Αρχική Forum
Νέα Δημοσίευση
Προσωπικές Συζητήσεις
Πολυμέσα - Gallery
Chat
Συνδεδεμένοι Χρήστες
Λίστα Αποκλεισμένων
Υπεύθυνοι του Forum
Chat and Fun
iSchool
Guest 896561
Επισκέπτης
αυτή τη στιγμή δεν είναι συνδεδεμέν. Δεν έχει γράψει κανένα μήνυμα.
24-04-22
19:34
Ξεκινάω ένα θέμα που θα μου πάρει πολλές δημοσιεύσεις και αρκετό χρόνο, γι' αυτό θα παρακαλούσα να είμαστε on topic και να μην τρολάρουμε εδώ. Όπως αναφέρθηκα και στον τίτλο, θα ασχοληθώ με τις προσωπικότητες των ανθρώπων σύμφωνα με την ψυχαναλυτική θεωρία. Η κύρια πηγή μου είναι το βιβλίο «Ψυχαναλυτική Διάγνωση» της τεράστιας Nancy MacWilliams, βιβλίο προορισμένο για φοιτητές ψυχολογίας και κοινωνικής εργασίας (κοινωνικούς λειτουργούς, δηλαδή), αλλά είναι τόσο απλά γραμμένο, που το συστήνω ανεπιφύλακτα για όποιον θέλει να μάθει τα βασικά περί ψυχανάλυσης.
Σύμφωνα με την ψυχανάλυση, λοιπόν, οι άνθρωποι διακρίνονται -πολύ χονδρικά- στις εξής προσωπικότητες: Ψυχοπαθητική (αντικοινωνική), ναρκισσιστική, σχιζοειδής, παρανοϊκή, καταθλιπτική και μανιακή, μαζοχιστική, ιδεοληπτική και ψυχαναγκαστική, υστερική (δραματική) και σχιζοειδής προσωπικότητα. Σύμφωνα με τη θεωρία, όλοι ανήκουμε σε μία από αυτές -μπορεί να έχουμε στοιχεία και από άλλες, βέβαια- και το αν πάσχουμε ή όχι από τη συγκεκριμένη διαταραχή καθορίζεται από το αν βρισκόμαστε στο λειτουργικό ή δυσλειτουργικό άκρο της προσωπικότητας. Οπότε, για να είναι ξεκάθαρο, μιλάμε για είδη προσωπικότητας και όχι διαταραχές.
Αφού έγινε μία απαραίτητη εισαγωγή, θα πω ότι το πρώτο είδος προσωπικότητας με το οποίο θα ασχοληθώ είναι η ιδεοληπτική/ψυχαναγκαστική προσωπικότητα, μιας και είναι της μόδας να λέμε «αχ, δεν μπορώ, το κάνω ψυχαναγκαστικά αυτό» και άλλα τέτοια παρόμοια και σε πολλούς όντως συμβαίνουν ιδεοληψίες και ψυχαναγκασμοί, χωρίς να σημαίνει ότι είμαστε ιδεοληπτικοί ή ψυχαναγκαστικοί απαραίτητα. Τα παρακάτω αποτελούν αυτούσιες παραθέσεις του βιβλίου που σας ανέφερα και είναι σε πλάγια γραφή. Όσα σημεία έχω κανονική γραφή αποτελούν δικές μου σημειώσεις
«Όταν η σκέψη και η δράση αποτελούν την κινητήρια δύναμη ενός ατόμου σε βάρος των συναισθημάτων, των αισθήσεων, της διαίσθησης, της ονειροπόλησης, της δημιουργικής καλλιτεχνίας και άλλων καταστάσεων που δεν διέπονται από ορθολογισμό, συμπεραίνουμε ότι υπάρχει μια ιδεοψυχαναγκαστική δομή προσωπικότητας.»
«Ο Pierre jannet περιέγραψε αυτά τα άτομα (τους ιδεοψυχαναγκαστικούς) ως άκαμπτα, ανελαστικά, χωρίς προσαρμοστικότητα, υπερβολικά ευσυνείδητα, λάτρεις της τάξης και της πειθαρχίας και με μεγάλη επιμονή ακόμη και μπροστά σε υπέρμετρα εμπόδια. Σε γενικές γραμμές, είναι άτομα αξιόπιστα και έμπιστα και έχουν υψηλά κριτήρια και ηθικές αξίες. Διακρίνονται από πρακτικό πνεύμα, σαφήνεια και σχολαστικότητα στις ηθικές τους αξιώσεις. Υπό ψυχοπιεστικές συνθήκες ή ακραίες απαιτήσεις αυτά τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας δημιουργούν συμπτώματα τα οποία στη συνέχεια επαναλαμβάνονται τελετουργικά»
Ο Φρόιντ θεωρούσε βασικά χαρακτηριστικά των ιδεοψυχαναγκαστικών την τάση καθαριότητας, το πείσμα, τη σχολαστικότητα στα ζητήματα χρονικής ακρίβειας και τις τάσεις απόκρυψης.
Εν γένει τα άτομα με αυτή τη δομή προσωπικότητας ντρέπονται και αποφεύγουν να έρθουν σε επαφή με τα συναισθήματά τους.
«Οι λέξεις χρησιμοποιούνται για να κρύψουν τα συναισθήματα και όχι για να τα εκφράσουν. Κάθε θεραπευτής μπορεί να θυμηθεί περιπτώσεις στις οποίες ρώτησε έναν ιδεοληπτικό ασθενή πώς ένιωσε για κάτι και έλαβε ως απάντηση τι σκεφτόταν.»
Από τον παραπάνω κανόνα εξαιρούνται τα συναισθήματα της ντροπής και του θυμού.
«Ένα ιδεοληπτικό άτομο δέχεται το θυμό του, εάν του φαίνεται λογικός και δικαιολογημένος. Έτσι, η αγανάκτηση που θεωρεί δικαιολογημένη γίνεται ανεκτή ή ακόμη και αντικείμενο θαυμασμού. Ο εκνευρισμός του όμως, επειδή δεν έλαβε κάτι που επιθυμούσε, δεν θεωρείται ανεκτός.»
«Η ντροπή είναι το δεύτερο συναίσθημα που εξαιρείται από το γενικό κανόνα σχετικά με την απόκρυψη των συναισθημάτων. Αυτό συμβαίνει γιατί τα άτομα αυτά έχουν υψηλές προσδοκίες από τον εαυτό τους, τις οποίες προβάλλουν στο θεραπευτή· στη συνέχεια, αισθάνονται αμήχανα όταν συνειδητοποιούν ότι αδυνατούν να ανταποκριθούν στα κριτήρια που οι ίδιοι έθεσαν για κατάλληλες σκέψεις και πράξεις.»
«Τα ιδεοληπτικό άτομα δίνουν υπέρμετρη αξία στο γνωστικό παράγοντα και στη διάνοια. Έχουν την τάση να υποτιμούν τα συναισθήματά τους, διότι σχετίζονται με την παιδικότητα, την αδυναμία, την απώλεια του ελέγχου, την αποδιοργάνωση και τη χυδαιότητα.»
«Στα πλαίσια μιας θεραπείας αλλά και σε άλλες περιπτώσεις, όταν περιγράφουν συναισθήματα είναι πιθανό να χρησιμοποιήσουν φράσεις σε δεύτερο πρόσωπο. Για παράδειγμα, στην ερώτηση: «Πώς αισθανθήκατε όταν έγινε ο σεισμός;» μπορεί να απαντήσουν: ''Να, αισθάνεσαι κάπως ανίσχυρος''.»
Ας φύγουμε από τα συναισθήματα και ας πάμε στις άμυνες που χρησιμοποιούν τα ιδεοψυχαναγκαστικά άτομα. Είναι σημαντικό να πούμε εδώ ότι η άμυνα είναι μία πολύ παρεξηγημένη έννοια. Υπάρχουν οι λειτουργικές άμυνες (πχ εκλογίκευση, απώθηση) και υπάρχουν και οι δυσλειτουργικές (πχ προβολή). Οι άμυνες διακρίνονται, επίσης, σε πρωτογενείς και δευτερογενείς. Οι πρώτες συνήθως είναι δυσπροσαρμοστικές/ δυσλειτουργικές και οι δεύτερες προσαρμοστικές/λειτουργικές, αλλά αυτό δεν είναι καθόλου απόλυτο. Κύριο χαρακτηριστικό των αμυνών είναι ότι λειτουργούν -ως επί το πλείστον- ασυνείδητα. Κατά κύριο λόγο, οι ιδεοψυχαναγκαστικοί χρησιμοποιούν την ακύρωση, μία δευτερογενή άμυνα.
«Η ακύρωση είναι ο καθοριστικός αμυντικός μηχανισμός που χαρακτηρίζει τα συμπτώματα και τη δομή της ιδεοψυχαναγκαστικής προσωπικότητας. Τα ψυχαναγκαστικά άτομα επιστρατεύουν την ακύρωση με πράξεις που έχουν το ασυνείδητο νόημα της επανόρθωσης ή/και της μαγικής προστασίας. Οι επιβλαβείς ψυχαναγκαστικές συμπεριφορές, όπως η υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ ή τροφής, η λήψη φαρμάκων, η χαρτοπαιξία, η κλοπή καταστημάτων και η υπερβολική σεξουαλικότητα, χαρακτηρίζουν περισσότερο τα ψυχαναγκαστικά άτομα μεταιχμιακού και ψυχωτικού επιπέδου, παρόλο που δεν είναι άγνωστες και στα άτομα νευρωτικού επιπέδου. Η ψυχαναγκαστικότητα διαφοροποιείται από την παρόρμηση ως προς το ότι μια ενέργεια επαναλαμβάνεται ακατάπαυστα με έναν τυποποιημένο και μερικές φορές κλιμακούμενο τρόπο.»
«Οι ψυχαναγκαστικές ενέργειες μπορεί να είναι επιζήμιες ή ωφέλιμες. Αυτό που τις κάνει ψυχαναγκαστικές δεν είναι η καταστροφικότητά τους, αλλά η ενορμητική τους φύση.»
«Οι ψυχαναγκαστικές ενέργειες έχουν το ασυνείδητο νόημα της ακύρωσης ενός εγκλήματος. Το αλλεπάλληλο πλύσιμο των χεριών από τη λαίδη Macbeth συνιστά ένα πασίγνωστο λογοτεχνικό παράδειγμα αυτής της δυναμικής.»
«η πλειοψηφία των ατόμων που καθαρίζουν ψυχαναγκαστικά το πιάτο τους αισθάνονταν ενοχές όταν ήταν παιδιά, επειδή άφηναν το φαγητό τους τη στιγμή που στον υπόλοιπο κόσμο υπήρχε τόση εξαθλίωση.»
«Εάν πιστεύω ότι οι φαντασιώσεις μου και οι επιθυμίες μου είναι επικίνδυνες, ότι είναι ισοδύναμες με πανίσχυρες πράξεις, θα προσπαθήσω να τις συγκροτήσω με μια αντίθετη δύναμη που είναι εξίσου ισχυρή. Στις προ-λογικές γνωστικές διεργασίες (πρωτογενής διεργασία της σκέψης) ο εαυτός του ατόμου αποτελεί το επίκεντρο του κόσμου και ό,τι συμβαίνει σε αυτό θεωρείται το αποτέλεσμα της δραστηριότητάς του και όχι της τύχης....
...Ένας παίχτης του μπέιζμπολ που εκτελεί μια τελετουργία πριν από κάθε αγώνα, ένας ιερέας που αισθάνεται άγχος εάν ξεχάσει κάποιον και δεν τον συμπεριλάβει στην προσευχή, μια έγκυος που φτιάχνει και ξαναφτιάχνει τη βαλίτσα της για το μαιευτήριο, όλοι αυτοί πιστεύουν ότι μπορούν να ελέγξουν αυτό που είναι ανεξέλεγκτο, εάν καταφέρουν να κάνουν το σωστό πράγμα.»
«Ένας άνδρας που επιμένει πεισματικά να οδηγήσει, ακόμη και όταν είναι εξουθενωμένος, φανερώνει την πεποίθηση ότι η αποτροπή ενός ατυχήματος εξαρτάται κυρίως από το εάν έχει ο ίδιος τον έλεγχο του αυτοκινήτου και όχι από το συνδυασμό της καλής οδήγησης και λίγης καλής τύχης. Επιμένοντας, ωστόσο, να έχει τόσο έλεγχο ουσιαστικά δεν έχει κανέναν έλεγχο.»
Όσον αφορά στο πως μεγάλωσαν τα άτομα με ιδεοψυχαναγκαστική δομή της προσωπικότητας, έχουμε δύο τινά:
α) «Οι γονείς και όσοι έχουν αναλάβει τη φροντίδα των παιδιών που αναπτύσσουν ιδεοψυχαναγκαστική οργάνωση έχουν τη φήμη ότι θέτουν υψηλά κριτήρια για τη συμπεριφορά τους και αναμένουν τη συμμόρφωση των παιδιών τους από την πρώιμη ακόμη ηλικία. Έχουν την τάση να είναι αυστηροί και συνεπείς τόσο στην ανταμοιβή της καλής συμπεριφοράς όσο και στην τιμωρία της κακής.»
β) «Μερικά άτομα αισθάνονται τόσο στερημένα από σαφή οικογενειακά σημεία αναφοράς, τόσο αφημένα στην τύχη τους και παραμελημένα από τους ενηλίκους γύρω τους, ώστε για να παρακινήσουν τον εαυτό τους να μεγαλώσει θέτουν εξιδανικευμένα και αυστηρά κριτήρια για τη συμπεριφορά και τα συναισθήματά τους, τα οποία αντλούν από το ευρύτερο πολιτισμικό πλαίσιο στο οποίο ζουν. Επειδή ακριβώς αυτά τα κριτήρια είναι θεωρητικά και δεν προβάλλονται με τη μορφή ενός ζωντανού προτύπου από το στενό κοινωνικό περίγυρο, τείνουν να είναι πολύ αυστηρά και δεν λαμβάνουν υπόψη τους τις ανθρώπινες ανάγκες.»
Και κάποια γενικά:
«Τα ιδεοληπτικά και ψυχαναγκαστικά άτομα ενδιαφέρονται πάρα πολύ για ζητήματα ελέγχου και ηθικής ορθότητας. Για την ακρίβεια, έχουν την τάση να ορίζουν την ηθική ορθότητα με βάση τον έλεγχο. Αυτό σημαίνει ότι εξισώνουν την ορθή συμπεριφορά με τη συγκράτηση τμημάτων του εαυτού τους που σχετίζονται με την επιθετικότητα, τη σεξουαλική επιθυμία και τις συναισθηματικές ανάγκες, θέτοντάς τα υπό αυστηρό έλεγχο. Έχουν την τάση να είναι άτομα βαθιά θρησκευόμενα και άξια εμπιστοσύνης, τα οποία εργάζονται σκληρά και ασκούν αυτοκριτική. Η αυτοεκτίμησή τους προέρχεται από την εκπλήρωση των απαιτήσεων των γονεϊκών προσώπων που έχουν εσωτερικεύσει· πρόκειται για απαιτήσεις οι οποίες θέτουν υψηλά κριτήρια τόσο για τη συμπεριφορά όσο και, ορισμένες φορές, για τη σκέψη. Ανησυχούν πολύ, ειδικά σε περιπτώσεις που καλούνται να κάνουν μια επιλογή, και μπορούν εύκολα να παραλύσουν ψυχολογικά όταν αυτή η επιλογή έχει σοβαρές συνέπειες. Αυτή η παράλυση είναι ένα ιδιαίτερα αρνητικό αποτέλεσμα της απροθυμίας των ιδεοληπτικών ατόμων να προχωρήσουν σε μια επιλογή που μπορεί να είναι ακατάλληλη.»
«Η απώλεια της εργασίας αποτελεί πλήγμα για τον καθένα από εμάς, αλλά για ένα ψυχαναγκαστικό άτομο η ίδια κατάσταση έχει καταστρεπτικές συνέπειες, επειδή η εργασία είναι η πρωταρχική πηγή της αυτοεκτίμησής του.»
«Τα ιδεοληπτικά και ψυχαναγκαστικά άτομα φοβούνται τα εχθρικά τους συναισθήματα και υποφέρουν από υπερβολική αυτοκριτική τόσο για την πραγματική όσο και για τη νοερή επιθετικότητα.»
«Συνοψίζοντας, τα ιδεοψυχαναγκαστικό άτομα διακρίνονται για την υπέρμετρη έμφαση σε ασήμαντες λεπτομέρειες και, επομένως, για έλλειψη της ικανότητας να αντιληφθούν τη συνολική κατάσταση. Μοιάζει σαν τα άτομα με ιδεοληπτική ψυχολογία να ακούνε τους στίχους ενός τραγουδιού αλλά όχι τη μουσική. Σε μια προσπάθεια να παρακάμψουν τη συνολική σημασία μιας απόφασης ή αντίληψης, η εκτίμηση των οποίων μπορεί να προκαλέσει ενοχή, καθηλώνονται σε συγκεκριμένες λεπτομέρειες ή συνέπειες.»
Βιβλιογραφία:
Nancy MacWilliams (2000) Ψυχαναλυτική διάγνωση. Επιμέλεια Τόνια Αναγνωστοπούλου, Σοφία Τριλιβά. Αθήνα: Ελληνικά γράμματα
Υ.Γ.: Αυτά και μόλις μπορέσω θα το συνεχίζω.
Σύμφωνα με την ψυχανάλυση, λοιπόν, οι άνθρωποι διακρίνονται -πολύ χονδρικά- στις εξής προσωπικότητες: Ψυχοπαθητική (αντικοινωνική), ναρκισσιστική, σχιζοειδής, παρανοϊκή, καταθλιπτική και μανιακή, μαζοχιστική, ιδεοληπτική και ψυχαναγκαστική, υστερική (δραματική) και σχιζοειδής προσωπικότητα. Σύμφωνα με τη θεωρία, όλοι ανήκουμε σε μία από αυτές -μπορεί να έχουμε στοιχεία και από άλλες, βέβαια- και το αν πάσχουμε ή όχι από τη συγκεκριμένη διαταραχή καθορίζεται από το αν βρισκόμαστε στο λειτουργικό ή δυσλειτουργικό άκρο της προσωπικότητας. Οπότε, για να είναι ξεκάθαρο, μιλάμε για είδη προσωπικότητας και όχι διαταραχές.
Αφού έγινε μία απαραίτητη εισαγωγή, θα πω ότι το πρώτο είδος προσωπικότητας με το οποίο θα ασχοληθώ είναι η ιδεοληπτική/ψυχαναγκαστική προσωπικότητα, μιας και είναι της μόδας να λέμε «αχ, δεν μπορώ, το κάνω ψυχαναγκαστικά αυτό» και άλλα τέτοια παρόμοια και σε πολλούς όντως συμβαίνουν ιδεοληψίες και ψυχαναγκασμοί, χωρίς να σημαίνει ότι είμαστε ιδεοληπτικοί ή ψυχαναγκαστικοί απαραίτητα. Τα παρακάτω αποτελούν αυτούσιες παραθέσεις του βιβλίου που σας ανέφερα και είναι σε πλάγια γραφή. Όσα σημεία έχω κανονική γραφή αποτελούν δικές μου σημειώσεις
«Όταν η σκέψη και η δράση αποτελούν την κινητήρια δύναμη ενός ατόμου σε βάρος των συναισθημάτων, των αισθήσεων, της διαίσθησης, της ονειροπόλησης, της δημιουργικής καλλιτεχνίας και άλλων καταστάσεων που δεν διέπονται από ορθολογισμό, συμπεραίνουμε ότι υπάρχει μια ιδεοψυχαναγκαστική δομή προσωπικότητας.»
«Ο Pierre jannet περιέγραψε αυτά τα άτομα (τους ιδεοψυχαναγκαστικούς) ως άκαμπτα, ανελαστικά, χωρίς προσαρμοστικότητα, υπερβολικά ευσυνείδητα, λάτρεις της τάξης και της πειθαρχίας και με μεγάλη επιμονή ακόμη και μπροστά σε υπέρμετρα εμπόδια. Σε γενικές γραμμές, είναι άτομα αξιόπιστα και έμπιστα και έχουν υψηλά κριτήρια και ηθικές αξίες. Διακρίνονται από πρακτικό πνεύμα, σαφήνεια και σχολαστικότητα στις ηθικές τους αξιώσεις. Υπό ψυχοπιεστικές συνθήκες ή ακραίες απαιτήσεις αυτά τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας δημιουργούν συμπτώματα τα οποία στη συνέχεια επαναλαμβάνονται τελετουργικά»
Ο Φρόιντ θεωρούσε βασικά χαρακτηριστικά των ιδεοψυχαναγκαστικών την τάση καθαριότητας, το πείσμα, τη σχολαστικότητα στα ζητήματα χρονικής ακρίβειας και τις τάσεις απόκρυψης.
Εν γένει τα άτομα με αυτή τη δομή προσωπικότητας ντρέπονται και αποφεύγουν να έρθουν σε επαφή με τα συναισθήματά τους.
«Οι λέξεις χρησιμοποιούνται για να κρύψουν τα συναισθήματα και όχι για να τα εκφράσουν. Κάθε θεραπευτής μπορεί να θυμηθεί περιπτώσεις στις οποίες ρώτησε έναν ιδεοληπτικό ασθενή πώς ένιωσε για κάτι και έλαβε ως απάντηση τι σκεφτόταν.»
Από τον παραπάνω κανόνα εξαιρούνται τα συναισθήματα της ντροπής και του θυμού.
«Ένα ιδεοληπτικό άτομο δέχεται το θυμό του, εάν του φαίνεται λογικός και δικαιολογημένος. Έτσι, η αγανάκτηση που θεωρεί δικαιολογημένη γίνεται ανεκτή ή ακόμη και αντικείμενο θαυμασμού. Ο εκνευρισμός του όμως, επειδή δεν έλαβε κάτι που επιθυμούσε, δεν θεωρείται ανεκτός.»
«Η ντροπή είναι το δεύτερο συναίσθημα που εξαιρείται από το γενικό κανόνα σχετικά με την απόκρυψη των συναισθημάτων. Αυτό συμβαίνει γιατί τα άτομα αυτά έχουν υψηλές προσδοκίες από τον εαυτό τους, τις οποίες προβάλλουν στο θεραπευτή· στη συνέχεια, αισθάνονται αμήχανα όταν συνειδητοποιούν ότι αδυνατούν να ανταποκριθούν στα κριτήρια που οι ίδιοι έθεσαν για κατάλληλες σκέψεις και πράξεις.»
«Τα ιδεοληπτικό άτομα δίνουν υπέρμετρη αξία στο γνωστικό παράγοντα και στη διάνοια. Έχουν την τάση να υποτιμούν τα συναισθήματά τους, διότι σχετίζονται με την παιδικότητα, την αδυναμία, την απώλεια του ελέγχου, την αποδιοργάνωση και τη χυδαιότητα.»
«Στα πλαίσια μιας θεραπείας αλλά και σε άλλες περιπτώσεις, όταν περιγράφουν συναισθήματα είναι πιθανό να χρησιμοποιήσουν φράσεις σε δεύτερο πρόσωπο. Για παράδειγμα, στην ερώτηση: «Πώς αισθανθήκατε όταν έγινε ο σεισμός;» μπορεί να απαντήσουν: ''Να, αισθάνεσαι κάπως ανίσχυρος''.»
Ας φύγουμε από τα συναισθήματα και ας πάμε στις άμυνες που χρησιμοποιούν τα ιδεοψυχαναγκαστικά άτομα. Είναι σημαντικό να πούμε εδώ ότι η άμυνα είναι μία πολύ παρεξηγημένη έννοια. Υπάρχουν οι λειτουργικές άμυνες (πχ εκλογίκευση, απώθηση) και υπάρχουν και οι δυσλειτουργικές (πχ προβολή). Οι άμυνες διακρίνονται, επίσης, σε πρωτογενείς και δευτερογενείς. Οι πρώτες συνήθως είναι δυσπροσαρμοστικές/ δυσλειτουργικές και οι δεύτερες προσαρμοστικές/λειτουργικές, αλλά αυτό δεν είναι καθόλου απόλυτο. Κύριο χαρακτηριστικό των αμυνών είναι ότι λειτουργούν -ως επί το πλείστον- ασυνείδητα. Κατά κύριο λόγο, οι ιδεοψυχαναγκαστικοί χρησιμοποιούν την ακύρωση, μία δευτερογενή άμυνα.
«Η ακύρωση είναι ο καθοριστικός αμυντικός μηχανισμός που χαρακτηρίζει τα συμπτώματα και τη δομή της ιδεοψυχαναγκαστικής προσωπικότητας. Τα ψυχαναγκαστικά άτομα επιστρατεύουν την ακύρωση με πράξεις που έχουν το ασυνείδητο νόημα της επανόρθωσης ή/και της μαγικής προστασίας. Οι επιβλαβείς ψυχαναγκαστικές συμπεριφορές, όπως η υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ ή τροφής, η λήψη φαρμάκων, η χαρτοπαιξία, η κλοπή καταστημάτων και η υπερβολική σεξουαλικότητα, χαρακτηρίζουν περισσότερο τα ψυχαναγκαστικά άτομα μεταιχμιακού και ψυχωτικού επιπέδου, παρόλο που δεν είναι άγνωστες και στα άτομα νευρωτικού επιπέδου. Η ψυχαναγκαστικότητα διαφοροποιείται από την παρόρμηση ως προς το ότι μια ενέργεια επαναλαμβάνεται ακατάπαυστα με έναν τυποποιημένο και μερικές φορές κλιμακούμενο τρόπο.»
«Οι ψυχαναγκαστικές ενέργειες μπορεί να είναι επιζήμιες ή ωφέλιμες. Αυτό που τις κάνει ψυχαναγκαστικές δεν είναι η καταστροφικότητά τους, αλλά η ενορμητική τους φύση.»
«Οι ψυχαναγκαστικές ενέργειες έχουν το ασυνείδητο νόημα της ακύρωσης ενός εγκλήματος. Το αλλεπάλληλο πλύσιμο των χεριών από τη λαίδη Macbeth συνιστά ένα πασίγνωστο λογοτεχνικό παράδειγμα αυτής της δυναμικής.»
«η πλειοψηφία των ατόμων που καθαρίζουν ψυχαναγκαστικά το πιάτο τους αισθάνονταν ενοχές όταν ήταν παιδιά, επειδή άφηναν το φαγητό τους τη στιγμή που στον υπόλοιπο κόσμο υπήρχε τόση εξαθλίωση.»
«Εάν πιστεύω ότι οι φαντασιώσεις μου και οι επιθυμίες μου είναι επικίνδυνες, ότι είναι ισοδύναμες με πανίσχυρες πράξεις, θα προσπαθήσω να τις συγκροτήσω με μια αντίθετη δύναμη που είναι εξίσου ισχυρή. Στις προ-λογικές γνωστικές διεργασίες (πρωτογενής διεργασία της σκέψης) ο εαυτός του ατόμου αποτελεί το επίκεντρο του κόσμου και ό,τι συμβαίνει σε αυτό θεωρείται το αποτέλεσμα της δραστηριότητάς του και όχι της τύχης....
...Ένας παίχτης του μπέιζμπολ που εκτελεί μια τελετουργία πριν από κάθε αγώνα, ένας ιερέας που αισθάνεται άγχος εάν ξεχάσει κάποιον και δεν τον συμπεριλάβει στην προσευχή, μια έγκυος που φτιάχνει και ξαναφτιάχνει τη βαλίτσα της για το μαιευτήριο, όλοι αυτοί πιστεύουν ότι μπορούν να ελέγξουν αυτό που είναι ανεξέλεγκτο, εάν καταφέρουν να κάνουν το σωστό πράγμα.»
«Ένας άνδρας που επιμένει πεισματικά να οδηγήσει, ακόμη και όταν είναι εξουθενωμένος, φανερώνει την πεποίθηση ότι η αποτροπή ενός ατυχήματος εξαρτάται κυρίως από το εάν έχει ο ίδιος τον έλεγχο του αυτοκινήτου και όχι από το συνδυασμό της καλής οδήγησης και λίγης καλής τύχης. Επιμένοντας, ωστόσο, να έχει τόσο έλεγχο ουσιαστικά δεν έχει κανέναν έλεγχο.»
Όσον αφορά στο πως μεγάλωσαν τα άτομα με ιδεοψυχαναγκαστική δομή της προσωπικότητας, έχουμε δύο τινά:
α) «Οι γονείς και όσοι έχουν αναλάβει τη φροντίδα των παιδιών που αναπτύσσουν ιδεοψυχαναγκαστική οργάνωση έχουν τη φήμη ότι θέτουν υψηλά κριτήρια για τη συμπεριφορά τους και αναμένουν τη συμμόρφωση των παιδιών τους από την πρώιμη ακόμη ηλικία. Έχουν την τάση να είναι αυστηροί και συνεπείς τόσο στην ανταμοιβή της καλής συμπεριφοράς όσο και στην τιμωρία της κακής.»
β) «Μερικά άτομα αισθάνονται τόσο στερημένα από σαφή οικογενειακά σημεία αναφοράς, τόσο αφημένα στην τύχη τους και παραμελημένα από τους ενηλίκους γύρω τους, ώστε για να παρακινήσουν τον εαυτό τους να μεγαλώσει θέτουν εξιδανικευμένα και αυστηρά κριτήρια για τη συμπεριφορά και τα συναισθήματά τους, τα οποία αντλούν από το ευρύτερο πολιτισμικό πλαίσιο στο οποίο ζουν. Επειδή ακριβώς αυτά τα κριτήρια είναι θεωρητικά και δεν προβάλλονται με τη μορφή ενός ζωντανού προτύπου από το στενό κοινωνικό περίγυρο, τείνουν να είναι πολύ αυστηρά και δεν λαμβάνουν υπόψη τους τις ανθρώπινες ανάγκες.»
Και κάποια γενικά:
«Τα ιδεοληπτικά και ψυχαναγκαστικά άτομα ενδιαφέρονται πάρα πολύ για ζητήματα ελέγχου και ηθικής ορθότητας. Για την ακρίβεια, έχουν την τάση να ορίζουν την ηθική ορθότητα με βάση τον έλεγχο. Αυτό σημαίνει ότι εξισώνουν την ορθή συμπεριφορά με τη συγκράτηση τμημάτων του εαυτού τους που σχετίζονται με την επιθετικότητα, τη σεξουαλική επιθυμία και τις συναισθηματικές ανάγκες, θέτοντάς τα υπό αυστηρό έλεγχο. Έχουν την τάση να είναι άτομα βαθιά θρησκευόμενα και άξια εμπιστοσύνης, τα οποία εργάζονται σκληρά και ασκούν αυτοκριτική. Η αυτοεκτίμησή τους προέρχεται από την εκπλήρωση των απαιτήσεων των γονεϊκών προσώπων που έχουν εσωτερικεύσει· πρόκειται για απαιτήσεις οι οποίες θέτουν υψηλά κριτήρια τόσο για τη συμπεριφορά όσο και, ορισμένες φορές, για τη σκέψη. Ανησυχούν πολύ, ειδικά σε περιπτώσεις που καλούνται να κάνουν μια επιλογή, και μπορούν εύκολα να παραλύσουν ψυχολογικά όταν αυτή η επιλογή έχει σοβαρές συνέπειες. Αυτή η παράλυση είναι ένα ιδιαίτερα αρνητικό αποτέλεσμα της απροθυμίας των ιδεοληπτικών ατόμων να προχωρήσουν σε μια επιλογή που μπορεί να είναι ακατάλληλη.»
«Η απώλεια της εργασίας αποτελεί πλήγμα για τον καθένα από εμάς, αλλά για ένα ψυχαναγκαστικό άτομο η ίδια κατάσταση έχει καταστρεπτικές συνέπειες, επειδή η εργασία είναι η πρωταρχική πηγή της αυτοεκτίμησής του.»
«Τα ιδεοληπτικά και ψυχαναγκαστικά άτομα φοβούνται τα εχθρικά τους συναισθήματα και υποφέρουν από υπερβολική αυτοκριτική τόσο για την πραγματική όσο και για τη νοερή επιθετικότητα.»
«Συνοψίζοντας, τα ιδεοψυχαναγκαστικό άτομα διακρίνονται για την υπέρμετρη έμφαση σε ασήμαντες λεπτομέρειες και, επομένως, για έλλειψη της ικανότητας να αντιληφθούν τη συνολική κατάσταση. Μοιάζει σαν τα άτομα με ιδεοληπτική ψυχολογία να ακούνε τους στίχους ενός τραγουδιού αλλά όχι τη μουσική. Σε μια προσπάθεια να παρακάμψουν τη συνολική σημασία μιας απόφασης ή αντίληψης, η εκτίμηση των οποίων μπορεί να προκαλέσει ενοχή, καθηλώνονται σε συγκεκριμένες λεπτομέρειες ή συνέπειες.»
Βιβλιογραφία:
Nancy MacWilliams (2000) Ψυχαναλυτική διάγνωση. Επιμέλεια Τόνια Αναγνωστοπούλου, Σοφία Τριλιβά. Αθήνα: Ελληνικά γράμματα
Υ.Γ.: Αυτά και μόλις μπορέσω θα το συνεχίζω.
Nick890
Επιφανές μέλος
Ο Nick890 αυτή τη στιγμή δεν είναι συνδεδεμένος. Είναι 25 ετών και μας γράφει απο Ασία. Έχει γράψει 9,844 μηνύματα.
24-04-22
19:59
Δεν θα περνουσε ποτε απ το μυαλο μου αυτα ως απαντηση στην ερωτηση Τι προσωπικοτητα εχεις;
Πως γινεται να ειναι υγιες τετοιες προσωπικοτητες , ας πουμε αν καποιος ειναι ναρκισσος ,πως καταλαβαινεις οτι ειναι ΄΄φυσιολογικος΄΄? (φυσιολογικος αναλογα της κοινωνικης νορμας μιας και η κοινωνια καθοριζει τι ειναι φυσιολογικο και τι οχι )
Joji
Διακεκριμένο μέλος
Η Τζότζι αυτή τη στιγμή δεν είναι συνδεδεμένη. Είναι 20 ετών και επαγγέλεται Μοντέλο. Έχει γράψει 6,588 μηνύματα.
24-04-22
20:03
Αυτό είναι απαραίτητο να μας το πει κάποιος ψυχολόγος/ψυχίατρος ή μπορούμε να πούμε και μόνοι για τον εαυτό μας «Εγώ έχω αυτή τη προσωπικότητα» ας πούμε;
Guest 896561
Επισκέπτης
αυτή τη στιγμή δεν είναι συνδεδεμέν. Δεν έχει γράψει κανένα μήνυμα.
24-04-22
20:04
Όπως διευκρίνισα, αυτές είναι απλά κατηγοριοποιήσεις της ψυχανάλυσης, δεν σημαίνει ότι είναι έτσι. Λέει στην ουσία ότι όλοι μας ανήκουμε σε μία από αυτές και οι περισσότεροι είμαστε στο υγιές άκρο. Όσοι δεν είναι, είναι αυτοί που εμφανίζουν θέματα, πχ ναρκισσιστική διαταραχή προσωπικότητας.
Pak
Επιφανές μέλος
Η Πακοτίνι αυτή τη στιγμή δεν είναι συνδεδεμένη. Είναι 22 ετών και επαγγέλεται Φοιτητής/τρια. Έχει γράψει 9,437 μηνύματα.
24-04-22
20:04
Μου προκάλεσε εντύπωση το γεγονός ότι όλα τα είδη προσωπικοτήτων που αναφέρθηκαν μπορούν να θεωρηθούν αρνητικά αν αρκεστούμε στον τίτλο τους.
Υ. Γ Πολύ ενδιαφέρον θρεντ πάντως
Joji
Διακεκριμένο μέλος
Η Τζότζι αυτή τη στιγμή δεν είναι συνδεδεμένη. Είναι 20 ετών και επαγγέλεται Μοντέλο. Έχει γράψει 6,588 μηνύματα.
24-04-22
20:05
Ναι, νόμιζα και εγώ ότι πρόκειται για διαταραχές.
Guest 896561
Επισκέπτης
αυτή τη στιγμή δεν είναι συνδεδεμέν. Δεν έχει γράψει κανένα μήνυμα.
24-04-22
20:05
Κοίτα, έτσι λειτουργούν οι ψυχαναλυτές. Αυτές είναι δικές τους κατηγοριοποιήσεις και είναι απλώς θεωρίες, ένας μπούσουλας τέλος πάντων.
Αυτόματη ένωση συνεχόμενων μηνυμάτων:
Μέσα στις επόμενες μέρες θα βάλω ένα επεξηγηματικό γι΄αυτά που ρωτάτε.
(αν υπάρχει επαγγελματίας ψυχαναλυτής εδώ μέσα, θα τα εξηγήσει καλύτερα από εμένα)
Joji
Διακεκριμένο μέλος
Η Τζότζι αυτή τη στιγμή δεν είναι συνδεδεμένη. Είναι 20 ετών και επαγγέλεται Μοντέλο. Έχει γράψει 6,588 μηνύματα.
24-04-22
20:08
Εγώ, πχ, μπορώ τώρα να πάρω τα δεδομένα που έγραψες και να πω «Έχω ψυχαναγκαστική προσωπικότητα» ή θα είναι ανακρίβεια;
Guest 896561
Επισκέπτης
αυτή τη στιγμή δεν είναι συνδεδεμέν. Δεν έχει γράψει κανένα μήνυμα.
24-04-22
20:11
Θεωρώ ότι όχι, αυτό μπορεί να το κάνει επαγγελματίας ψυχαναλυτής. Ακόμα και αυτοί πάνε σε άλλους ψυχαναλυτές. Επίσης, αν δεις και τους άλλους τύπους προσωπικοτήτων θα δεις και άλλα κοινά στοιχεία, όπως όλοι μας.
Nick890
Επιφανές μέλος
Ο Nick890 αυτή τη στιγμή δεν είναι συνδεδεμένος. Είναι 25 ετών και μας γράφει απο Ασία. Έχει γράψει 9,844 μηνύματα.
24-04-22
20:12
Αρα στην ουσια ,ολοι ανηκουμε καπου αλλα το θεμα ειναι οτι δεν το παρουσιαζουμε προς τα εξω , ειναι σε low επιπεδο αυτη η πλευρα ?
Joji
Διακεκριμένο μέλος
Η Τζότζι αυτή τη στιγμή δεν είναι συνδεδεμένη. Είναι 20 ετών και επαγγέλεται Μοντέλο. Έχει γράψει 6,588 μηνύματα.
24-04-22
20:16
Ναι, σε κάθε τύπο όντως θα υπάρχουν κοινά στοιχεία για όλους. Φαντάζομαι ανάλογα το πόσα από αυτά (περισσότερα ή λιγότερα) τηρεί κάποιος, δείχνει και τον δικό του τύπο.
Guest 896561
Επισκέπτης
αυτή τη στιγμή δεν είναι συνδεδεμέν. Δεν έχει γράψει κανένα μήνυμα.
24-04-22
20:27
Θα πω δυο λόγια εδώ και θα προσπαθήσω να απαντήσω σε όλους, μιας και δεν θέλω να πολυγράφω εδώ.
Οι κατηγοριοποιήσεις αυτές είναι βάσει της ψυχαναλυτικής θεωρίας. Η ψυχανάλυση δεν είναι επιστήμη, έχει όμως αποτελέσει τη θεωρητική βάση ή έχει δώσει πράγματα σε άλλες σχολές και πεδία. Οπότε αυτές οι κατηγοριοποιήσεις σε καμία των περιπτώσεων δεν αποτελούν κάτι αποδεδειγμένο. Σημαντικό δε, είναι ότι αυτά που γράφω είναι αυτά που εγώ καταλαβαίνω, πέρα βέβαια από τις παραπομπές.
Επίσης, σύμφωνα με τους ψυχαναλυτές, όλοι οι άνθρωποι είμαστε είτε νευρωτικοί είτε ψυχωτικοί είτε κάπου στο ενδιάμεσο. Η διαφορά του νευρωτικού με τον ψυχωτικό είναι ότι ο πρώτος έχει καλύτερη σχέση με την πραγματικότητα και είναι πολύ πιο προσαρμοστικός. Ψυχωτικός, από την άλλη, μπορεί να είναι ένας σχιζοφρενής.
www.psychologytoday.com
Οι κατηγοριοποιήσεις αυτές είναι βάσει της ψυχαναλυτικής θεωρίας. Η ψυχανάλυση δεν είναι επιστήμη, έχει όμως αποτελέσει τη θεωρητική βάση ή έχει δώσει πράγματα σε άλλες σχολές και πεδία. Οπότε αυτές οι κατηγοριοποιήσεις σε καμία των περιπτώσεων δεν αποτελούν κάτι αποδεδειγμένο. Σημαντικό δε, είναι ότι αυτά που γράφω είναι αυτά που εγώ καταλαβαίνω, πέρα βέβαια από τις παραπομπές.
Επίσης, σύμφωνα με τους ψυχαναλυτές, όλοι οι άνθρωποι είμαστε είτε νευρωτικοί είτε ψυχωτικοί είτε κάπου στο ενδιάμεσο. Η διαφορά του νευρωτικού με τον ψυχωτικό είναι ότι ο πρώτος έχει καλύτερη σχέση με την πραγματικότητα και είναι πολύ πιο προσαρμοστικός. Ψυχωτικός, από την άλλη, μπορεί να είναι ένας σχιζοφρενής.
I'm Neurotic, You're Neurotic
Life is interspersed with symptoms—many, signs of adaptability and resilience.
Guest 896561
Επισκέπτης
αυτή τη στιγμή δεν είναι συνδεδεμέν. Δεν έχει γράψει κανένα μήνυμα.
25-04-22
11:07
Επειδή χρωστάω μία εξήγηση, ορίστε πως περιγράφει η συγγραφέας του ίδιου βιβλίου τον διαχωρισμό μεταξύ δομής της προσωπικότητας (σύμφωνα με την ψυχανάλυση) και διαταραχής της προσωπικότητας:
Μετά από την απαραίτητη εξήγηση, ας περάσουμε στο δεύτερο μέρος και στην αντικοινωνική (ψυχοπαθητική) προσωπικότητα. Θα προσθέσω και μία δεύτερη πηγή εδώ για να υπάρχει μεγαλύτερη ποικιλία:
«Το κριτήριο του Bursten για τη διάγνωση της ψυχοπάθειας, ότι δηλαδή το βασικό ενδιαφέρον του ατόμου είναι ''να τη φέρει στους άλλους'' ή να τους εκμεταλλευτεί σκόπιμα, αναδεικνύει την ουσία της ψυχοπαθητικής ψυχολογίας.»
«Ενώ οι περισσότεροι άνθρωποι είναι σε θέση να βιώσουν συναισθηματική ικανοποίηση από την ακρόαση καλής μουσικής, από την τρυφερή σεξουαλική επαφή, από την ομορφιά της φύσης, από ένα έξυπνο αστείο ή από την επιτυχημένη ολοκλήρωση μιας εργασίας, ένα ψυχοπαθές άτομο μπορεί να έχει ανάγκη από μια εντονότερη και πιο ισχυρή εμπειρία για να αισθανθεί ζωντάνια και ευεξία.»
Σε γενικές γραμμές δεν αισθάνονται αρκετά συναισθήματα, αυτά δε που μπορούν να βιώσουν είναι «παράφορη οργή ή μανιακή ευθυμία.»
«Για ένα αντικοινωνικό άτομο η αξία των άλλων περιορίζεται στο επίπεδο της χρησιμότητας που έχουν για την επιβεβαίωση της κυριαρχίας του πάνω τους.»
«Τα ψυχοπαθή άτομα, συχνά, δίνουν την εντύπωση ότι δεν αισθάνονται άγχος... Με άλλα λόγια, τα άτομα αυτά αισθάνονται άγχος, αλλά προβαίνουν τόσο γρήγορα σε εκδραμάτιση προκειμένου να ανακουφιστούν από ένα τέτοιο «τοξικό» συναίσθημα, ώστε είναι αδύνατον για έναν παρατηρητή να το αντιληφθεί.»
«Ιδιαίτερα στις περιπτώσεις των πιο επικίνδυνων και των εγκληματιών ψυχοπαθών ο μελετητής μπορεί να ανακαλύψει ότι οι οικογένειες καταγωγής αυτών των ατόμων χαρακτηρίζονταν από αστάθεια, στέρηση της αγάπης και ανεπαρκή προστασία των μελών τους. Μητέρες που είναι αδύναμες, μαζοχιστικές ή καταθλιπτικές και πατέρες που είναι εκρηκτικοί, ασυνεπείς ή σαδιστικοί έχουν σχέση με την εκδήλωση ψυχοπάθειας των παιδιών τους, όπως ο αλκοολισμός και άλλες καταχρήσεις ουσιών στην οικογένεια καταγωγής αυτών των ασθενών.»
«Τα ψυχοπαθή άτομα δεν είναι σε θέση να αναγνωρίσουν τα φυσιολογικά συναισθήματα, επειδή τα αντιλαμβάνονται ως ένδειξη αδυναμίας και ευαλωτότητας.»
«Ενώ οι περισσότεροι άνθρωποι χρησιμοποιούν το λόγο για να εκφράσουν τον εαυτό τους, τα ψυχοπαθή άτομα τον χρησιμοποιούν για να εκμεταλλευτούν τους γύρω τους προς όφελος τους.»
«Τα παιδιά που στην ενήλικη ζωή τους γίνονται ψυχοπαθείς έχουν ικανοποιηθεί υλικά, αλλά έχουν στερηθεί συναισθηματικά.»
«Η ενεργητική υποτίμηση και ο υποβιβασμός οποιουδήποτε πράγματος το οποίο διαπνέεται από τρυφερότητα είναι χαρακτηριστικά που διακρίνουν κάθε αντικοινωνικό άτομο, ανεξάρτητα από τη σοβαρότητα της ψυχοπαθολογικής του κατάστασης. Είναι γνωστό ότι τα αντικοινωνικά άτομα που εντάσσονται στο ψυχωτικό φάσμα σκοτώνουν ό,τι τα ελκύει.»
«Επειδή έχει στερηθεί κάθε συναισθηματική εμπειρία που είναι σχετική με την αγάπη και την ενσυναίσθηση, ο αντικοινωνικός ασθενής δεν μπορεί να καταλάβει το ενδιαφέρον που δείχνει ο θεραπευτής και θα προσπαθήσει να ανακαλύψει το «δόλωμα» που κρύβεται σε αυτό. Εάν ένας αντικοινωνικός ασθενής έχει λόγο να πιστεύει ότι μπορεί να εκμεταλλευτεί το θεραπευτή του για την προαγωγή των προσωπικών του συμφερόντων, όπως, για παράδειγμα, με τη σύνταξη από το θεραπευτή μιας θετικής αναφοράς προς το δικαστή ή τον υπεύθυνο επόπτη, τότε θα προσπαθήσει να φανεί πολύ συμπαθητικός, σε τέτοιο βαθμό μάλιστα ώστε ένας άπειρος θεραπευτής είναι πιθανό να ξεγελαστεί.»*
Και δύο λόγια για την αντικοινωνική διαταραχή της προσωπικότητας:
«Είναι μία διάχυτη διαταραχή, η οποία αρχίζει στην ηλικία των 15 ετών και περιλαμβάνει μια έντονη τάση για καταπάτηση και παράβλεψη των δικαιωμάτων των άλλων.
Το άτομο αδυνατεί να δεχτεί τις κοινωνικές επιταγές και τις υποχρεώσεις που απορρέουν από το νόμο, με αποτέλεσμα να έχει διαπράξει ενδεχομένως παράνομες πράξεις. Η επιθετικότητα και η ευερεθιστότητά του είναι πιθανό να το οδηγήσουν σε σωματικές συγκρούσεις ή συμπλοκές.
Η παρορμητικότητα που χαρακτηρίζει το αντικοινωνικό άτομο, δεν του επιτρέπει να κάνει πραγματοποιήσιμα σχέδια και να οργανώσει τη ζωή του...
...Το αντικοινωνικό άτομο δείχνει αδιαφορία για τους κινδύνους στους οποίους μπορεί να εξέθεσε τους άλλους με τις πράξεις του.
Όταν δημιουργεί προβλήματα, δεν φαίνεται να έχει τύψεις και το μόνο που προσπαθεί να κάνει είναι να δικαιολογηθεί εκλογικεύοντας την παραβατική συμπεριφορά του.
Η συχνότητα διαταραχής φαίνεται να βρίσκεται στο 3% για τους άνδρες και στο 1% για τις γυναίκες.»**
Βιβλιογραφία
*Nancy MacWilliams (2000) Ψυχαναλυτική διάγνωση. Επιμέλεια Τόνια Αναγνωστοπούλου, Σοφία Τριλιβά. Αθήνα: Ελληνικά γράμματα
**Χρήστος Ζερβής (2003) Ψυχοπαθολογία του ενήλικα. Αθήνα: Ηλεκτρονικές τέχνες
«Οι περιγραφές που ακολουθούν αναφέρονται τόσο στις διαταραγμένες όσο και στις υγιείς πτυχές κάθε τύπου χαρακτήρα. Κάθε άτομο έχει το δικό του χαρακτήρα. Στους περισσότερους από εμάς δεν είναι «διαταραγμένος». Όλοι μας διαθέτουμε στοιχεία από πολλά είδη προσωπικότητας, ανεξάρτητα από τις τάσεις που κυριαρχούν μέσα μας. Πολλά άτομα που δεν ταιριάζουν απόλυτα σε μια κατηγορία περιγράφονται ως ένας συνδυασμός δύο τύπων οργάνωσης (παρανοϊκός-σχιζοειδής, καταθλιπτικός-μαζοχιστικός και ούτω καθεξής). Η διαγνωστική αξιολόγηση της δομής του χαρακτήρα ενός ατόμου, ακόμη και όταν δεν υπάρχει διαταραχή προσωπικότητας, βοηθά το θεραπευτή να διαμορφώσει μια άποψη για το είδος των παρεμβάσεων οι οποίες θα είναι αφομοιώσιμες από τον πελάτη και τον τύπο της αλληλεπίδρασης μαζί του ο οποίος θα τον κάνει δεκτικότερο στις προσπάθειες για βοήθεια. Ακόμη και αν ένα άτομο δεν αντιστοιχεί ακριβώς με την περιγραφή ενός εγχειριδίου, τα περισσότερα άτομα μπορούν να τοποθετηθούν σε μια γενική περιοχή, η οποία προσανατολίζει τον κλινικό προκειμένου να είναι αποτελεσματικός στη θεραπεία. Η ψυχική δυναμική δεν ισοδυναμεί με παθολογία. Το σωστό είναι να θεωρούμε ότι κάποιος έχει παθολογικό χαρακτήρα ή διαταραχή προσωπικότητας μόνο όταν οι άμυνές του είναι τόσο στερεότυπες ώστε να εμποδίζουν την ψυχολογική του ανάπτυξη και προσαρμογή. Ένας ιδεοληπτικός άνδρας οργανώνει τη ζωή του γύρω από τη σκέψη, την επίτευξη αυτοεκτίμησης μέσα από δημιουργικές ενέργειες σκέψης όπως η ευρυμάθεια, η λογική ανάλυση, ο λεπτομερειακός σχεδιασμός και η συνετή λήψη αποφάσεων. Ένας παθολογικά ιδεοληπτικός άνδρας επαναλαμβάνει μη παραγωγικά τις ίδιες σκέψεις, δεν επιτυγχάνει κανένα σκοπό, δεν πραγματοποιεί καμιά φιλοδοξία του και μισεί τον εαυτό του γιατί ζει κινούμενος σε φαύλους κύκλους. Μια καταθλιπτική γυναίκα αισθάνεται ικανοποίηση προσφέροντας φροντίδα στους άλλους. Μια παθολογικά καταθλιπτική γυναίκα δεν είναι σε θέση να φροντίσει τον εαυτό της.
Μετά από την απαραίτητη εξήγηση, ας περάσουμε στο δεύτερο μέρος και στην αντικοινωνική (ψυχοπαθητική) προσωπικότητα. Θα προσθέσω και μία δεύτερη πηγή εδώ για να υπάρχει μεγαλύτερη ποικιλία:
«Το κριτήριο του Bursten για τη διάγνωση της ψυχοπάθειας, ότι δηλαδή το βασικό ενδιαφέρον του ατόμου είναι ''να τη φέρει στους άλλους'' ή να τους εκμεταλλευτεί σκόπιμα, αναδεικνύει την ουσία της ψυχοπαθητικής ψυχολογίας.»
«Ενώ οι περισσότεροι άνθρωποι είναι σε θέση να βιώσουν συναισθηματική ικανοποίηση από την ακρόαση καλής μουσικής, από την τρυφερή σεξουαλική επαφή, από την ομορφιά της φύσης, από ένα έξυπνο αστείο ή από την επιτυχημένη ολοκλήρωση μιας εργασίας, ένα ψυχοπαθές άτομο μπορεί να έχει ανάγκη από μια εντονότερη και πιο ισχυρή εμπειρία για να αισθανθεί ζωντάνια και ευεξία.»
Σε γενικές γραμμές δεν αισθάνονται αρκετά συναισθήματα, αυτά δε που μπορούν να βιώσουν είναι «παράφορη οργή ή μανιακή ευθυμία.»
«Για ένα αντικοινωνικό άτομο η αξία των άλλων περιορίζεται στο επίπεδο της χρησιμότητας που έχουν για την επιβεβαίωση της κυριαρχίας του πάνω τους.»
«Τα ψυχοπαθή άτομα, συχνά, δίνουν την εντύπωση ότι δεν αισθάνονται άγχος... Με άλλα λόγια, τα άτομα αυτά αισθάνονται άγχος, αλλά προβαίνουν τόσο γρήγορα σε εκδραμάτιση προκειμένου να ανακουφιστούν από ένα τέτοιο «τοξικό» συναίσθημα, ώστε είναι αδύνατον για έναν παρατηρητή να το αντιληφθεί.»
«Ιδιαίτερα στις περιπτώσεις των πιο επικίνδυνων και των εγκληματιών ψυχοπαθών ο μελετητής μπορεί να ανακαλύψει ότι οι οικογένειες καταγωγής αυτών των ατόμων χαρακτηρίζονταν από αστάθεια, στέρηση της αγάπης και ανεπαρκή προστασία των μελών τους. Μητέρες που είναι αδύναμες, μαζοχιστικές ή καταθλιπτικές και πατέρες που είναι εκρηκτικοί, ασυνεπείς ή σαδιστικοί έχουν σχέση με την εκδήλωση ψυχοπάθειας των παιδιών τους, όπως ο αλκοολισμός και άλλες καταχρήσεις ουσιών στην οικογένεια καταγωγής αυτών των ασθενών.»
«Τα ψυχοπαθή άτομα δεν είναι σε θέση να αναγνωρίσουν τα φυσιολογικά συναισθήματα, επειδή τα αντιλαμβάνονται ως ένδειξη αδυναμίας και ευαλωτότητας.»
«Ενώ οι περισσότεροι άνθρωποι χρησιμοποιούν το λόγο για να εκφράσουν τον εαυτό τους, τα ψυχοπαθή άτομα τον χρησιμοποιούν για να εκμεταλλευτούν τους γύρω τους προς όφελος τους.»
«Τα παιδιά που στην ενήλικη ζωή τους γίνονται ψυχοπαθείς έχουν ικανοποιηθεί υλικά, αλλά έχουν στερηθεί συναισθηματικά.»
«Η ενεργητική υποτίμηση και ο υποβιβασμός οποιουδήποτε πράγματος το οποίο διαπνέεται από τρυφερότητα είναι χαρακτηριστικά που διακρίνουν κάθε αντικοινωνικό άτομο, ανεξάρτητα από τη σοβαρότητα της ψυχοπαθολογικής του κατάστασης. Είναι γνωστό ότι τα αντικοινωνικά άτομα που εντάσσονται στο ψυχωτικό φάσμα σκοτώνουν ό,τι τα ελκύει.»
«Επειδή έχει στερηθεί κάθε συναισθηματική εμπειρία που είναι σχετική με την αγάπη και την ενσυναίσθηση, ο αντικοινωνικός ασθενής δεν μπορεί να καταλάβει το ενδιαφέρον που δείχνει ο θεραπευτής και θα προσπαθήσει να ανακαλύψει το «δόλωμα» που κρύβεται σε αυτό. Εάν ένας αντικοινωνικός ασθενής έχει λόγο να πιστεύει ότι μπορεί να εκμεταλλευτεί το θεραπευτή του για την προαγωγή των προσωπικών του συμφερόντων, όπως, για παράδειγμα, με τη σύνταξη από το θεραπευτή μιας θετικής αναφοράς προς το δικαστή ή τον υπεύθυνο επόπτη, τότε θα προσπαθήσει να φανεί πολύ συμπαθητικός, σε τέτοιο βαθμό μάλιστα ώστε ένας άπειρος θεραπευτής είναι πιθανό να ξεγελαστεί.»*
Και δύο λόγια για την αντικοινωνική διαταραχή της προσωπικότητας:
«Είναι μία διάχυτη διαταραχή, η οποία αρχίζει στην ηλικία των 15 ετών και περιλαμβάνει μια έντονη τάση για καταπάτηση και παράβλεψη των δικαιωμάτων των άλλων.
Το άτομο αδυνατεί να δεχτεί τις κοινωνικές επιταγές και τις υποχρεώσεις που απορρέουν από το νόμο, με αποτέλεσμα να έχει διαπράξει ενδεχομένως παράνομες πράξεις. Η επιθετικότητα και η ευερεθιστότητά του είναι πιθανό να το οδηγήσουν σε σωματικές συγκρούσεις ή συμπλοκές.
Η παρορμητικότητα που χαρακτηρίζει το αντικοινωνικό άτομο, δεν του επιτρέπει να κάνει πραγματοποιήσιμα σχέδια και να οργανώσει τη ζωή του...
...Το αντικοινωνικό άτομο δείχνει αδιαφορία για τους κινδύνους στους οποίους μπορεί να εξέθεσε τους άλλους με τις πράξεις του.
Όταν δημιουργεί προβλήματα, δεν φαίνεται να έχει τύψεις και το μόνο που προσπαθεί να κάνει είναι να δικαιολογηθεί εκλογικεύοντας την παραβατική συμπεριφορά του.
Η συχνότητα διαταραχής φαίνεται να βρίσκεται στο 3% για τους άνδρες και στο 1% για τις γυναίκες.»**
Βιβλιογραφία
*Nancy MacWilliams (2000) Ψυχαναλυτική διάγνωση. Επιμέλεια Τόνια Αναγνωστοπούλου, Σοφία Τριλιβά. Αθήνα: Ελληνικά γράμματα
**Χρήστος Ζερβής (2003) Ψυχοπαθολογία του ενήλικα. Αθήνα: Ηλεκτρονικές τέχνες
Guest 528707
Επισκέπτης
αυτή τη στιγμή δεν είναι συνδεδεμέν. Δεν έχει γράψει κανένα μήνυμα.
25-04-22
13:26
Όλοι μα όλοι οι άνθρωποι είμαστε εν δύναμη ναρκισσοι.
Απάντηση από ψυχαναλυτή σε αντίστοιχη ερώτηση..
Δεν υπάρχει κανένας που να δηλώνει υγιής όταν μιλάμε για ψυχανάλυση και φυσικά μπαίνουμε στο κομμάτι αυτό..
Τα μικρα και πολυ ιδιαίτερα χαρακτηριστικά είναι αυτά που κάνουν τον καθένα από εμάς να ανήκει σε μια από όλες αυτές τις κατηγορίες όπως και στις αντίστοιχες ΥΠΟ κατηγορίες..
Μπραβο Ηλία πολύ ωραίο θέμα απλά πιστεύω ότι είναι απαραίτητη η συμβολή ψυχαναλυτή ώστε να κυλήσει ομαλά και να μην μπερδευτεί ακόμα περισσότερο κάποιος που είναι έξω από όλο αυτό..
parafernalia
Περιβόητο μέλος
Ο Νίκος αυτή τη στιγμή δεν είναι συνδεδεμένος. Επαγγέλεται Προγραμματιστής/τρια και μας γράφει απο Αθήνα (Αττική). Έχει γράψει 4,884 μηνύματα.
25-04-22
14:59
Όπως σωστά αναφέρθηκε η ψυχολογία δεν είναι επιστήμη γι' αυτό τείνει συχνά να κατασκευάσει μια μπουρδολογία προτύπων και συμπεριφορών με πλήθος από αφηρημένες γενικεύσεις.
Όταν μιλάμε για ψυχολογία - ψυχανάλυση είναι καλό να προσδιορίζουμε για τι είδους ψυχολογία μιλάμε. Η σοβαρή ψυχανάλυση δεν ασχολείται με πρότυπα, ούτε τα έχει ανάγκη, είναι εξ ατομικευμένη.
Στην μορφολογική ψυχολογία γκεστάλτ - κάποιοι την ονομάζουν ολιστική ψυχολογία - το άτομο ορμώμενο απ' την ιδέα της «συνειδητότητας» (αυτογνωσίας) ενθαρρύνεται να γνωρίσει τα προσωπικά του συναισθήματα και τις συμπεριφορές του, καθώς και το αποτέλεσμα που δημιουργείται στον κόσμο γύρω του. Το "τι δεν πάει καλά" είναι αυστηρά προσωπικό. Δεν είσαι γενικά νάρκισσος, ούτε ιδεοψυχαναγκαστικός, υπάρχει λόγος, αιτία και αποτέλεσμα.
Η βασική αρχή είναι να μην "χειρουργείς" τα συναισθήματά σου αλλά να τα αποδέχεσαι.
Το άτομο δεν χρειάζεται να αισθάνεται τύψεις ή ενοχές για ένα αρνητικό συναίσθημα αλλά να το παρατηρεί αποκτώντας επίγνωση του τι βιώνει και πράττει.
Αν για παράδειγμα έχεις υψοφοβία ή κατσαριδοφοβία, δεν σου προσφέρει τίποτα ορθολογικό να αισθάνεσαι ντροπή γι' αυτό. Εσύ ο ίδιος θα αποφασίσεις αν θέλεις να το ξεπεράσεις και ο καλύτερος τρόπος είναι να σκεφτείς αν σου αρέσει να είσαι όπως είσαι.
Σου αρέσει για παράδειγμα να ζεις φοβούμενος μία αρρώστια ή τα γηρατειά σου;
Σου αρέσει να είσαι οξύθυμος ρισκάροντας την ευμένεια των υπολοίπων;
Γιατί δεν πετάς τίποτα; Έχει μεγαλύτερη αξία για σένα ένα σπίτι γεμάτο με άχρηστα πράγματα από ένα πρακτικό σπίτι που καθαρίζεται εύκολα;
Η καλλιέργεια της λογικής σκέψης είναι πολύ σημαντικό στοιχείο αυτοβελτίωσης.
Μηδέν άγαν, να μην υπερβάλλεις, να αποφεύγεις τα άκρα εκτός αν θέλεις να τα γνωρίσεις καλύτερα.
Το να διατηρείς το αυτεξούσιο επίσης, να κοιτάς τα γεγονότα, να μην παρασύρεσαι απ' τις πεποιθήσεις.
Απ΄όλες τις θεραπευτικές προσεγγίσεις της Gestalt αυτή που έχει μεγαλύτερο ενδιαφέρον είναι η διαλογική που βασίζεται στην αρχή της "υπαρξιακής συνάντησης", δηλαδή το "γνώθι σαυτόν", παράγοντας εξέλιξης και θεραπείας.
Όταν μιλάμε για ψυχολογία - ψυχανάλυση είναι καλό να προσδιορίζουμε για τι είδους ψυχολογία μιλάμε. Η σοβαρή ψυχανάλυση δεν ασχολείται με πρότυπα, ούτε τα έχει ανάγκη, είναι εξ ατομικευμένη.
Στην μορφολογική ψυχολογία γκεστάλτ - κάποιοι την ονομάζουν ολιστική ψυχολογία - το άτομο ορμώμενο απ' την ιδέα της «συνειδητότητας» (αυτογνωσίας) ενθαρρύνεται να γνωρίσει τα προσωπικά του συναισθήματα και τις συμπεριφορές του, καθώς και το αποτέλεσμα που δημιουργείται στον κόσμο γύρω του. Το "τι δεν πάει καλά" είναι αυστηρά προσωπικό. Δεν είσαι γενικά νάρκισσος, ούτε ιδεοψυχαναγκαστικός, υπάρχει λόγος, αιτία και αποτέλεσμα.
Η βασική αρχή είναι να μην "χειρουργείς" τα συναισθήματά σου αλλά να τα αποδέχεσαι.
Το άτομο δεν χρειάζεται να αισθάνεται τύψεις ή ενοχές για ένα αρνητικό συναίσθημα αλλά να το παρατηρεί αποκτώντας επίγνωση του τι βιώνει και πράττει.
Αν για παράδειγμα έχεις υψοφοβία ή κατσαριδοφοβία, δεν σου προσφέρει τίποτα ορθολογικό να αισθάνεσαι ντροπή γι' αυτό. Εσύ ο ίδιος θα αποφασίσεις αν θέλεις να το ξεπεράσεις και ο καλύτερος τρόπος είναι να σκεφτείς αν σου αρέσει να είσαι όπως είσαι.
Σου αρέσει για παράδειγμα να ζεις φοβούμενος μία αρρώστια ή τα γηρατειά σου;
Σου αρέσει να είσαι οξύθυμος ρισκάροντας την ευμένεια των υπολοίπων;
Γιατί δεν πετάς τίποτα; Έχει μεγαλύτερη αξία για σένα ένα σπίτι γεμάτο με άχρηστα πράγματα από ένα πρακτικό σπίτι που καθαρίζεται εύκολα;
Η καλλιέργεια της λογικής σκέψης είναι πολύ σημαντικό στοιχείο αυτοβελτίωσης.
Μηδέν άγαν, να μην υπερβάλλεις, να αποφεύγεις τα άκρα εκτός αν θέλεις να τα γνωρίσεις καλύτερα.
Το να διατηρείς το αυτεξούσιο επίσης, να κοιτάς τα γεγονότα, να μην παρασύρεσαι απ' τις πεποιθήσεις.
Απ΄όλες τις θεραπευτικές προσεγγίσεις της Gestalt αυτή που έχει μεγαλύτερο ενδιαφέρον είναι η διαλογική που βασίζεται στην αρχή της "υπαρξιακής συνάντησης", δηλαδή το "γνώθι σαυτόν", παράγοντας εξέλιξης και θεραπείας.
Guest 896561
Επισκέπτης
αυτή τη στιγμή δεν είναι συνδεδεμέν. Δεν έχει γράψει κανένα μήνυμα.
25-04-22
20:05
Ναι και εγώ το είπα αυτό, αν υπάρχει κάποιος ψυχαναλυτής, με χαρά να συμμετέχει.
Γι' αυτόν τον λόγο προσπαθώ -όσο γίνεται- να μην σχολιάζω και να παραθέτω αυτούσιες τις πηγές.
Guest 896561
Επισκέπτης
αυτή τη στιγμή δεν είναι συνδεδεμέν. Δεν έχει γράψει κανένα μήνυμα.
26-04-22
13:37
Πάμε και στη ναρκισσιστική δομή της προσωπικότητας. Λίγα λόγια σαν εισαγωγή, για το πως η έννοια του ναρκισσισμού συνδέεται με τον σύγχρονο τρόπο ζωής στον δυτικό κόσμο:
«Ο κόσμος μεταβάλλεται ραγδαία, μετακινούμαστε συχνά, τα μέσα επικοινωνίας εκμεταλλεύονται τις ανασφάλειές μας και τρέφουν τη ματαιοδοξία και την απληστία μας, ο υλισμός υπονομεύει, ως έναν βαθμό, τους εσωτερικούς κανόνες που είχαν καθιερώσει οι θρησκευτικές παραδόσεις. Στις μαζικές κοινωνίες και σε εποχές ραγδαίας αλλαγής, η άμεση εντύπωση που προκαλεί ένα άτομο στους άλλους είναι πιο σημαντική από την τιμιότητα και την ειλικρίνειά του, χαρακτηριστικά που εκτιμώνται σε μικρότερες και πιο σταθερές κοινωνίες, όπου οι άνθρωποι γνωρίζουν καλά ο ένας τον άλλον, ώστε να κρίνουν ένα άτομο με βάση την ιστορία και την φήμη του Στις ΗΠΑ, η τάση για ναρκισσιστική απορρόφηση δεν αποτελεί φαινόμενο μόνο της σημερινής εποχής. Το 1831 ο Alexis De Tocqueville παρατήρησε ότι μία κοινωνία που διακηρύττει την ισότητα των ευκαιριών δημιουργεί ανησυχία στους πολίτες σχετικά με τον τρόπο με τον οποίο μπορούν να αποδείξουν την ιδιαίτερη αξία τους. Χωρίς ένα σύστημα κοινωνικών τάξεων το οποίο να διαφοροποιεί με ευκρίνεια τη διαβάθμιση του κύρους, οι πολίτες χρειάζεται να συγκεντρώσουν εμφανείς αποδείξεις που να δηλώνουν την ανωτερότητά τους, εφόσον η κατωτερότητα θα ισοδυναμούσε με την προσωπική τους αποτυχία.»
Βιβλιογραφία
Δημόπουλος Β. (2010). Η θεωρία και η κλινική του ναρκισσισμού. Αθήνα: Εκδόσεις ΜΕΤΑ
Στο κυρίως θέμα τώρα, που είναι η ναρκισσιστική δομή της προσωπικότητας:
Τέλος, κάποια λόγια για τη Ναρκισσιστική διαταραχή της προσωπικότητας:
«Ο κόσμος μεταβάλλεται ραγδαία, μετακινούμαστε συχνά, τα μέσα επικοινωνίας εκμεταλλεύονται τις ανασφάλειές μας και τρέφουν τη ματαιοδοξία και την απληστία μας, ο υλισμός υπονομεύει, ως έναν βαθμό, τους εσωτερικούς κανόνες που είχαν καθιερώσει οι θρησκευτικές παραδόσεις. Στις μαζικές κοινωνίες και σε εποχές ραγδαίας αλλαγής, η άμεση εντύπωση που προκαλεί ένα άτομο στους άλλους είναι πιο σημαντική από την τιμιότητα και την ειλικρίνειά του, χαρακτηριστικά που εκτιμώνται σε μικρότερες και πιο σταθερές κοινωνίες, όπου οι άνθρωποι γνωρίζουν καλά ο ένας τον άλλον, ώστε να κρίνουν ένα άτομο με βάση την ιστορία και την φήμη του Στις ΗΠΑ, η τάση για ναρκισσιστική απορρόφηση δεν αποτελεί φαινόμενο μόνο της σημερινής εποχής. Το 1831 ο Alexis De Tocqueville παρατήρησε ότι μία κοινωνία που διακηρύττει την ισότητα των ευκαιριών δημιουργεί ανησυχία στους πολίτες σχετικά με τον τρόπο με τον οποίο μπορούν να αποδείξουν την ιδιαίτερη αξία τους. Χωρίς ένα σύστημα κοινωνικών τάξεων το οποίο να διαφοροποιεί με ευκρίνεια τη διαβάθμιση του κύρους, οι πολίτες χρειάζεται να συγκεντρώσουν εμφανείς αποδείξεις που να δηλώνουν την ανωτερότητά τους, εφόσον η κατωτερότητα θα ισοδυναμούσε με την προσωπική τους αποτυχία.»
Βιβλιογραφία
Δημόπουλος Β. (2010). Η θεωρία και η κλινική του ναρκισσισμού. Αθήνα: Εκδόσεις ΜΕΤΑ
Στο κυρίως θέμα τώρα, που είναι η ναρκισσιστική δομή της προσωπικότητας:
«Ο ναρκισσισμός, τόσο ο φυσιολογικός όσο και ο παθολογικός, αποτελεί ένα θέμα στο οποίο ο Freud εστίασε πολλές φορές την προσοχή του. Ο Freud δανείστηκε τον όρο από τον ελληνικό μύθο του Νάρκισσου, ενός νέου που ερωτεύτηκε παράφορα την αντανάκλαση της εικόνας του στο νερό μιας λίμνης και, τελικά, πέθανε από μια λαχτάρα, την οποία η αντανάκλαση της εικόνας του δεν θα μπορούσε να του ικανοποιήσει ποτέ.»
«Η εικόνα αντικαθιστά την ουσία και η περσόνα, σύμφωνα με τον Jung (1945) (ο εαυτός που ένα άτομο επιδεικνύει στον κόσμο), είναι πιο ζωντανή και πιο αξιόπιστη από το πραγματικό πρόσωπο ενός ατόμου.»
«Τα άτομα με ναρκισσιστική οργάνωση της προσωπικότητας, καθώς εστιάζουν την προσοχή τους στην εικόνα που προβάλλουν προς τα έξω, είναι πιθανό να αισθανθούν ότι εξαπατούν τους άλλους και ότι δεν μπορούν να αγαπήσουν και να αγαπηθούν.»
«Έχουν μια αίσθηση ακαθόριστης εξαπάτησης, ντροπής, φθόνου, κενότητας ή ανολοκλήρωτου κενού, ασχήμιας και κατωτερότητας ή τα αντισταθμιστικά στοιχεία αυτών των αισθημάτων: πιστεύουν ότι έχουν πάντα δίκιο και νιώθουν υπερηφάνεια, περιφρόνηση, αμυντική αυτάρκεια, ματαιοδοξία και αίσθημα υπεροχής...
... Τα ναρκισσιστικά άτομα έχουν έως ένα βαθμό επίγνωση της ψυχολογικής τους ευθραυστότητας. Φοβούνται ότι θα καταρρεύσουν, ότι θα χάσουν την αυτοεκτίμησή τους ή τη συνοχή του εαυτού τους (για παράδειγμα, όταν δέχονται κριτική) και ότι ξαφνικά θα αισθανθούν σαν να μην είναι τίποτα. Αισθάνονται ότι η ταυτότητά τους είναι πάρα πολύ εύθραυστη για να μπορέσει να διατηρήσει τη συνοχή της και να αντέξει στις έντονες δοκιμασίες. Συχνά, ο φόβος του θρυμματισμού του εσωτερικού τους εαυτού μετατίθεται σε μια υπερβολική ενασχόληση με τη σωματική τους υγεία. Έτσι, τα άτομα αυτά είναι επιρρεπή στην υποχονδρία και τη θανατοφοβία...
... Επειδή το ναρκισσιστικό άτομο προσπαθεί να οικοδομήσει μια θετική αίσθηση του εαυτού του πάνω στην αυταπάτη ότι δεν έχει ατέλειες και ότι δεν βρίσκεται σε κατάσταση ανάγκης, φοβάται ότι η παραδοχή ενοχής ή εξάρτησης από τους άλλους επιδεικνύει κάτι που είναι πραγματικά αξιοκαταφρόνητο.»
«Κατά συνέπεια, οι περισσότερες απόψεις σχετικά με την προδιάθεση ανάπτυξης μιας ναρκισσιστικής δομής προσωπικότητας προέρχονται από την κλινική παρατήρηση. Η κυρίαρχη άποψη στη σύγχρονη βιβλιογραφία είναι ότι τα άτομα που διατρέχουν τον κίνδυνο ανάπτυξης ναρκισσιστικού χαρακτήρα μπορεί να είναι ιδιοσυγκρασιακά πιο ευαίσθητα στον τομέα των μη λεκτικών συναισθηματικών μηνυμάτων. Ο ναρκισσισμός, ειδικότερα, έχει συνδεθεί με την κατάσταση του βρέφους που φαίνεται ότι είναι δεκτικό, ήδη από πρώιμο στάδιο, στα αδήλωτα συναισθήματα, τις στάσεις και τις προσδοκίες των άλλων. Για παράδειγμα, η Alice Miller (1975) πιστεύει ότι πολλές οικογένειες εκμεταλλεύονται ασυνείδητα τα φυσικά ταλέντα ενός παιδιού με σκοπό τη διατήρηση της δικής τους αυτοεκτίμησης και ότι αυτό το παιδί μεγαλώνει μέσα σε μια σύγχυση σχετικά με το ποιου τη ζωή θα πρέπει να ζήσει: τη δική του ή της οικογένειάς του. Σύμφωνα με τη Miller (1975), το πιθανότερο είναι ότι τέτοια χαρισματικά παιδιά αντιμετωπίζονται ως ναρκισσιστικές προεκτάσεις και έτσι έχουν περισσότερες πιθανότητες να γίνουν ναρκισσιστικοί ενήλικοι.»
«Σε σχέση με τα βασικά συναισθήματα που συνδέονται με τη ναρκισσιστική οργάνωση της προσωπικότητας η ντροπή και ο φθόνος επισημαίνονται κατ’ επανάληψη στην κλινική βιβλιογραφία. Η υποκειμενική εμπειρία των ναρκισσιστικών ατόμων διακατέχεται από συναισθήματα ντροπής και φόβου ότι θα ντροπιαστούν μπροστά στους άλλους.»
«Σε ψυχαναλυτικό επίπεδο, η κατανόηση της ενοχής επιτυγχάνεται σε σχέση με την ενεργοποίηση ενός εσωτερικευμένου επικριτικού γονέα ή του Υπερεγώ»
«Η ευαλωτότητα του ναρκισσιστικού ατόμου στο φθόνο είναι, επίσης, ένα σχετικό φαινόμενο. Εάν εγώ, ως άτομο, πιστεύω μέσα μου ότι είμαι ελλιπής κατά κάποιον τρόπο και ότι υπάρχει ο κίνδυνος αποκάλυψης των ανεπαρκειών μου στο περιβάλλον μου, τότε πιθανότατα θα φθονώ οποιονδήποτε θεωρώ ότι έχει αυτά που δεν έχω εγώ ή που έχει πλεονεκτήματα τα οποία πιστεύω ότι θα αντιστάθμιζαν αυτά που μου λείπουν»
«οι μηχανισμοί από τους οποίους κατά κύριο λόγο εξαρτώνται είναι η εξιδανίκευση και η υποτίμηση. Αυτές οι διεργασίες είναι συμπληρωματικές, δεδομένου ότι όταν ο εαυτός του ατόμου εξιδανικεύεται, υποτιμάται ο εαυτός των άλλων ατόμων και αντιστρόφως...
...Υπάρχει μια σταθερή διεργασία «ταξινόμησης», την οποία τα ναρκισσιστικά άτομα χρησιμοποιούν για να αντιμετωπίσουν οποιοδήποτε θέμα τα απασχολεί: Ποιος είναι ο «καλύτερος» γιατρός; Ποιο είναι το «καλύτερο» νηπιαγωγείο; Πού πραγματοποιείται η πιο «αυστηρή» εκπαίδευση; Τα αντικειμενικά πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα μπορεί να παραμερίζονται εντελώς από σκέψεις που αφορούν τη συγκριτική αίγλη που θα έχουν τα άτομα.»
«Μια αμυντική θέση στην οποία παγιδεύονται τα άτομα με ναρκισσιστικά κίνητρα είναι η τελειοθηρία. Επιδιώκουν μη ρεαλιστικά ιδανικά, και είτε πείθουν τον εαυτό τους ότι έχουν επιτύχει τους στόχους τους (το μεγαλειώδες αποτέλεσμα) είτε αντιδρούν στην αποτυχία τους νιώθοντας ατελείς και όχι απλοί, συνηθισμένοι άνθρωποι (το καταθλιπτικό αποτέλεσμα).»
«Μερικές φορές τα ναρκισσιστικά άτομα χειρίζονται το πρόβλημα της αυτοεκτίμησης θεωρώντας κάποιο άλλο πρόσωπο - έναν εραστή, ένα δάσκαλο, ένα φίλο, έναν ήρωα- τέλειο και στη συνέχεια αισθάνονται υπέρμετρη υπερηφάνεια μέσω της ταύτισης με το πρόσωπο αυτό («Είμαι εξάρτημα του Τάδε, ο οποίος είναι αλάθητος»). Μερικά άτομα έχουν μακροχρόνια πρότυπα εξιδανίκευσης κάποιου ατόμου και, στη συνέχεια, όταν το άτομο αυτό επιδείξει κάποια ατέλεια, το ρίχνουν από το βάθρο που του έχουν στήσει»
«Έτσι, το πιο θλιβερό κόστος ενός ναρκισσιστικού προσανατολισμού είναι η υπανάπτυκτη ικανότητα του ατόμου να αγαπά. Παρά τη σπουδαιότητα που έχουν οι άλλοι για την εξασφάλιση της ισορροπίας ενός ναρκισσιστικού ατόμου, η βασανιστική ανάγκη του για επιβεβαίωση της αξίας του δεν αφήνει διαθέσιμη ενέργεια για τους άλλους, εκτός βέβαια από τη λειτουργία τους ως «εαυτοαντικείμενα» και ναρκισσιστικές προεκτάσεις. Έτσι, τα ναρκισσιστικά άτομα στέλνουν συγκεχυμένα μηνύματα στους φίλους και στις οικογένειες τους: η ανάγκη των άλλων είναι βαθιά, αλλά η αγάπη τους γι’ αυτούς είναι ρηχή.»
«Οι ναρκισσιστικοί ασθενείς μπορεί να ήταν πάρα πολύ σημαντικοί για τους γονείς τους ή άλλους τροφούς όχι γι’ αυτό που πραγματικά ήταν, αλλά για το είδος της λειτουργίας που εκπλήρωναν. Το συγκεχυμένο μήνυμα ότι κάποιος έχει μεγάλη αξία αλλά μόνο για το συγκεκριμένο ρόλο που διαδραματίζει κάνει ένα παιδί να αισθάνεται ότι αν φανούν τα πραγματικά του συναισθήματα και ιδιαίτερα η εχθρότητα και ο εγωισμός, τότε το μόνο που θα ακολουθήσει είναι η απόρριψη και η ταπείνωση. Αυτό το μήνυμα υποβοηθά την ανάπτυξη του φαινομένου που ο Winnicott αποκάλεσε «ψευδή εαυτό», δηλαδή την παρουσίαση ενός εαυτού που το άτομο έχει μάθει από την εμπειρία του ότι είναι αποδεκτός.»
«Μια ανάλογη πτυχή της ανατροφής των ατόμων που γίνονται ναρκισσιστικά είναι μια οικογενειακή ατμόσφαιρα συνεχούς αξιολόγησης. Εάν ένας γονέας πιστεύει ότι το παιδί του είναι ζωτικής σημασίας για τη δική του αυτοεκτίμηση, τότε κάθε φορά που το παιδί θα τον απογοητεύει, ο γονέας θα του ασκεί κριτική είτε άμεσα είτε καλυμμένα. Δεν υπάρχει γονέας που να μην ασκεί κριτική στο παιδί του. Όμως το μήνυμα ότι ένα παιδί δεν είναι αρκετά καλό, έτσι γενικά και αόριστα, είναι εντελώς διαφορετικό από τη συγκεκριμένη κριτική του γονέα για μια ενοχλητική συμπεριφορά. Μια ατμόσφαιρα συνεχούς επαίνου και επευφημίας, την οποία συναντά κανείς σε ορισμένες οικογένειες με ναρκισσιστικά παιδιά, είναι εξίσου καταστρεπτική για την ανάπτυξη ρεαλιστικής αυτοεκτίμησης. Το παιδί πάντα έχει επίγνωση ότι υφίσταται κριτική, ακόμη και όταν η κρίση των γονέων του είναι θετική. Έως ένα βαθμό, αναγνωρίζει ότι υπάρχει κάτι ψεύτικο στη στάση του σταθερού θαυμασμού εκ μέρους του γονέα, και παρότι συνειδητά, λόγω του τρόπου που ανατράφηκε, μπορεί να αισθάνεται ότι έχει μόνο δικαιώματα, στην πραγματικότητα ανησυχεί για την απάτη και καταλαβαίνει ότι δεν αξίζει αυτή τη λατρεία που δεν αναφέρεται στον πραγματικό του χαρακτήρα.»
Βιβλιογραφία
Nancy MacWilliams (2000) Ψυχαναλυτική διάγνωση. Επιμέλεια Τόνια Αναγνωστοπούλου, Σοφία Τριλιβά. Αθήνα: Ελληνικά γράμματα
«Η εικόνα αντικαθιστά την ουσία και η περσόνα, σύμφωνα με τον Jung (1945) (ο εαυτός που ένα άτομο επιδεικνύει στον κόσμο), είναι πιο ζωντανή και πιο αξιόπιστη από το πραγματικό πρόσωπο ενός ατόμου.»
«Τα άτομα με ναρκισσιστική οργάνωση της προσωπικότητας, καθώς εστιάζουν την προσοχή τους στην εικόνα που προβάλλουν προς τα έξω, είναι πιθανό να αισθανθούν ότι εξαπατούν τους άλλους και ότι δεν μπορούν να αγαπήσουν και να αγαπηθούν.»
«Έχουν μια αίσθηση ακαθόριστης εξαπάτησης, ντροπής, φθόνου, κενότητας ή ανολοκλήρωτου κενού, ασχήμιας και κατωτερότητας ή τα αντισταθμιστικά στοιχεία αυτών των αισθημάτων: πιστεύουν ότι έχουν πάντα δίκιο και νιώθουν υπερηφάνεια, περιφρόνηση, αμυντική αυτάρκεια, ματαιοδοξία και αίσθημα υπεροχής...
... Τα ναρκισσιστικά άτομα έχουν έως ένα βαθμό επίγνωση της ψυχολογικής τους ευθραυστότητας. Φοβούνται ότι θα καταρρεύσουν, ότι θα χάσουν την αυτοεκτίμησή τους ή τη συνοχή του εαυτού τους (για παράδειγμα, όταν δέχονται κριτική) και ότι ξαφνικά θα αισθανθούν σαν να μην είναι τίποτα. Αισθάνονται ότι η ταυτότητά τους είναι πάρα πολύ εύθραυστη για να μπορέσει να διατηρήσει τη συνοχή της και να αντέξει στις έντονες δοκιμασίες. Συχνά, ο φόβος του θρυμματισμού του εσωτερικού τους εαυτού μετατίθεται σε μια υπερβολική ενασχόληση με τη σωματική τους υγεία. Έτσι, τα άτομα αυτά είναι επιρρεπή στην υποχονδρία και τη θανατοφοβία...
... Επειδή το ναρκισσιστικό άτομο προσπαθεί να οικοδομήσει μια θετική αίσθηση του εαυτού του πάνω στην αυταπάτη ότι δεν έχει ατέλειες και ότι δεν βρίσκεται σε κατάσταση ανάγκης, φοβάται ότι η παραδοχή ενοχής ή εξάρτησης από τους άλλους επιδεικνύει κάτι που είναι πραγματικά αξιοκαταφρόνητο.»
«Κατά συνέπεια, οι περισσότερες απόψεις σχετικά με την προδιάθεση ανάπτυξης μιας ναρκισσιστικής δομής προσωπικότητας προέρχονται από την κλινική παρατήρηση. Η κυρίαρχη άποψη στη σύγχρονη βιβλιογραφία είναι ότι τα άτομα που διατρέχουν τον κίνδυνο ανάπτυξης ναρκισσιστικού χαρακτήρα μπορεί να είναι ιδιοσυγκρασιακά πιο ευαίσθητα στον τομέα των μη λεκτικών συναισθηματικών μηνυμάτων. Ο ναρκισσισμός, ειδικότερα, έχει συνδεθεί με την κατάσταση του βρέφους που φαίνεται ότι είναι δεκτικό, ήδη από πρώιμο στάδιο, στα αδήλωτα συναισθήματα, τις στάσεις και τις προσδοκίες των άλλων. Για παράδειγμα, η Alice Miller (1975) πιστεύει ότι πολλές οικογένειες εκμεταλλεύονται ασυνείδητα τα φυσικά ταλέντα ενός παιδιού με σκοπό τη διατήρηση της δικής τους αυτοεκτίμησης και ότι αυτό το παιδί μεγαλώνει μέσα σε μια σύγχυση σχετικά με το ποιου τη ζωή θα πρέπει να ζήσει: τη δική του ή της οικογένειάς του. Σύμφωνα με τη Miller (1975), το πιθανότερο είναι ότι τέτοια χαρισματικά παιδιά αντιμετωπίζονται ως ναρκισσιστικές προεκτάσεις και έτσι έχουν περισσότερες πιθανότητες να γίνουν ναρκισσιστικοί ενήλικοι.»
«Σε σχέση με τα βασικά συναισθήματα που συνδέονται με τη ναρκισσιστική οργάνωση της προσωπικότητας η ντροπή και ο φθόνος επισημαίνονται κατ’ επανάληψη στην κλινική βιβλιογραφία. Η υποκειμενική εμπειρία των ναρκισσιστικών ατόμων διακατέχεται από συναισθήματα ντροπής και φόβου ότι θα ντροπιαστούν μπροστά στους άλλους.»
«Σε ψυχαναλυτικό επίπεδο, η κατανόηση της ενοχής επιτυγχάνεται σε σχέση με την ενεργοποίηση ενός εσωτερικευμένου επικριτικού γονέα ή του Υπερεγώ»
«Η ευαλωτότητα του ναρκισσιστικού ατόμου στο φθόνο είναι, επίσης, ένα σχετικό φαινόμενο. Εάν εγώ, ως άτομο, πιστεύω μέσα μου ότι είμαι ελλιπής κατά κάποιον τρόπο και ότι υπάρχει ο κίνδυνος αποκάλυψης των ανεπαρκειών μου στο περιβάλλον μου, τότε πιθανότατα θα φθονώ οποιονδήποτε θεωρώ ότι έχει αυτά που δεν έχω εγώ ή που έχει πλεονεκτήματα τα οποία πιστεύω ότι θα αντιστάθμιζαν αυτά που μου λείπουν»
«οι μηχανισμοί από τους οποίους κατά κύριο λόγο εξαρτώνται είναι η εξιδανίκευση και η υποτίμηση. Αυτές οι διεργασίες είναι συμπληρωματικές, δεδομένου ότι όταν ο εαυτός του ατόμου εξιδανικεύεται, υποτιμάται ο εαυτός των άλλων ατόμων και αντιστρόφως...
...Υπάρχει μια σταθερή διεργασία «ταξινόμησης», την οποία τα ναρκισσιστικά άτομα χρησιμοποιούν για να αντιμετωπίσουν οποιοδήποτε θέμα τα απασχολεί: Ποιος είναι ο «καλύτερος» γιατρός; Ποιο είναι το «καλύτερο» νηπιαγωγείο; Πού πραγματοποιείται η πιο «αυστηρή» εκπαίδευση; Τα αντικειμενικά πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα μπορεί να παραμερίζονται εντελώς από σκέψεις που αφορούν τη συγκριτική αίγλη που θα έχουν τα άτομα.»
«Μια αμυντική θέση στην οποία παγιδεύονται τα άτομα με ναρκισσιστικά κίνητρα είναι η τελειοθηρία. Επιδιώκουν μη ρεαλιστικά ιδανικά, και είτε πείθουν τον εαυτό τους ότι έχουν επιτύχει τους στόχους τους (το μεγαλειώδες αποτέλεσμα) είτε αντιδρούν στην αποτυχία τους νιώθοντας ατελείς και όχι απλοί, συνηθισμένοι άνθρωποι (το καταθλιπτικό αποτέλεσμα).»
«Μερικές φορές τα ναρκισσιστικά άτομα χειρίζονται το πρόβλημα της αυτοεκτίμησης θεωρώντας κάποιο άλλο πρόσωπο - έναν εραστή, ένα δάσκαλο, ένα φίλο, έναν ήρωα- τέλειο και στη συνέχεια αισθάνονται υπέρμετρη υπερηφάνεια μέσω της ταύτισης με το πρόσωπο αυτό («Είμαι εξάρτημα του Τάδε, ο οποίος είναι αλάθητος»). Μερικά άτομα έχουν μακροχρόνια πρότυπα εξιδανίκευσης κάποιου ατόμου και, στη συνέχεια, όταν το άτομο αυτό επιδείξει κάποια ατέλεια, το ρίχνουν από το βάθρο που του έχουν στήσει»
«Έτσι, το πιο θλιβερό κόστος ενός ναρκισσιστικού προσανατολισμού είναι η υπανάπτυκτη ικανότητα του ατόμου να αγαπά. Παρά τη σπουδαιότητα που έχουν οι άλλοι για την εξασφάλιση της ισορροπίας ενός ναρκισσιστικού ατόμου, η βασανιστική ανάγκη του για επιβεβαίωση της αξίας του δεν αφήνει διαθέσιμη ενέργεια για τους άλλους, εκτός βέβαια από τη λειτουργία τους ως «εαυτοαντικείμενα» και ναρκισσιστικές προεκτάσεις. Έτσι, τα ναρκισσιστικά άτομα στέλνουν συγκεχυμένα μηνύματα στους φίλους και στις οικογένειες τους: η ανάγκη των άλλων είναι βαθιά, αλλά η αγάπη τους γι’ αυτούς είναι ρηχή.»
«Οι ναρκισσιστικοί ασθενείς μπορεί να ήταν πάρα πολύ σημαντικοί για τους γονείς τους ή άλλους τροφούς όχι γι’ αυτό που πραγματικά ήταν, αλλά για το είδος της λειτουργίας που εκπλήρωναν. Το συγκεχυμένο μήνυμα ότι κάποιος έχει μεγάλη αξία αλλά μόνο για το συγκεκριμένο ρόλο που διαδραματίζει κάνει ένα παιδί να αισθάνεται ότι αν φανούν τα πραγματικά του συναισθήματα και ιδιαίτερα η εχθρότητα και ο εγωισμός, τότε το μόνο που θα ακολουθήσει είναι η απόρριψη και η ταπείνωση. Αυτό το μήνυμα υποβοηθά την ανάπτυξη του φαινομένου που ο Winnicott αποκάλεσε «ψευδή εαυτό», δηλαδή την παρουσίαση ενός εαυτού που το άτομο έχει μάθει από την εμπειρία του ότι είναι αποδεκτός.»
«Μια ανάλογη πτυχή της ανατροφής των ατόμων που γίνονται ναρκισσιστικά είναι μια οικογενειακή ατμόσφαιρα συνεχούς αξιολόγησης. Εάν ένας γονέας πιστεύει ότι το παιδί του είναι ζωτικής σημασίας για τη δική του αυτοεκτίμηση, τότε κάθε φορά που το παιδί θα τον απογοητεύει, ο γονέας θα του ασκεί κριτική είτε άμεσα είτε καλυμμένα. Δεν υπάρχει γονέας που να μην ασκεί κριτική στο παιδί του. Όμως το μήνυμα ότι ένα παιδί δεν είναι αρκετά καλό, έτσι γενικά και αόριστα, είναι εντελώς διαφορετικό από τη συγκεκριμένη κριτική του γονέα για μια ενοχλητική συμπεριφορά. Μια ατμόσφαιρα συνεχούς επαίνου και επευφημίας, την οποία συναντά κανείς σε ορισμένες οικογένειες με ναρκισσιστικά παιδιά, είναι εξίσου καταστρεπτική για την ανάπτυξη ρεαλιστικής αυτοεκτίμησης. Το παιδί πάντα έχει επίγνωση ότι υφίσταται κριτική, ακόμη και όταν η κρίση των γονέων του είναι θετική. Έως ένα βαθμό, αναγνωρίζει ότι υπάρχει κάτι ψεύτικο στη στάση του σταθερού θαυμασμού εκ μέρους του γονέα, και παρότι συνειδητά, λόγω του τρόπου που ανατράφηκε, μπορεί να αισθάνεται ότι έχει μόνο δικαιώματα, στην πραγματικότητα ανησυχεί για την απάτη και καταλαβαίνει ότι δεν αξίζει αυτή τη λατρεία που δεν αναφέρεται στον πραγματικό του χαρακτήρα.»
Βιβλιογραφία
Nancy MacWilliams (2000) Ψυχαναλυτική διάγνωση. Επιμέλεια Τόνια Αναγνωστοπούλου, Σοφία Τριλιβά. Αθήνα: Ελληνικά γράμματα
Τέλος, κάποια λόγια για τη Ναρκισσιστική διαταραχή της προσωπικότητας:
«Χαρακτηριστικά ενός νάρκισσου είναι η δημιουργία των φαντασιώσεων μεγαλείου, δύναμης, επιτυχίας και
υπεροχής, το αίσθημα ότι δικαιούνται τα πάντα, η έλλειψη ενσυναίσθησης και η εκμετάλλευση των άλλων...
... Πίσω από το αίσθημα μεγαλείου τους, τα άτομα με ναρκισσισμό κρύβουν ένα βαθύ αίσθημα ντροπής και
είναι επιρρεπείς στο να αισθάνονται απόρριψη, κριτική και ταπείνωση, έτσι ώστε να τείνουν να απορρίπτουν οποιαδήποτε πληροφορία μπορεί να τους βλάψει...
... Όταν η διογκωμένη αυτοεικόνα τους απειλείται, τα άτομα με ναρκισσιστικά χαρακτηριστικά αντιδρούν βλέποντας τον εαυτό τους με έναν μη ρεαλιστικά θετικό τρόπο...
... Η ναρκισσιστική εμπειρία περιλαμβάνει επίσης αισθήματα κενού, ανηδονία και απάθεια, μαζί με μια αίσθηση κατακερματισμού και υποχονδριακές φαντασιώσεις.»
Βιβλιογραφία
Giancarlo Dimaggio , Giuseppe Nicolò , Donatella Fiore , Etrusca Centenero , Antonio Semerari , Antonino Carcione & Roberto Pedone (2008) States of minds in narcissistic personality disorder: Three psychotherapies analyzed using the grid of problematic states, Psychotherapy Research, 18:4, 466-480, DOI: 10.1080/10503300701881877
υπεροχής, το αίσθημα ότι δικαιούνται τα πάντα, η έλλειψη ενσυναίσθησης και η εκμετάλλευση των άλλων...
... Πίσω από το αίσθημα μεγαλείου τους, τα άτομα με ναρκισσισμό κρύβουν ένα βαθύ αίσθημα ντροπής και
είναι επιρρεπείς στο να αισθάνονται απόρριψη, κριτική και ταπείνωση, έτσι ώστε να τείνουν να απορρίπτουν οποιαδήποτε πληροφορία μπορεί να τους βλάψει...
... Όταν η διογκωμένη αυτοεικόνα τους απειλείται, τα άτομα με ναρκισσιστικά χαρακτηριστικά αντιδρούν βλέποντας τον εαυτό τους με έναν μη ρεαλιστικά θετικό τρόπο...
... Η ναρκισσιστική εμπειρία περιλαμβάνει επίσης αισθήματα κενού, ανηδονία και απάθεια, μαζί με μια αίσθηση κατακερματισμού και υποχονδριακές φαντασιώσεις.»
Βιβλιογραφία
Giancarlo Dimaggio , Giuseppe Nicolò , Donatella Fiore , Etrusca Centenero , Antonio Semerari , Antonino Carcione & Roberto Pedone (2008) States of minds in narcissistic personality disorder: Three psychotherapies analyzed using the grid of problematic states, Psychotherapy Research, 18:4, 466-480, DOI: 10.1080/10503300701881877
Χρήστες Βρείτε παρόμοια
-
Τα παρακάτω 0 μέλη και 1 επισκέπτες διαβάζουν μαζί με εσάς αυτό το θέμα:Tα παρακάτω 51 μέλη διάβασαν αυτό το θέμα:
-
Φορτώνει...
