Great Chaos
Περιβόητο μέλος
Π.χ., σχεδόν όλοι μας, τον ήχο της λέξης "κόκκινο" τον έχουμε αντιστοιχίσει με το γνωστό χρώμα, και συμφωνούμε σε αυτό. Στην ουσία πρόκειται για μια σύμβαση. Μια συμφωνία.
Εδώ μου δίνεις την ευκαιρία να θέσω ένα παρεμφερές με το θέμα μας φιλοσοφικό ερώτημα, με το οποίο έχει επίσης ασχοληθεί ο "πατέρας της ρομποτικής" Ισαάκ Ασίμωφ, σ' ένα από τα ιδιοφυή του διηγήματα: Το ότι εγώ κι εσύ έχουμε μάθει ν' αποκαλούμε εκείνο εκεί το χρώμα ως "κόκκινο", οφείλεται στο γεγονός ότι όταν είμαστε μικροί ρωτήσαμε "τι χρώμα είναι αυτό;" και μας απάντησαν "κόκκινο". Με τον τρόπο αυτό συνδέσαμε την εικόνα που βλέπαμε εκείνη τη στιγμή με το όνομα "κόκκινο". Δεν υπάρχει ωστόσο κανένας μα κανένας τρόπος να βεβαιωθούμε ότι ο καθένας από τους δυο μας κοιτάξει ένα "κόκκινο" αντικείμενο, βλέπει το ίδιο χρώμα με τον άλλο. Αυτός πιθανώς να είναι και ο λόγος για τον οποίο έχουμε διαφορετικά γούστα στους χρωματικούς συνδυασμούς. Εγώ μπορεί να σου πω ότι σου πάει ένα κόκκινο μπλουζάκι, ενώ κάποιος άλλος πως δείχνει απαίσιο επάνω σου. Αυτή η διαφορά στην κρίση, μπορεί να οφείλεται σε μια αντίστοιχη διαφορά στην αντίληψη του χρώματος.
Είναι τόσο συνεκτική η σύμβαση, που μας δίνει την ψευδαίσθηση ότι παρατηρούμε μια συμπαγή πραγματικότητα, ενώ κάτι τέτοιο δεν ισχύει απαραίτητα. Αυτός είναι και ο λόγος για τον οποίο παραπάνω αναφέρθηκα σε "συναινετική πραγματικότητα".
...Βάνω τάξη στην αναρχία, δίνω πρόσωπο, το πρόσωπό μου, στο χάος.
Σε προηγούμενο ποστ μου μέσα σ' αυτό το θέμα, είχα γράψει:
"Πολύ απλά, αυτό που βλέπει ο άνθρωπος από τον κόσμο γύρω του είναι μοναχά ο εαυτός του κι όχι η πραγματική υπόσταση των καταστάσεων. Μ' αυτόν παλεύει, μ' αυτόν καταγίνεται και η εικόνα που έχει για το περιβάλλον του είναι αυτή που διατηρεί για το πρόσωπό του".
"Εγώ μονάχα υπάρχω!" φωνάζει ο νους.
"Εγώ είμαι Εγώ, βοά ο Κύριος της Αβύσσου"...
Σημείωση: Το μήνυμα αυτό γράφτηκε 15 χρόνια πριν. Ο συντάκτης του πιθανόν να έχει αλλάξει απόψεις έκτοτε.
Great Chaos
Περιβόητο μέλος
Αντικειμενική πραγματικότητα υπάρχει. Και ως αντικειμενική πραγματικότητα εννοώ την πραγματικότητα που μπορούμε να κατανοήσουμε με τις αισθήσεις μας και διαμέσω αυτών να την ορίσουμε μέσα από κοινώς παραδεκτές συμβάσεις.
Άρα λοιπόν, αφού οι αισθήσεις μας είναι ατελής και η κατανόηση του κόσμου μέσω αυτών δεν είναι αντικειμενική, δεν υπάρχει αντικειμενική πραγματικότητα, με τα ίδια ακριβώς επιχειρήματα με τα οποία προσπαθείς να αποδείξεις ότι υπάρχει.
Έχεις δει στο TED την ομιλία της γυναίκας που έπαθε το εγγεφαλικό και το πως αυτό αλλοίωσε τον τρόπο με τον οποίο αντιλαμβανόταν την αντικειμενική πραγματικότητα; Μέσα σε λίγα λεπτά η γυναίκα αυτή ζούσε μέσα σε μια τελείως διαφορετική "αντικειμενική πραγματικότητα".
Ωραία το έθεσες αυτό, έχω σκοπό να χρησιμοποιήσω αυτήν την ομιλία σε κείμενο που ετοιμάζω, όπως το έχω προ πολλού υποσχεθεί (αλλά ένεκα η κακούργα κενωνία που με βάζει και δουλεύω για να ζω )
Κατά συνέπεια, το πού πιστεύει ότι ζει καθένας μας, ναι, αποτελεί την αρχή του καθορισμού της θέσης του.
Εγώ π.χ. θεωρώ πως είμαι κούκλος. Όποιος άλλος με βλέπει όμως, με θεωρεί κουασιμόδο. Παρόλα αυτά εγώ δε λαμβάνω υπόψη τα σχόλια και την γνώμη των άλλων κι εξακολουθώ να πιστεύω ότι είμαι κούκλος. Που ζω; Σε ποια πραγματικότητα; (Στο Δαφνί είναι το πιο πιθανό!)
Δεν θα κάνω πλάκα, ούτε θα ευφυολογήσω σε τούτη την περίπτωση. Έχω παρατηρήσει, ότι όταν όντως πιστεύεις ότι είσαι ωραίος κι έχεις το ανάλογο τουπέ και στυλ, πάρα πολλοί το πιστεύουν επίσης. Όταν πιστεύεις ότι είσαι άσχημος, όλοι σε βλέπουν άσχημο. Είχα δει κάποτε μια γυναίκα στην παραλία όπου παραθερίζω, η οποία ήταν από τις πλέον άσχημες που έχω δει. Είχε όμως επίσης και το μεγαλύτερο τουπέ όμορφης που έχω δει, τέτοιο που δεν συναντάς ούτε σε μοντέλες. Λοιπόν κυκλοφορούσε τον πιο ωραίο άντρα της παραλίας και μάλιστα τον έσερνε από τη μύτη. Δεν μπορείτε να φανταστείτε πόση ζήλεια κι έκπληξη έβλεπες στο πρόσωπο των άλλων γυναικών, ήταν πολύ αστείο να κάθομαι και να το παρατηρώ. Αυτό είναι ένα μόνο (ίσως και το πιο χτυπητό) από πολλά σχετικά παραδείγματα.
Συμπλήρωμα: Διαβάζω το τελευταίο βιβλίο της Βαμβουνάκη. Εκεί μέσα λέει πως ο Μάρκες έχει γράψει, "η ζωή δεν είναι αυτή που έζησε κανείς, αλλά αυτή που θυμάται και όπως τη θυμάται για να τη διηγηθεί". Συμφωνώ μαζί του.
Άρα, δεν υπάρχει αντικειμενική πραγματικότητα, ακριβώς για τους λόγους που έγραψε ο Μάρκες και που εσύ υιοθετείς...
Σημείωση: Το μήνυμα αυτό γράφτηκε 15 χρόνια πριν. Ο συντάκτης του πιθανόν να έχει αλλάξει απόψεις έκτοτε.
Great Chaos
Περιβόητο μέλος
Μισό λεπτό... το ότι ο άνθρωπος παλεύει με τον εαυτό του δεν σημαίνει και ότι δεν μπορεί να έχει αντίληψη της πραγματικότητας. Θα έλεγα μάλλον ότι ο άνθρωπος "κρίνει" την πραγματικότητα, αυτά δηλαδή που συμβαίνουν γύρω του, με βάση την αντίληψη που έχει για τα πράγματα, αλλά δε σημαίνει σε καμία των περιπτώσεων ότι η πραγματικότητα αυτή καθ' αυτή διαμορφώνεται από τον ίδιο.
Ωστόσο η αντίληψη της πραγματικότητας βάσει της οποίας ζει, ο τρόπος που κρίνει τα πράγματα και όλη η υπόσταση που δίνει σε αυτά που τον περιτριγυρίζουν και σ' εκείνα που του συμβαίνουν, είναι φιλτραρισμένα μέσα από τον παραμορφωτικό φακό της αυτοαντίληψής του.
Εάν λοιπόν ένα γεγονός που μας συμβαίνει, εμείς το αντιλαμβανόμαστε ως κακό, αισθανόμαστε άσχημα γι' αυτό, νιώθουμε συναισθήματα οργής και θλίψης ή ενοχής, αντιδρούμε ως να μας είχε συμβεί κάτι κακό, πχ με βία, αντίποινα, αμυντική συμπεριφορά κλπ και τελικά το αποτέλεσμα του γεγονότος, αποβαίνει πράγματι κακό ή ακόμη και καταστροφικό, επιβεβαιώνοντας την αρχική μας εκτίμηση και αντίληψη περί ενός "κακού" συμβάντος. Αντίθετα, εάν το ίδιο γεγονός το δει κανείς ως καλό ή ουδέτερο, η συμπεριφορά του απέναντι σ' αυτό θα είναι διαφορετική και διαφορετικά θα είναι τ' αποτελέσματα των πράξεών του, άρα τελικά διαφορετική και η έκβαση του συμβάντος.
Έτσι, στην πραγματικότητα ενός Τούρκου (συνήθης περίπτωση, αλλά φυσικά δεν ισχύει για όλους) για παράδειγμα, το να έχει η κόρη του χάσει την παρθενιά της προ του γάμου, όπως συνέβαινε και στην Ελλάδα παλιότερα, αποτελεί αίσχος, ντροπή, στίγμα, μέγιστη ανηθικότητα. Εάν λοιπόν σ' έναν τέτοιο Τούρκο συμβεί το να έχει η κόρη του σεξουαλικές σχέσεις, είναι πολύ πιθανόν η αντίδρασή του να είναι ένα "έγκλημα τιμής", ή ένας γάμος με το ζόρι, πράγμα που κατά τη γνώμη μου είναι σχεδόν εξίσου εγκληματικό. Τελικά κάποιος θα βρεθεί στο χώμα και κάποιος στη φυλακή και αυτό είναι μια πραγματικότητα που διαμορφώνεται ξεκάθαρα από τον ίδιο τον παρατηρητή. Αντίθετα, εάν κάτι τέτοιο συμβεί στη δική μου κόρη, ελπίζω σε κατάλληλη ηλικία, θα χαρώ και θα της δώσω συμβουλές και νουθεσίες για το πώς να περάσει όσο το δυνατόν καλύτερα, με τους λιγότερους δυνατούς κινδύνους. Την ίδια στιγμή θα έχω διαμορφώσει μια πραγματικότητα, εντελώς διαφορετική από εκείνη του Τούρκου του παραδείγματος (τα εγκλήματα τιμής από Τούρκους μετανάστες στη Γερμανία αποτελούν κοινωνικό πρόβλημα κι αυτός είναι ο λόγος που το χρησιμοποιώ ως παράδειγμα. Δεν υποκρύπτεται κάποιο είδος εθνικισμού σ' αυτό).
Το ίδιο ισχύει εάν το παιδί κάποιου είναι ομοφυλόφιλο, όπου και πάλι ανάλογα με το πώς βλέπει κανείς το φαινόμενο της ομοφυλοφιλίας και ποιες θα είναι επακολούθως οι αντιδράσεις του, θα διαμορφωθεί μια διαφορετική πραγματικότητα, με εντελώς διαφορετικές συνέπειες. Ας μην ξεχνάμε ακόμη ότι μια έκτρωση μπορεί να δημιουργήσει τόσες ενοχές, που είναι δυνατόν να οδηγήσουν μέχρι και στην αυτοκτονία, εφόσον φυσικά αντιμετωπίσουμε την κοπέλα ως εγληματία, πράγμα που έχουμε συζητήσει πρόσφατα στο στέκι.
Σε όλες λοιπόν αυτές τις περιπτώσεις, το ξεπαρθένεμα, η ομοφυλοφιλία και η έκτρωση είναι "πραγματικά" γεγονότα (αν και για τα δύο πρώτα θα είχα να πω ότι εάν δεν τους δίναμε ορισμούς και φόρτιση δεν θα ήταν ούτε γεγονότα, ούτε πραγματικά), ωστόσο ο τρόπος που τα βλέπει κανείς, μέσα από το προσωπικό του πρίσμα μπορεί να δημιουργήσει πολλές και διαφορετικές εναλλακτικές πραγματικότητες, πολύ διαφορετικές μάλιστα μεταξύ τους.
Δεν μπορώ να κατανοήσω με ποια έννοια μπορείς να λες με τόση άνεση ότι η πραγματικότητα δεν επηρεάζεται από εμάς. Εάν δεν υπάρχει παρατηρητής, δεν υπάρχει πραγματικότητα!
Εγώ λέω ότι ο άνθρωπος μπορεί να ερμηνεύσει το κάθε πράγμα που βιώνει διαφορετικά από κάποιον άλλο, αλλά όχι ότι κατασκευάζει την πραγματικότητα από μόνος του.
Εδώ μάλλον χαθήκαμε. Εγώ είχα ισχυριστεί ότι όταν ένας άνθρωπος βλέπει τα πράγματα με θετικό τρόπο, έλκει μ' έναν "μαγικό" τρόπο επάνω του τις θετικές συγκυρίες, ενώ το αντίστοιχο συμβαίνει και με τις αρνητικές.
Εσύ μου απάντησες ότι πιθανώς όμως να του συμβαίνουν τόσο θετικές, όσο και αρνητικές εμπειρίες, ωστόσο εκείνος επιλέγει να προσέξει και να δώσει ιδιαίτερη φόρτιση και βάρος στη μία μόνο κατηγορία, ανάλογα με την προαίρεσή του, βιώνοντας έτσι ψευδώς ένα πύκνωμα θετικών ή αρνητικών αντίστοιχα εμπειριών.
Εύλογα λοιπόν σου ανταπάντησα ότι εάν ισχύει αυτό που λες και που το συμπυκνώνω αμέσως παραπάνω, τότε ο άνθρωπος ζει στην Έρημο ή στην όαση, αναλόγως με το πού στρέφει την προσοχή του. Εκείνος που βλέπει τα πάντα ως Έρημο, από το σύνολο των καταστάσεων που του συμβαίνουν εστιάζει μόνο στις αρνητικές, βιώνοντας έτσι τη ζωή του ως Έρημο, ενώ εκείνος που τα βλέπει ως όαση, αντίστοιχα εστιάζει στις θετικές καταστάσεις και βιώνει έτσι μια ζωή ως όαση.
Και επειδή εμένα μου αρέσουν τα συγκεκριμένα παραδείγματα: Αν υποθέσουμε ότι κάποιος είναι φτωχός από υλικής απόψεως. Ζει σε ένα σπιτάκι, με μια καρέκλα, ένα τραπέζι και ένα κρεββάτι και τρώει κάθε μέρα ένα κομμάτι ψωμί, ωστόσο αυτός ο άνθρωπος αισθάνεται πλήρης ή αν θες πλούσιος. Η πραγματικότητα είναι ότι δεν ζει σε βίλα, αυτό δεν αμφισβητείται. Η πληρότητα που νιώθει είναι αποτέλεσμα της αντίληψης του για τα πράγματα. Δεν ξέρω αν γίνομαι κατανοητή;
Δέχομαι το παράδειγμά σου. Νομίζω πως κι εσύ θα συμφωνήσεις ότι η πραγματικότητα του φτωχού του παραδείγματος αυτού είναι πολύ μα πολύ διαφορετική εάν αισθάνεται αυτάρκης ή όπως σωστά το έθεσες "πλούσιος" από έναν άλλο φτωχό που ζει μεμψιμοιρώντας συνεχώς για τη φτώχεια του και ζηλεύοντας παθολογικά όσους έχουν περισσότερα από αυτόν. Η πραγματικότητα δεν καθορίζεται από τα υλικά αγαθά αλλά από το πώς τα αντιμετωπίζει κανείς. Δεν έχεις ακούσει ότι ένας πλούσιος που ωστόσο είναι αχόρταγος και μονίμως ανικανοποίητος, είναι κατ' ουσίαν πιο φτωχός από τον υλικά φτωχό του παραδείγματός σου;
Ας θυμίσω κάτι άλλο. Έχεις ακούσει ποτέ το "έκλαιγα γιατί δεν είχα παπούτσια, μέχρι που είδα κάποιον που δεν είχε πόδια"; Αυτό συνοψίζει ακριβώς αυτό που θέλω να πω: Έχουμε μια πραγματικότητα, το ότι δεν έχω παπούτσια. Αυτό μου δημιουργεί μια θλίψη, γιατί τα θεωρώ απαραίτητα. Κάποια στιγμή βλέπω κάποιον που δεν έχει πόδια και σκέφτομαι ότι είμαι τυχερή που εγώ έχω. Τότε τα παπούτσια μπαίνουν σε δεύτερη μοίρα και δεν με ενοχλεί πια. Έχει αλλάξει ο τρόπος που βλέπω την κατάστασή μου, αλλά όχι και η ίδια η κατάστασή μου. Εξακολουθώ να μην έχω παπούτσια. Δεν με ενοχλεί πια, αλλά δεν σημαίνει επειδή έπαψε να με ενοχλεί, ότι απέκτησα παπούτσια.
Δεν μπορείς να αντιμετωπίσεις τα γεγονότα ξεκομμένα από τη σημασία τους και τ' αποτελέσματά τους. Απλά θα πω ότι εάν πάψει να σε καταθλίβει που δεν έχεις παπούτσια, το πιθανότερο είναι πως σύντομα θ' αποκτήσεις. Γενικά δεν διαφωνούμε σε αυτό το σημείο, απλά εγώ θέλω να πάω πιο μακρυά και ν' αμφισβητήσω ακόμη και την ύπαρξη των φυτών, κουρτίνων και παπουτσιών ή της βίλλας των παραδειγμάτων σου, πράγμα που δεν έχω κάνει φυσικά ακόμη.
Το ανέφερε νομίζω και ο Λόρυ. Ο Νας δεν έπαψε να είναι ασθενής. Απλά βρήκε τρόπο να ζήσει με αυτό. Αν θυμάσαι, για κάθε καινούργιο πρόσωπο που τον πλησίαζε, ζητούσε από κάποιον άλλο να του επιβεβαιώσει ότι τον έβλεπε. Και επιπλέον ο ίδιος εξακολουθούσε να βλέπει τους ανύπαρκτους ανθρώπους, απλά δεν έδινε πια σημασία. Το ότι έμαθε να "χαλιναγωγεί" τη σχιζοφρένεια, δε σημαίνει ότι τη θεράπευσε.
Αναλόγως με την έννοια που δίνεις στη λέξη "θεραπεία". Για να μην παίζουμε λοιπόν με τις λέξεις, εκείνος συνέχισε να έχει διαφορετική αντίληψη της πραγματικότητας, όμως από τη στιγμή που το αποδέχτηκε, έπαψε να είναι "κλινική περίπτωση", δηλαδή δυσλειτουργικός κι επικίνδυνος για τον εαυτό του και τους γύρω του. Μπορούσε να ζει μια φυσιολογική σχετικά ζωή και να συνεχίσει την καριέρα του, ακόμη και να διδάσκει παιδιά. Θα εμπιστευόσουν εσύ το παιδί σου σε ένα σχιζοφρενή; Φυσικά και όχι. Συνεπώς για να του εμπιστεύονται μια τέτοια θέση θεωρούσαν πως δεν είναι άρρωστος. Άρα, η διαφορετική αντίληψη της πραγματικότητας συνέχισε να υπάρχει, όμως η ασθένα όχι. Τέτοιου είδους "θεραπείες" είναι συνηθισμένες στην ιατρική, όπως για παράδειγμα ένας διαβητικός που λαμβάνει καθημερινά ινσουλίνη, ή ένας που πάσχει από φαινυλκαιτονουρία που λαμβάνει εφ' όρου ζωής ειδική δίαιτα.
Απλά να σου απαντήσω ότι δεν μπορείς να ενστερνιστείς την κάθε τρέλα και το ότι αποκτά σημείο αναφοράς, δεν την αναιρεί αυτομάτως. Αν π.χ. κάποιος "λοξεύσει" και αρχίσει και βλέπει γύρω του τέρατα και θέλει να πάρει ένα μαχαίρι και να τα σκοτώσει, τι μπορείς να ενστερνιστείς σε αυτό και πως θα βοηθήσεις αν του δώσεις σημείο αναφοράς. Γι' αυτό θα έλεγα να αφήσουμε τις "ιδιαίτερες" καταστάσεις εκτός κουβέντας.
Εάν δεις πώς βοήθησε κάποιον ο Patch Adams που έβλεπε γύρω του τερατώδη ...σκιουράκια και δεν τολμούσε να κατέβει από το κρεβάτι του και κατουριόταν επάνω του, στήνοντας ολόκληρο σκηνικό μάχης μέσα στο θάλαμο, με πολυβόλα και χαρακώματα, θ' άλλαζες γνώμη. Τελικά κατάφερε να τον κάνει να μπορεί να πάει στην τουαλέτα, πράγμα που επί χρόνια οι συμβατικοί ψυχίατροι δεν ήταν σε θέση να κατορθώσουν. Έχω κι εγώ παρόμοιες εμπειρίες και γι' αυτό θα μου επιτρέψεις να επιμείνω...
Τώρα όσον αφορά σε αυτό που ονομάζεις "συναινετική πραγματικότητα" δεν είναι σωστή νομίζω η λέξη συναινετική, αλλά η λέξη "συμβατική". Οι συμβάσεις όμως είναι απαραίτητες για να λειτουργήσει η κοινωνία ή και ο ίδιος ο άνθρωπος αν θες, αλλά εκτός αυτού βασίζονται και σε μια πραγματικότητα, δεν είναι τελείως αυθαίρετες.
Συναινετική ονομάζεται υπό τη έννοια ότι ενώ όλοι βλέπουμε την πραγματικότητα κατά τι τουλάχιστον διαφορετική απ' ότι οι άλλοι, συναινούμε ή κατ' εσέ συμφωνούμε να θεωρούμε ότι βλέπουμε την ίδια πραγματικότητα. Όσοι περισσότεροι συναινούν, ή εάν θέλεις να παίξουμε με τις λέξεις υπογράψουν τη σύμβαση, τόσο πιο ισχυρή και συμπαγής γίνεται αυτή. Υπό τούτη την έννοια οι λέξεις "Συναινετική" και "Συμβατική" είναι συνώνυμες, άρα δεν διαφωνούμε και πάλι.
Σημείωση: Το μήνυμα αυτό γράφτηκε 15 χρόνια πριν. Ο συντάκτης του πιθανόν να έχει αλλάξει απόψεις έκτοτε.
Great Chaos
Περιβόητο μέλος
Ο Κρόουλυ δεν το εξηγεί καθόλου αυτό το σημείο, παρά μόνο το εκφράζει ως αξίωμα. Πρέπει να διαβάσει κανείς πολλά από τα έργα του, ώστε να σχηματίσει μια ιδέα -και πάλι αμυδρή- για το τι θέλει να πει. Πάντως δεν είναι δική του πρωτοτυπία, πρόκειται για κοινό τόπο στο χώρο της φιλοσοφίας και δη της εσωτερικής. Μάλλον θα πρέπει να το δούμε ως ένα μυστήριο το οποίο ο καθένας από εμάς πρέπει να το διερευνήσει προσωπικά και να εξάγει τα δικά του συμπεράσματα.
Επίσης, παρακάτω έγραψα τα εξής:
Εγώ από την άλλη έχω λόγους να πιστεύω ότι τα πράγματα είναι διαφορετικά, δηλαδή ότι η εικόνα του σύμπαντος, του χρόνου και του χώρου, όπως την αντιλαμβάνεται το σύνολο της ανθρωπότητας κι όχι ο καθένας χωριστά, είναι μια ψευδαίσθηση. Σε επόμενο ποστ μου θα καταθέσω κάποιες σκέψεις μου που με οδηγούν προς τέτοιες επικίνδυνες ατραπούς, οπότε ας μείνουμε για την ώρα στα συμπεράσματα που κατακτήσαμε με τη συζήτηση...
Φυσικά και ο Πλάτωνας δεν θα μπορούσε να λείπει από τους οδηγούς μου σε τέτοιες επικίνδυνες ατραπούς.
Σ' ένα θέμα με βάση κάποιο αρχέτυπο, περιμένω να δω πως θα το προσεγγίσεις χωρίς αυτά. Πολύ όμως φοβάμαι από τη μέχρι τώρα απάντησή σου πως δεν έχεις καταλάβει καν ποιο είναι το θέμα μας...Εγω θα ελεγα να το παραβλεψουμε Δεν εχουμε αναγκη ουτε το Θελημα, ουτε αρχετυπα, για να φιλοσοφισουμε. Εαν καποιος αρεσκεται σε "in" ορολογιες, πασο. Απλά ψηφιζω να μιλαμε με την ουσια, χωρις ακουσια να κατευθυνουμε το ακροατηριο συγκεκριμενα προς καποια γραμμη.
Σημείωση: Το μήνυμα αυτό γράφτηκε 15 χρόνια πριν. Ο συντάκτης του πιθανόν να έχει αλλάξει απόψεις έκτοτε.
Great Chaos
Περιβόητο μέλος
Ο άνθρωπος οφείλει να βρίσκεται σε αέναη πάλη με τον εαυτό του. Δεν καταλαβαίνω όμως, πως συνάγεται εξ' αυτού το συμπέρασμα ότι το σύμπαν που ζει ο καθένας μας είναι μια παραίσθηση. Αν θες μου εξηγείς λίγο το συλλογισμό σου.
Πολύ απλά, αυτό που βλέπει ο άνθρωπος από τον κόσμο γύρω του είναι μοναχά ο εαυτός του κι όχι η πραγματική υπόσταση των καταστάσεων. Μ' αυτόν παλεύει, μ' αυτόν καταγίνεται και η εικόνα που έχει για το περιβάλλον του είναι αυτή που διατηρεί για το πρόσωπό του.
Την θεωρία αυτή την έχω ακούσει και για να είμαι ειλικρινής κατά βάθος το πιστεύω. Είναι αυτό που λένε οι παλαιότεροι "μη γκρινιάζεις γιατί είναι γρουσουζιά". Επειδή γενικά πιστεύω σε ... πως να το πω.... σε "μεταφυσικά" πράγματα, δεν μπορώ να αποκλείσω με την ψυχρή λογική κάτι τέτοιο. Όμως αναρωτιέμαι συχνά μήπως και πάλι είναι θέμα οπτικής. Θέλω να πω, ότι καθημερινά μας συμβαίνουν είτε στους ίδιους, είτε γύρω μας διάφορα πράγματα. Από απλά, π.χ. το να μη βρίσκεις να παρκάρεις ή να συναντάς κίνηση μέχρι πιο σοβαρά, π.χ. ένα ατύχημα. Αν εκείνη τη στιγμή σκεφτείς λογικά την στατιστική πιθανότητα να σου συμβεί κάτι τέτοιο, τότε θα διαπιστώσεις ότι δεν το "τραβάς" σα μαγνήτης, απλά θα συνέβαινε κάποτε. Είναι δηλαδή και θέμα αντίληψης των πραγμάτων, όσο μεγιστοποιείς το παραμικρό που σου συμβαίνει, τόσο νιώθεις να έχεις φάει μούντζα. Υπάρχουν όμως και άπειρα καλά μικρά ή και πιο μεγάλα πράγματα που μας συμβαίνουν καθημερινά και δεν τους δίνουμε τις διαστάσεις που θα έπρεπε. Ας πούμε το ότι σήμερα μπόρεσες να απολαύσεις έναν καφέ στην Πλάκα με ένα φίλο και να πεις δυο κουβέντες. Αυτά δυστυχώς δεν τα καταχωρούμε στα θετικά που μας συμβαίνουν, γιατί απλά τα θεωρούμε δεδομένα. Δεν είναι όμως καθόλου δεδομένα. Το ότι δεν τα "βλέπουμε" δε σημαίνει ότι δεν συμβαίνουν, απλά εμείς επιλέγουμε να μην τα βλέπουμε.
Ας δεχθώ ότι ισχύει μόνο αυτό που λες εδώ. Τότε επιβεβαιώνεται η άποψη ότι πράγματι ο άνθρωπος ζει μέσα σε μια πραγματικότητα που κατασκευάζει από μόνος του, δηλαδή σύμφωνα με το αρχικό μας παράδειγμα, ζει στην "όαση" και όχι στην "έρημο". Ωστόσο, νομίζω πως πράγματι τραβάει επάνω του τις καταστάσεις, αν και αυτό που λες δεν μπορεί να αποκλειστεί λογικά.
Δεν αντιλέγω, απλά δε νομίζω ότι τρελαίνεσαι επειδή βλέπεις μια άλλη πραγματικότητα, αλλά επειδή χάνεις την αντικειμενική πραγματικότητα. Θέλω να πω, αν βλέπεις π.χ. μια κουρτίνα και ένας άλλος στον ίδιο χώρο την βλέπει ως φάντασμα και όχι ως κουρτίνα και εν συνεχεία εσύ αρχίσεις να τη βλέπεις επίσης ως φάντασμα, αυτό δε συμβαίνει επειδή έπαψε να είναι κουρτίνα, αλλά επειδή εσύ θες να βλέπεις πλέον ένα φάντασμα. Η πραγματικότητα της κουρτίνας εξακολουθεί να υφίσταται.
Θα ήθελα όμως να μη μπούμε σε περιπτώσεις ψυχασθένειας, διότι θα χάσουμε τη μπάλα. Εν τούτοις να σου πω ότι, αν όλα ήταν ψευδαίσθηση τότε δεν θα υπήρχαν ψυχασθενείς. Σκέψου το λίγο.
Μια άλλη θεώρηση της ψυχασθένειας πάντως είναι πως πρόκειται για διαφορετικό τρόπο αντίληψης της ίδιας πραγματικότητας που όλοι βιώνουμε, συνεπώς πρόκειται για "μετακίνηση του σημείου συναρμογής", όπως λέει ο Δον Χουάν, του ενεργειακού δηλαδή κόμβου με τον οποίο συντονιζόμαστε με μια συγκεκριμένη "συχνότητα" της ύπαρξης. Αυτό που κάνει τον άνθρωπο "ασθενή" λοιπόν σ' αυτήν την περίπτωση, είναι ότι δεν αναγνωρίζει την ύπαρξη δύο διαφορετικών τρόπων αντίληψης, της δικής μας δηλαδή και της δικής του, με αποτέλεσμα να μην είναι λειτουργικός μέσα στη δική μας πραγματικότητα. Παράδειγμα που μπορεί να ενισχύσει αυτά που γράφω, είναι η περίπτωση του νομπελίστα μαθηματικού John Forbes Nash Jr, την ιστορία του οποίου είδαμε στην ταινία "Ένας υπέροχος άνθρωπος (A beautiful mind) με τον Ράσσελ Κρόυ. Από τη στιγμή που ο ίδιος αναγνώρισε ότι μπορεί να αντιλαμβάνεται την πραγματικότητα διαφορετικά από εμάς τους υπόλοιπους, έπαψε να είναι ασθενής. Εξάλλου είναι γνωστό ότι ο καλύτερος τρόπος για να βοηθήσεις έναν "τρελό" είναι να ενστερνιστείς την τρέλα του, όπως είδαμε και στην πραγματική ιστορία του Patch Adams, τον οποίο ενσάρκωσε στη μεγάλη οθόνη ο Ρόμπιν Ουίλιαμς. Από τη στιγμή που υπάρχει έστω κι ένας που "βλέπει" το ίδιο πράγμα με τον τρελό, εκείνος παύει αυτόματα να είναι τρελός, αφού αποκτά σημείο αναφοράς. Πράγματι λοιπόν, εφόσον δεχτούμε ότι όλα είναι ψευδαίσθηση, τότε δεν υπάρχουν ψυχασθενείς. Να θυμάσαι πως ο μόνος λόγος για τον οποίο η πραγματικότητα την οποία βιώνουμε δείχνει τόσο συμπαγής, είναι επειδή έχουμε συμφωνήσει όλοι σε αυτήν. Ο σωστός όρος τελικά δεν είναι "Πραγματικότητα", αλλά "Συναινετική Πραγματικότητα"
Αυτό είναι θέμα οπτικής. Σε αυτό δεν διαφωνούμε, οι άνθρωποι έχουν διαφορετική οπτική, η οποία επηρεάζεται από τη διάφορους παράγοντες, όπως η γνώση, η πρόοδος της επιστήμης, η θρησκευτικές αντιλήψεις κλπ...
Η δική μου ένσταση έχει να κάνει με την απολυτόττητα της παραίσθησης. Δεν διαφωνώ ότι π.χ. το δέντρο είναι για μένα κάτι διαφορετικό από αυτό που ήταν για τους αρχαίους π.χ. Αιγυπτίους ή όποιους άλλους. Ακόμα και με σύγχρονους λαούς μπορεί να βρεις διαφορές, π.χ. το χιόνι και ο πάγος για τους Εσκιμώους υπήρξε δομικό υλικό, ενώ εγώ π.χ. το βλέπω σαν παιχνίδι. Η πραγματικότητα του χιονιού ή του δέντρου όμως υφίσταται έτσι κι αλλιώς, άσχετα από το πως το βλέπουμε.
Ένα πρώτο συμπέρασμα λοιπόν από τη συζήτησή μας, με το οποίο όλοι λίγο ως πολύ συμφωνούμε, είναι ότι η αίσθηση της πραγματικότητας αλλάζει ισχυρά, αναλόγως του τρόπου αντίληψης του κάθε ανθρώπου, την οπτική του γωνία κλπ. Από την άλλη πλευρά εσύ, όπως πιστεύω και οι περισσότεροι, θεωρείς ότι υπάρχει αντικειμενική πραγματικότητα, ένα φυτό ή μια κουρτίνα, απλώς ο καθένας από εμάς τη βλέπει αλλιώς, επενδύει διαφορετική συναισθηματική, εννοιολογική και συμβολική φόρτιση σε κάθε αντικείμενο και συνεπώς εκείνο που αλλάζει είναι η υποκειμενική αντίληψη της συμπαγούς υλικής πραγματικότητας.
Εγώ από την άλλη έχω λόγους να πιστεύω ότι τα πράγματα είναι διαφορετικά, δηλαδή ότι η εικόνα του σύμπαντος, του χρόνου και του χώρου, όπως την αντιλαμβάνεται το σύνολο της ανθρωπότητας κι όχι ο καθένας χωριστά, είναι μια ψευδαίσθηση. Σε επόμενο ποστ μου θα καταθέσω κάποιες σκέψεις μου που με οδηγούν προς τέτοιες επικίνδυνες ατραπούς, οπότε ας μείνουμε για την ώρα στα συμπεράσματα που κατακτήσαμε με τη συζήτηση...
Αλίμονο αν δεν ήταν!
Ναι, η Πόλη των Πυραμίδων είναι άλλη μια αλληγορία ή σύμβολο, της οποίας η έννοια με απασχολεί και μου βάζει νοητικές τρικλοποδιές. Θ' ασχοληθούμε μ' αυτήν όταν ανοίξουμε την επόμενη κάρτα των Ταρώ, αυτήν της Λαγνείας.
Σημείωση: Το μήνυμα αυτό γράφτηκε 15 χρόνια πριν. Ο συντάκτης του πιθανόν να έχει αλλάξει απόψεις έκτοτε.
Great Chaos
Περιβόητο μέλος
η κολαση μας (ερημος) ειναι ο ιδιος ο εαυτος μας και η σωτηρια μας (οαση) παλι ο ιδιος ο εαυτος μας. ο ανθρωπος εκ καταβολης ζει πνευματικα και υλικα σε μια αεναη παλη με το κακο και το καλο , με την κολαση και τον παραδεισο , με την ερημο και την οαση.
Πράγμα που σημαίνει ότι ο άνθρωπος βρίσκεται σε μια αέναη πάλη με τον εαυτό του, εκ καταβολής. Συμφωνώ απόλυτα με αυτήν την άποψη και θα ήθελα να την υπογραμμίσω ώστε να μην περάσει απαρατήρητη. Αυτός είναι κι ένας απ' τους λόγους που θεωρώ ότι το σύμπαν μέσα στο οποίο ζει ο καθένας μας δεν είναι παρά μία παραίσθηση, παρά τις εύλογες αντιρρήσεις που εκφράζει παρακάτω η Ciby.
Δεν θα έλεγα ότι συμφωνώ με την άποψη ότι το Σύμπαν είναι μια παραίσθηση και μόνο. Τουλάχιστον το δικό μου φτωχό μυαλό δεν μπορεί να το συλλάβει έτσι. Για να είμαι ειλικρινής δεν έχω διαβάσει Άλιστερ Κρόουλυ και γι' αυτό δεν θέλω να εκφέρω άποψη πάνω στη θεωρία του, γιατί δεν ξέρω ούτε πως το στηρίζει ούτε πως ακριβώς το εννοεί.
Ο Κρόουλυ δεν το εξηγεί καθόλου αυτό το σημείο, παρά μόνο το εκφράζει ως αξίωμα. Πρέπει να διαβάσει κανείς πολλά από τα έργα του, ώστε να σχηματίσει μια ιδέα -και πάλι αμυδρή- για το τι θέλει να πει. Πάντως δεν είναι δική του πρωτοτυπία, πρόκειται για κοινό τόπο στο χώρο της φιλοσοφίας και δη της εσωτερικής. Μάλλον θα πρέπει να το δούμε ως ένα μυστήριο το οποίο ο καθένας από εμάς πρέπει να το διερευνήσει προσωπικά και να εξάγει τα δικά του συμπεράσματα.
Πάντως κι εγώ σε αυτά που ανέφερα στο προηγούμενο ποστ, την έρημο την έχω λάβει ως σύμβολο. Τώρα όσον αφορά στο μικροσύμπαν που ζει ο καθένας από εμάς, νομίζω πως σε ένα βαθμό ναι το ορίζουμε εμείς. Όχι απόλυτα βέβαια, αλλά σίγουρα επηρεάζεται από αυτά στα οποία εστιάζουμε.
Και για να μιλάμε πιο συγκεκριμένα, το πόσο ευχάριστη ή αν θέλετε εύκολη, θελκτική ή ότι άλλο είναι η καθημερινότητά μας, έχει να κάνει με το πως τη βλέπουμε αλλά και πόσο τη "βοηθάμε" εμείς οι ίδιοι. Εδώ μου έρχεται στο μυαλό το ποτήρι με το νερό μέχρι τη μέση, που άλλοι το βλέπουν μισογεμάτο και άλλοι μισοάδειο. Αν κάποιος θέλει βλέπει τη ζωή του μίζερα, τότε θα γίνει μίζερη, ενώ αντίθετα αν θέλει να βλέπει παντού κάτι αισιόδοξο, τότε και η ζωή του θα είναι πιο "εύπεπτη". Δυσκολίες και αναποδιές θα έχουμε όλοι, καταστάσεις από τις οποίες θα θέλουμε να βγούμε θα έχουμε όλοι. Αυτά είναι πράγματα που δεν τα ορίζουμε απόλυτα εμείς. Το αν τελικά θα καταφέρουμε να βγούμε και να φτάσουμε την πολυπόθητη όαση, αυτό νομίζω το ορίζουμε εμείς.
Πολύ σωστά, αυτό είναι μια πτυχή εκείνου που ήθελα να πω με το τελευταίο μου ποστ. Θα παρατηρήσω ωστόσο, σε συνέχεια αυτού που λες, ότι στις περισσότερες περιπτώσεις, όταν βλέπεις τα πράγματα με μίζερη, όπως το ορίζεις οπτική, με κάποιο μυστηριώδη τρόπο έλκεις επάνω σου συνεχώς τις κακές και ατυχείς καταστάσεις, οι οποίες έρχονται για να επιβεβαιώσουν στην ουσία την οπτική σου. Εάν πάλι βλέπεις τα πράγματα μ' αισιόδοξο τρόπο, αποκτάς μεγάλη "τύχη" και οι καταστάσεις αποβαίνουν παραδόξως θετικά, στη συνήθη περίπτωση.
Τώρα για το γεγονός ότι δεν τα ορίζεις εσύ απόλυτα τα πράγματα, μάλλον είναι αυτονόητο, αφού δεν είσαι εσύ ο δημιουργός του σύμπαντος, αλλά βρίσκεσαι σε διαρκή αλληλεπίδραση μαζί του, ωστόσο από προνομιακή θέση θα έλεγα.
Σχετικά δε με το που εστιάζουμε, αυτό για μένα είναι οι στόχοι των ανθρώπων. Θεωρώ ότι κανείς πρέπει πάντα να θέτει ένα στόχο και μόλις τον κατακτά να θέτει τον επόμενο. Το τι είναι αυτός ο στόχος, πόσο μεγαλεπίβολος ή όχι είναι, αυτό είναι θέμα ανθρώπου. Είναι όμως και αυτός που επηρεάζει την καθημερινότητα και το μικροσύμπαν μας. Δεν μπορώ να τα θεωρήσω παραίσθηση όλα αυτά. Παραίσθηση είναι για μένα κάτι που υπάρχει στο μυαλό ενός ανθρώπου, το "βλέπει" μόνο αυτός και δεν επηρεάζονται άλλοι από αυτό. Οι στόχοι που θέτουμε ή τα πράγματα στα οποία εστιάζουμε, δεν είναι κάτι που αφορά μόνο εμάς, επηρεάζουν και άλλους ανθρώπους.
Δεν θα πρέπει ωστόσο να ξεχνούμε ότι πολλοί φιλόσοφοι αποδέχονται πως η πραγματικότητα ορίζεται από τον παρατηρητή. Πράγματι, τα μάτια μας δεν είναι κάμερες, οι οποίες καταγράφουν με αντικειμενικό τρόπο την πραγματικότητα, αλλά η εικόνα που σχηματίζουμε για τον κόσμο γύρω μας είναι απλά μια προσομοίωση, ένα μοντέλο που δημιουργείται στο μυαλό μας, το οποίο περιλαμβάνει το κλάσμα εκείνο των άπειρων στοιχείων που αποτελούν τον κόσμο μας, το οποίο εμείς επιλέγουμε να προσέξουμε συνειδητά. Έτσι, από κάποια άποψη, σε κάθε περίπτωση αυτό που ορίζουμε ως πραγματικότητα υπάρχει μόνο στο μυαλό ενός ανθρώπου, το βλέπει μόνο αυτός. Από την άλλη πλευρά, η αλληλεπίδραση μεταξύ των ανθρώπων καθιστά βέβαιο ότι από κάθε μας παραίσθηση επηρεάζονται κατά τι και κάποιοι άλλοι άνθρωποι. Γνωρίζεις ίσως ότι η ψυχασθένειες είναι και μεταδοτικές, ότι εάν ζεις στο ίδιο περιβάλλον με κάποιο ψυχωτικό διαστρεβλώνεται σε μεγάλο βαθμό και η δική σου αντίληψη των πραγμάτων, μέχρι που τελικά μπορεί κι εσύ να τρελαθείς. Είναι αυτό που ονομάζεται "Δισχιδής Ψύχωση".
Η μόνη σχέση που μπορώ να βρω με την παραίσθηση, είναι η προσωπική οπτική του καθενός για τα πράγματα. Όχι όμως ότι δεν υπάρχει τίποτα, απλά ο καθένας το βλέπει διαφορετικά. Να εξηγήσω με ένα πολύ απτό παράδειγμα τι εννοώ: Ας πάρουμε έναν άνθρωπο, έναν σκύλο και ένα φυτό. Και ο άνθρωπος και ο σκύλος βλέπουν το φυτό. Αυτό είναι η πραγματικότητα. Ο άνθρωπος το βλέπει πράσινο και ο σκύλος το βλέπει γκρι. Αυτό είναι η οπτική του καθενός. Όπως και η χρησιμότητά του, που για εμάς μπορεί να είναι π.χ. καλοπιστική και για το σκύλο πρακτική (εάν το βλέπει ως "τουαλέτα" ). Η πραγματικότητα όμως είναι πως το φυτό υπάρχει άσχετα πως το βλέπουμε εμείς ή ο σκύλος.
Σωστό το παράδειγμά σου. Σκέψου όμως ότι μόνο ο άνθρωπος έχει την ικανότητα να αποδώσει πνευματικές και συμβολικές ιδιότητες στο φυτό το οποίο βλέπει, οι οποίες βρίσκονται πέρα από τη στενή χρηστική του υπόσταση. Για παράδειγμα, οι αρχαίοι θεώρησαν τα δένδρα "ιερά", τους απέδωσαν άυλες οντότητες οι οποίες κατοικούν εντός τους και τα συσχέτισαν άρρηκτα με ένα αρχέτυπο, εκείνο της στήλης που συνδέει τη Γη με τον Ουρανό. Έτσι, κατά την ιουδαιοχριστιανική παράδοση στον παράδεισο υπήρχαν το Δένδρο της Ζωής και το Δένδρο της Γνώσης, ενώ κατά τη σκανδιναυική παράδοση μια γιγάντια φλαμουριά στηρίζει στα κλαδιά της τη Γη. Ακόμη και ο Νεύτωνας απέδωσε συμβολικά την ιδέα που του ήρθε ξαφνικά για τη βαρύτητα, σ' ένα μήλο που έπεσε από μια μηλιά κάτω από την οποία καθόταν. Δεν είναι τυχαίο ότι η ίδια μηλιά ήταν συμβολικά το "Δένδρο της Γνώσης", συνεπώς εκείνος υπονόησε ότι η γνώση αυτή του ήρθε κατευθείαν από τον ουρανό. Πίστεψέ με, είναι πολύ μεγάλη η διαφορά μεταξύ εκείνου που κοιτώντας ένα δένδρο βλέπει απλά έναν φυτικό οργανισμό, κι εκείνου που βλέπει ένα αρχέτυπο ή κάτι το "ιερό".
Συνήθως όταν εγώ βλέπω την "όαση", έχω ήδη φτάσει σ'αυτήν. Είμαι σίγουρος. Δεν υπάρχει λογική σ'αυτό, αλλά είμαι ήδη μέσα στην όαση. Μπορεί να'ναι και παραίσθηση, μπορεί να'ναι και πραγματική όαση, αλλά εφόσον την βλέπω, είμαι σε μια λογική απόσταση απ'αυτήν, έχω στόχο, συνείδηση του στόχου και σιδερένια θέληση να φτάσω στην όαση και η έρημος δεν μ'απασχολεί πια. Ποιός όμως μπορεί να ξέρει αν η όαση είναι υπαρκτή ή αν δεν τη γέννησε το μυαλό μου μέσα στην απελπισία της ερήμου ; Και μετά την όαση τί ; Πάλι έρημος δεν είναι ; Είναι οι οάσεις στόχος ; Δεν νομίζω. ΄Ενα διάλειμα μόνο.
Όχι, έχεις δίκιο. Ο στόχος είναι κατά την παράδοση "Η Πόλη των Πυραμίδων", ό,τι κι αν σημαίνει αυτό...
Σημείωση: Το μήνυμα αυτό γράφτηκε 15 χρόνια πριν. Ο συντάκτης του πιθανόν να έχει αλλάξει απόψεις έκτοτε.
Great Chaos
Περιβόητο μέλος
Φυσικά, για να γίνει κατανοητό κάτι τέτοιο, είναι αναγκαίο να ξεχάσουμε την έρημο ως μια πραγματική οντότητα και να τη φανταστούμε ως ένα σύμβολο, που αναφέρεται σε καταστάσεις οι οποίες συμβαίνουν μέσα στην καθημερινή μας ζωή. Μήπως δηλαδή τελικά εμείς ορίζουμε μέσα στην καθημερινότητά μας, το ιδιαίτερο μικροπεριβάλλον μέσα στο οποίο ζούμε, εστιάζοντας απλά την προσοχή μας σ' αυτό;
Σημείωση: Το μήνυμα αυτό γράφτηκε 15 χρόνια πριν. Ο συντάκτης του πιθανόν να έχει αλλάξει απόψεις έκτοτε.
Great Chaos
Περιβόητο μέλος
"Έστω ότι κάποιος άνθρωπος βρίσκεται στην έρημο κι άξαφνα βλέπει μπροστά του μία όαση. Θέλει πραγματικά μέσα του να φτάσει στην όαση. Ο άνθρωπος αυτός πού ζει λοιπόν, στην έρημο ή στην όαση;".
Πολλοί ίσως σκεφτούν ότι η απάντηση σ' αυτό το ερώτημα είναι προφανής, ή χαμογελάσουν από τη φαινομενική του αφέλεια. Είναι όμως τούτο το ερώτημα πραγματικά αφελές; Είναι η απάντηση τόσο προφανής, όσο φαίνεται σε μια πρώτη ανάγνωση;
Προσωπικά θεωρώ ότι το συγκεκριμένο ερώτημα έχει βαθύτερες προεκτάσεις από όσο θα περίμενε κανείς. Ο άνθρωπος του παραδείγματός μας ξεχνά την έρημο που τον περιτριγυρίζει με απειλητικές διαθέσεις και οραματίζεται την όαση, σχεδιάζει το πώς θα φτάσει σ' αυτήν, συγκεντρώνει όλο του το είναι στον τελικό του προορισμό, ή με άλλα λόγια επικαλείται το Σκοπό, που είναι κατά το Δον Χουάν συμπαντική δύναμη.
Τελικά πώς ορίζεται το πού ζει κάποιος, σε μια δεδομένη στιγμή; Είναι εκεί που στέκεται το σώμα του, εκεί που πετάει ο λογισμός του ή εκεί που τον καλεί το Θέλημά του; Δεν θα πρέπει να παραβλέψουμε ότι το αρχέτυπο της Ερήμου σχετίζεται με την εσωτερική διδασκαλία και το Νόμο του Θελήματος. Μήπως τελικά η όαση δεν είναι παρά μια παραίσθηση, από αυτές που η Έρημος ξέρει να ορθώνει μπροστά στον Ταξιδευτή;
Θα ήθελα να διαβάσω τη γνώμη σας πάνω σ' αυτήν την ενδιαφέρουσα σκέψη...
Σημείωση: Το μήνυμα αυτό γράφτηκε 15 χρόνια πριν. Ο συντάκτης του πιθανόν να έχει αλλάξει απόψεις έκτοτε.
-
Το forum μας χρησιμοποιεί cookies για να βελτιστοποιήσει την εμπειρία σας.
Συνεχίζοντας την περιήγησή σας, συναινείτε στη χρήση cookies στον περιηγητή σας.