότι η Κόλαση δεν βρίσκεται κάπου αλλού, ούτε καν γύρω μας, αλλά βαθιά φωλιασμένη μες στην ψυχή μας, σ' αυτήν μας οδηγεί ως Θεία Δίκη η τυφλότητα των σκέψεων και των πράξεών μας, αφού άλλωστε είναι γνωστό ότι "στους τυφλούς βασιλεύει ο Μονόφθαλμος".

Αριστουργηματική φωτογραφία, υποβλητική σκηνοθεσία, καλός ρυθμός, φυσικές ερμηνείες χωρίς υπερβολές και περικοκλάδες, μουσική ιδιαίτερα ταιριαστή με το κλίμα της ταινίας, στα λίγα σημεία όπου χρησιμοποιείται, με λίγα λόγια σκιαγραφούν μια από τις πιο ενδιαφέρουσες ταινίες της φετινής, φτωχής κατά τ' άλλα, κινηματογραφικής περιόδου.

Βαθμός: 8.5/10

Αρχική Δημοσίευση από ailexc:

Άριστη περιγραφή οφείλω να ομολογήσω.
Όμως δεν μπορώ να μην καυτηριασώ το γεγονός ότι μια ταινία που μεταδίδει μίσος προς μια ομάδα ανθρώπων είναι άδικο και γι' αυτό είναι καλό να μην προωθείται.

Click για ανάπτυξη...

Χμμμ, αυτό που λες έχει μια βάση στη γενική περίπτωση, όμως δεν έχεις δει την ταινία και κρίνω πως ειδικά εδώ δεν ταιριάζει. Έγραψα "απολαυστικά αντιχριστιανική", επειδή η κριτική της προς τον χριστιανισμό, με εξαίρεση την πρώτη ατάκα την οποία περιέγραψα, είναι εντελώς υπόγεια και περνά σε δεύτερο πλάνο. Πιστεύω πως η ταινία δεν είναι σχετική με το μίσος, αλλά με τη Νέμεση. Ο Μονόφθαλμος εξαπολύει την οργή του τόσο προς τους παγανιστές, όσο και προς τους χριστιανούς, με κριτήριο όχι τη θρησκεία, αλλά την αγριότητα, τη βία και την ανθρώπινη τυφλότητα, οι οποίες χαρακτηρίζουν αμφότερους.

Η κριτική της ταινίας δεν στρέφεται εναντίον των λόγων του Ιησού, αλλά εναντίον εκείνου του επιχρίσματος θεοσέβειας, το οποίο επιβλήθηκε με φωτιά και τσεκούρι και κάλυψε μόνο επιφανειακά την ίδια δίψα για κυριαρχία, την ίδια βαρβαρότητα, την ίδια εγκληματική ανθρώπινη φύση, την ίδια ματαιοδοξία, που κυριαρχούσαν και στο παρελθόν. Είμαι σίγουρος πως μ' έναν τέτοιο χριστιανισμό θα διαφωνούσες κι εσύ ο ίδιος.

Χωρίς προσβολή βέβαια προς τον κόπο σου.

Click για ανάπτυξη...

Η αντίθετη άποψη είναι απαραίτητη για τη διεξαγωγή διαλόγου και μάλιστα όταν εκφράζεται τόσο αβρά, τότε δεν μπορώ να έχω κανένα παράπονο, αντίθετα εγώ πρέπει να σ' ευχαριστήσω για τα καλά σου λόγια...

Αρχική Δημοσίευση από ailexc:

Η Νέμεση δεν παύει να είναι η δικαιοσύνη που ο κάθε άνθρωπος πιστεύει πως πρέπει να δώσει επειδή έτσι νομίζει. Και στην προσπάθεια προς στην "δικαιοσύνη" του, αφαιρει ακόμα και ζωές. Αυτός ο εγωισμός φέρνει ταραχή στην ψυχή του ανθρώπου, κάτι που εγώ το βρίσκω εκτός από ηλίθιο, και ανούσιο. Δεν βλέπω για ποιον λόγο πρέπει να υπάρχει κάτι που το μόνο που μεταδίδει είναι μίσος... Το όλο νόημα δεν μου αρέσει...

Click για ανάπτυξη...

Νομίζω ότι εδώ κάνεις ένα βασικό σφάλμα. Συγκεκριμένα, η Νέμεση δεν είναι εκείνη η δικαιοσύνη που αποδίδει ο άνθρωπος, αλλά πρόκειται για τη Δικαιοσύνη, την οποία κατά παράδοση αποδίδουν οι Θεοί, τη λεγόμενη Θεία Δίκη. Ακόμη κι αν δεν πιστεύει κάποιος σε θεούς και δαίμονες, θα μπορούσε να πει ότι η Νέμεση είναι το αποτέλεσμα της Νομοτέλειας, το απώτερο αποτέλεσμα των επιλογών μας, πράξεων και παραλείψεων, οι οποίες έχουν μοιραία το τίμημά τους, μέσω του νόμου της δράσης και της αντίδρασης. Ας μην ξεχνάμε ότι ο Μονόφθαλμος αποτελεί μια συμβολική προσωποποίηση του Όντιν, πατέρα των θεών της σκανδιναυικής παράδοσης. Αν και σε μια απ' τις πρώτες ομιλούσες σκηνές της ταινίας, κάποιος από τους παγανιστές βασανιστές του, λέει πως "αυτός ο άνθρωπος κινητοποιείται από το απέραντο μίσος", η αίσθηση που δίνει η ταινία μέχρι το τέλος δεν είναι αυτή. Ο Μονόφθαλμος μάλλον έρχεται ν' αποδώσει τα δέοντα στους ανθρώπους, φέρνοντάς τους αντιμέτωπους με τη νομοτέλεια που εγείρει το δικό τους μίσος, αυτό που στην πραγματικότητα κινητοποιεί τους "πολιτισμούς" τους. Η ανάγκη κατάκτησης και αρπαγής, ιδιαίτερα στο όνομα του Θεού, η εκμετάλλευση ανθρώπου από άνθρωπο, η άγνοια, η φιλαυτία και η αλαζονεία του τυφλού που θεωρεί τον εαυτό του φωτισμένο, αποτελούν ούτως ή άλλως την καταδίκη του ανθρώπινου είδους και δυστυχώς η Νέμεση φαντάζει αναπόφευκτη.


Ανέφερα στο αρχικό μου ποστ ότι δυστυχώς η ταινία έγινε απόπειρα να πλασαριστεί ως "Περιπέτεια", ως μια πολεμική, μυθολογική ή επική δηλαδή παραγωγή, πράγμα που ευθύνεται εν πολλοίς για την απογοήτευση την οποία προκάλεσε σε πολλούς, επισύροντας αρνητικότατες κριτικές. Αν και δεν έχω δει το trailer στο οποίο αναφέρεσαι, υποψιάζομαι ότι μάλλον έπεσες σε μια τέτοια απόπειρα νόθης παρουσίασής της μέσω του μοντάζ.